Geçmişe bakan gözümüz: Hubble Uzay Teleskobu 30 yaşında
SON GÜNCELLEME:
Geçmişe bakan gözümüz: Hubble Uzay Teleskobu 30 yaşında
'Evren/kozmos' anlayışımızı büyük ölçüde değiştirerek birçok keşfin kapılarını aralayan Hubble Uzay Teleskobu 30. yaşına girdi. 24 Nisan 1990'da Kennedy Uzay Merkezi'nden Discovery uzay mekiğiyle fırlatılan Hubble Uzay Teleskobu, 25 Nisan'da yerden 550 km yüksekliğe, alçak Dünya yörüngesine yerleşmişti. Çektiği ilk fotoğrafı ise Dünya'ya, uzaya gönderildiği tarihten yaklaşık 1 ay sonra, 20 Mayıs'ta göndermişti.
1/33
Uzay teleskobuna neden Edwin Hubble'ın ismi verildi? Edwin Hubble, 1929'da yayınladığı bir makalede, durağan (statik) bir evrende yaşamadığımızı kanıtlayarak onun genişlediğini ortaya koymuştu. Ayrıca, bulunduğumuz galaksinin, Samayolu'nun, tek ve biricik olduğu sanılıyordu.
2/33
Hubble'ın çalışmaları başka galaksilerin varlığını ve evrenin genişlediğini ortaya çıkarınca, astrofizikçi Profesör Lawrance M. Krauss'un 'Hiç Yoktan Bir Evren' isimli kitabındaki anlatımıyla, ''... astronomi camiası Samanyolu'nun etrafımızdaki her şey olmadığını çabucak kabul etti. Bilinen evrenimizin boyutları birden, tek sıçramada, yüzyıllar içinde olduğundan çok daha fazla genişlemişti! Niteliği de değişmişti, neredeyse başka her şey de'' (Çev. Ebru Kılıç). 1983'te Edwin Hubble'ın ismi yaptığı keşiflerin anısına uzay teleskobuna verildi.
3/33
''HUBBLE'IN MAKALESİ HATA DOLU'' NASA/JPL personeli Dr. Umut Yıldız, 2 Mayıs'ta YouTube üzerinden Damla Pekgöz ile yaptığı Tek Çare Uzay programında Hubble Uzay Teleskobu hakkında konuştu. Edwin Hubble'ın evrenin genişlediğini kanıtlayan ilk kişi olduğunu anlatan Dr. Yıldız, Hubble'ın 1929'da yayınlanan makalesinde çok fazla hata olduğunu söylüyor. Dr. Umut Yıldız Hubble'ın makalesini, ''Sanki cevabı bilip de o cevaba göre makale yazmak gibi'' şeklinde betimliyor.
4/33
Hubble, galaksilerin birbirlerinden uzaklaştığını tespit etmesi üzerine evrenin genişlediği kanısına varmış ve herkes tarafından kabul edilmişti. Dr. Umut Yıldız, Hubble'ın gözlediği galaksilerin lokal galaksi grubunda olduğunu, yani aslında bu galaksilerin birbirlerine yaklaştığını söyledi. Ancak sonuç doğruydu, evren genişliyordu.
5/33
HUBBLE UZAY TELESKOBU'NUN GÖNDERDİĞİ İLK FOTOĞRAF 20 Mayıs 1990 - Uzayda teleskop kullanılmasının avantajı, Dünya üzerinde bulunan bir teleskobun ve uzayda bulunan atmosfer etkilerinden uzak Hubble teleskobunun çektiği fotoğrafların karşılaştırılmasıyla ortaya çıkıyor.
6/33
TELESKOBUN AYNASINDAKİ HAYAL KIRIKLIĞI 1979 yılında yapımına başlanan 2.4 metrelik ayna 1981 yılında tamamlanmıştı. Ancak çekilen galaksi fotoğraflarının daha net olması beklenirken Hubble Dünya'ya bulanık fotoğraflar göndermişti. Tek Çare Uzay programında, Damla Pekgöz'ün belirttiği gibi, ''Büyük umutlarla gönderilen teleskobun çektiği fotoğraflar hayal kırıklığıydı.''
7/33
Dr. Yıldız'ın anlattığına göre Hubble'ın aynasındaki hata, Güneş Sisteminde bulunan gök cisimlerinin görüntülerini bozmuyordu. Milyarlarca ışık yılı ötedeki galaksilerin görüntülerini bulanık gösteriyordu.
8/33
''MERCEKTEKİ HATA BİLİNİYORDU'' Dr. Umut Yıldız yine aynı programda, Hubble uzay teleskobunun merceğindeki hatadan, onu yapan şirket PerkinElmer'ın haberdar olduğunu söyledi. 3 farklı testin ikisinde başarısız olan mercek, göz göre göre uzaya gönderiliyor. İddiaya göre şirket, yetkililere merceğin testi geçtiğini söylüyor.
9/33
HATA COSTAR İLE DÜZELTİLİYOR NASA/JPL, 1993 yılında ilk ''Hubble Bakım Misyonu (Hubble Servicing Mission)'' ile birlikte, COSTAR'ı aynanın deforme olmuş görüntüleyici özelliğini düzeltmek için Hubble'a yerleştirdi.
10/33
SAYILARLA HUBBLE UZAY TELESKOBU ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’nin (NASA) ve Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) ortak projesi Hubble Uzay Teleskobu, 1990'da göreve başladığından beri, 1.4 milyondan fazla gözlem yaptı.
11/33
Hubble'ı kullanan astronomlar 17 binden fazla bilimsel makaleye imza attı. Bu sayı Hubble'ı, şimdiye kadar inşa edilmiş en üretken bilim enstrümanı yapıyor. Aynı zamanda, yazılan 15 bin bilimsel makaleye 800 binden fazla makalede atıfta bulunuldu.
12/33
Yerden yaklaşık 550 km yükseklikte bulunan Hubble, yörüngeye gönderildiğinden bu yana Dünya çevresinde 6 milyar km'den fazla yol aldı. Hubble, Dünya'nın çevresinde saatte yaklaşık 27000 km hızla dönerken yıldızların, gezegenlerin ve galaksilerin fotoğraflarını çeker.
13/33
Kozmik uzaklık rekorunu elinde tutan Hubble, bu rekoru büyük patlamadan (Big Bang) 400 milyon yıl sonrasını, yani günümüzden 13.4 milyar yıl öncesinin fotoğrafını çekerek kazandı. Hubble'ın fotoğrafladığı 13.4 milyar yıllık ışık, GN-z11 isimli galaksiydi.
14/33
Hubble her yıl 10 terabayt (10.240 GB) veri oluşturuyor. Toplam veri boyutu 150 terabaytı geçmiş durumda.
15/33
HUBBLE'IN İLKLERİ: 1991'de, Hubble verilerine dayanarak yazılan NGC 7457 galaksisi ile ilgili ilk bilimsel makale Astrophysical Dergisinde yayınlandı.
16/33
Hubble'ın çektiği ilk Jüpiter fotoğrafı (17 Mayıs 1991).
17/33
Süperkütleli karadeliklerin varlığı doğrulandı (25 Mayıs 1994).
18/33
Kartal nebulasındaki gaz ve toz sütunları fotoğraflandı (1995).
19/33
Hubble Deep Field: Hubble'ı, gökyüzünün kapkaranlık ve ufak bir noktasına günlerce odaklayarak uzun pozlamalar sonucu ortaya çıkan 3000 galaksi (15 Ocak 1996).
20/33
Plüton'un yüzeyi (7 Mart 1996).
21/33
Hubble 100. fotoğrafını çekti (18 Temmuz 1996).
22/33
Kara deliğin varlığına dair bir imza (12 Mayıs 1997).
23/33
Karanlık enerji denilen gizem tarafından evrenin genişleme hızının arttığı saptandı (1998).
24/33
Astronomlar, 150 ışık yılı uzaklıktaki bir ötegezegen atmosferini ilk defa ölçümlediklerini duyurdular. Bu ötegezegenin atmosferinde sodyumun bulunduğunu tespit ettiler (2001).
25/33
Hubble Ultra Deep Field: 10 bin galaksi bu karede (9 Mart 2004).
26/33
Bilim insanlarını karanlık maddenin varlığına ikna eden kanıt (2006).
27/33
İlk defa bir ötegezegende organik madde keşfedildi (metan) (19 Mart 2008).
28/33
Hubble 1 milyonuncu bilimsel gözlemini gerçekleştirdi (4 Temmuz 2011).
29/33
eXtreme Deep Field: Önceki 'Deep Field' projelerinden daha da ufak bir noktaya odaklanıp günümüzden 13.2 milyar yıl öncesindeki galaksilerden gelen ışıkları yakaladı (25 Mayıs 2012).
30/33
Samanyolu galaksisine en yakın galaksi olan Andromeda'nın panoramik fotoğrafı, Hubble'ın birleştirdiği en geniş fotoğraf oldu (5 Ocak 2015).
31/33
Hubble yerçekimsel dalgaların kaynağını gözlemledi (16 Ekim 2017).
32/33
Başka bir Güneş sisteminin 'yaşanabilir bölge'sinde bulunan bir 'ötegezegen'de ilk defa bir su buharı tespit edildi (13 Eylül 2019).
33/33
Başka bir Güneş sisteminden geldiği düşünülen ilk kuyruklu yıldız bizim Güneş Sistemimizde görüntülendi: Oumuamua (16 Ekim 2019). Hubble Uzay Teleskobu'nun macerasının tamamı için: https://hubblesite.org/mission-and-telescope/mission-timeline