Hz. Muhammed filmi, hem içeriği hem de kaynakları açısından İslam aleminde uzun süre tartışmaların ana konusu olmayı başarmıştır. Tartışma konuları sınırlı ve tali konular olsa da film, hem izlenmeyi hem de birçok açıdan ele alınıp eleştirilmeyi hak ediyor.
CUMA OBUZ
İranlı ünlü yönetmen Mecid Mecidi’nin yapımı için yıllarını verdiği Hz. Muhammed filmi, özellikle Çağrı filminden sonra bu alanda yapılmış en önemli eserlerden biridir. Çağrı filminin belli bir dönemi yansıtmasından dolayı yapımından önce merakla beklenen film, beyaz perdede beklentileri tam olarak karşılayamamıştır.
Ama hem içeriği hem de kaynakları açısından İslam aleminde uzun süre tartışmaların ana konusu olmayı başarmıştır. Tartışma konuları sınırlı ve tali konular olsa da film, hem izlenmeyi hem de birçok açıdan ele alınıp eleştirilmeyi hak ediyor.
Filmin yapılış amacı
Hz. Muhammed filmi vizyona girdiği 2015 yılından bu yana tüm İslam alemi tarafından ciddi tartışmalara neden olmuştur. Filmin yapılış amacı, içeriği ve bir mezhebin propagandası olarak görülmesi ilgili ilgisiz herkes tarafından tartışılmıştır.
Vizyona girmeden önce filmle ilgili verdiği bir röportajda konuşan ünlü yönetmen Mecid Mecidi bu filmi İslamofobiye karşı yaptığını şu sözlerle açıklamıştı:
Dünyada Hz. Muhammed’e karşı yapılan karikatürler ve terörle İslamofobi’yi körükleyen propagandalara karşı, doğru olan Hz. Muhammed’i ve İslam’ı anlatmak için çektim. Tek bu film yeterli olmayacak. İslam’ın adil ve merhametli yüzünü anlatabilmek için başka filmlerin de çekilmesi şart.
Mecidi, İran sinemasında önemli bir yere sahip bir yönetmen olmakla beraber çektiği filmler itibariyle dramatik ve romantik bir yapıya sahiptir. Gayet tabiidir ki Hz. Muhammed filmine de bu durumu yansıtmıştır. .
Siyer kaynakları açısından değerlendirme
Kaynaklar açısından değerlendirildiğinde İranlı yönetmenin ve senaristlerin Şii ve Sünni siyer kaynaklarını araştırdıkları ortaya çıkıyor. Özellikle filmin Ebu Talib üzerinden kurgulanması ve ona yapılan övgüler bunu gösteriyor. Ebu Talib'in Müslüman olup olmadığı tartışma konusuyken filmde mücadeleci bir müslüman olarak gösterilmesi yeni tartışmalara neden olmuştur.
Genel bir perspektif ile okursak filmin konularını şöyle sıralayabiliriz:
-Hz. Muhammed'in doğumu ve o gece yaşanan mucizevi olaylar.
-Amine’nin sütünün kesilmesi ve Haşimoğulları arasında yaşanan kavgalar. Özellikle de Ebu Talip ve Ebu Leheb arasındaki güç mücadelesi...
-Siyerde çok meşhur olan süt anne Halime olayı.
-Amine’nin vefatı ve yetim Muhammed'in ilk çocukluk dönemi.
-Dede Abdulmuttalib'in Muhammed'i özellikle Yahudilere karşı koruması.
- Abdulmuttalib'in vefatı ve Ebu Talib'in Muhammed'i himaye etmesi.
-Rahip Bahira olayı.
-Yahudilerin Muhammed'i öldürmek istemesi.
-Deniz ve gökten balık yağması olayı.
-Risalet dönemi meşhur Kabe olayı.
-Fil vakası
Klasik siyer kaynaklarında bulunan ve bu zamana kadar teologlar tarafından defalarda eleştirilmiş olan bu konuların içinden belki de en ilginç olanı deniz ve balık olayı. Daha önce hiçbir siyer kaynağında rastlamadığım bu olay, filmin bir esrarengizler bütünü olduğunu ispat eden en önemli halka.
Filmin yapımcısı Mecid Mecidi ile siyer kaynakları arasındaki romantik benzerlik, filmi de bu çerçeveye yerleştirmiştir. Daha önceki filmlerindeki ağır romantizm ve mesajcılık, siyer kaynaklarında kendisine çok elverişli bir alan bulmuştur.
Romantizmin yanında film, bazı sembolik ifadelerle veya doğrudan mesaj verme özelliğine de sahip.
Sembolizm
Hz. Muhammed filmi baştan sona mesaj içerikli bir filmdir. Çünkü filmin bir amaç uğruna yapıldığını biliyoruz. Filmin amacına ulaşması için tarihten alınan her bir örnek, bugüne bir mesaj vermek zorundadır. Nitekim böyle de olmuştur.
Şimdi sembolik sahneler ve mesajlara göz atalım;
Mecidi, siyerdeki sembolik her anlatımdan yararlanmıştır. Hz. Muhammed’in doğum gecesinde gökyüzünde yaşanan olaylar, onun gittiği her yere bereket götürmesi, süt annesi ile yollarının kesilmesi, Bahira olayı ve diğer mucizevi sayılacak olayların tamamı Muhammed’in peygamber olduğunun ispati niteliğinde hem siyer kaynaklarında hem de filmin sahnelerinde kendisine yer bulmuştur.
Hz. Muhammed’in kölelere vurulan kırbaçları bedeninde hissetmesi hem sembolizme hem de mesajcılığa önemli bir örnektir. Peygamberin köleliğin sonlandırılması için mücadele edeceğini ifade eden bu sahne filmde birkaç kez yer almaktadır.
Bunun yanında filmin son sahnesinde suya koyulan eller ise ırk, din, dil ve renk ayırt etmeden İslam öğretisinin insana verdiği değeri sembolize etmektedir. Hz. Muhammed’in getirmiş olduğu İslam öğretisi mutlak barışın tek yoludur. Filmin bu sahne ile bitmesi ise açık bir dünya barışı mesajıdır.
Meryem’in kucağındaki İsa tablosuna bir benzerlik veya karşılık olsun diye yapılan ve filmin en çok kullanılan görseli olan Amine ve kucağındaki bebek sahnesini sembolizme örnek verebiliriz.
Sinematografik değerlendirme
Filmi kurulan platolar ve kullanılan efektler açısından değerlendirdiğimizde ortaya son derece kaliteli bir yapım çıkmaktadır. Mecid Mecidi’nin uzun yıllar İran sineması tecrübesi ve kullanılan son teknoloji ile film görsel açıdan çıtanın üzerinde yer alıyor. Kullanılan efektler ve müzikler, Fil olayını izlerken bir savaş sahnesi, balık ve deniz olayını izlerken de bir bilim kurgu filminde hissettiriyor.
Filmin sinematografik kalitesini artıran bir başka unsur da kullanılan müziklerdir. Filistin, Hindistan ve İran müzikleri, filme renk katmıştır.
Filme yapılan eleştiriler
Hz. Muhammed filmi sinematografik açıdan neredeyse hiç ele alınmamış desek yeridir. Zira filmin içeriği ve siyer tartışmaları filmin önüne geçmiştir. Eleştirmenlerin tamamı filmi içeriği ile ele almış ve birkaç konu çerçevesinde değerlendirmiştir.
Hiç şüphesiz eleştirmenlerin en çok takıldığı konu Peygamberin çocuk da olsa bedenen görünmesi. Saçlarının, ellerinin ve arkadan görünmesinin üzerinde duran birçok eleştirmen veya din alimi, filmin izlenmesinin sakıncalı olduğunu söylemiştir.
Sünni ve Şii gelenekler de filmi hem içeriği hem de kaynakları açısından kabul etmemiştir. Filmin devamının çekilmemiş olmasının ana nedenlerinden biri de budur.
Bazı eleştirmenlerin kullanılan müziklerde Hint ve Hristiyan eserlerinden yararlanılmasını doğru bulmazken bazı eleştirmenler de Yahudi karşıtlığının abartıldığını savunmuştur.
Nitekim tüm bu eleştirilerin üzerine Mecid Mecidi, baskılara daha fazla dayanamadığını ve daha önce yapılacağını söylediği devam filmini yapmayacağını açıklamıştır.
Ne olursa olsun en nihayetinde bir film olan bu eserin devamına engel olunması hem verilmesi hedeflenen mesajı engellemiş hem de İslam dünyasındaki fikir ayrılıklarının vahametini ortaya koymuştur.
