TBMM bünyesinde kurulan ve AK Parti Erzurum Milletvekili Selami Altınok başkanlığında çalışmalarını yürüten Meclis Araştırma Komisyonu, 4 aylık titiz inceleme sürecinin ardından Kartalkaya faciasının anatomisini çıkardı. 17 toplantı, onlarca kurum görüşmesi ve yerinde incelemelerle hazırlanan rapor, Türkiye'deki konaklama tesislerinin güvenlik zafiyetini bir kez daha gün yüzüne çıkardı.
4 BÖLÜM, 310 SAYFA
Komisyonun 4 bölümden ve yaklaşık 310 sayfadan oluşan raporunun sunuş bölümünde değerlendirmelerde bulunan Altınok, 21 Ocak 2025'te meydana gelen yangının derin üzüntüye neden olduğunu belirtti.
Altınok, Komisyonun gerçekleştirdiği 17 toplantıda 14 kamu kurum ve kuruluşu ile 10 sivil toplum kuruluşunun temsilcilerinin ve hayatını kaybedenlerin yakınlarının dinlendiğini aktardı.
Komisyonun Grand Kartal Otel'de de incelemelerde bulunduğunu hatırlatan Altınok, "Bu elim olayda vatandaşlarımızın can güvenliğini tehdit eden somut eksiklikler karşısında öncelikli olarak otel sahipleri, işletmecisi, yönetim kurulu ve otelin ilgili çalışanları tarafından tüm tedbirlerin alınması gerektiği anlaşılmıştır. Bununla birlikte binaların yangından korunmasıyla ilgili mevzuat çerçevesinde tesis edilen idari işlemlerde ve denetim süreçlerinde yer alan kurumların da kendi görev alanlarına dair gözetim, denetim sorumluluklarının bulunduğu sonucuna varılmıştır" ifadelerini kullandı.
YANGIN NASIL ÇIKTI?
Konaklama tesislerinin ruhsatlandırılması ve denetimi konusunda dünya örneklerine yer verilen raporda, yangın mevzuatı da ele alındı. Grand Kartal Otel'in yangın öncesindeki fiziki durumuna ilişkin verilerin aktarıldığı raporda, yangının otelin dördüncü katındaki genel restoran içerisinde bulunan ısıtma ızgarasından çıktığı kaydedildi.
Raporda, ayrıca Bolu Cumhuriyet Başsavcılığınca başlatılan soruşturma kapsamında hazırlanan bilirkişi raporundaki tespitlere işaret edildi.
'KAFENİN ÇALIŞMA RUHSATI YOK'
Otelin birinci bodrum katında kafe işletmesinin bulunduğu belirtilen raporda, kafenin iş yeri açma ve çalışma ruhsatının olmadığı vurgulandı. Raporda, bu bölümle ilgili ruhsat sürecinde Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğüne başvurulduğu, talep doğrultusundaki incelemede bazı eksikliklerin belirlendiği ifade edildi.
Yangınla ilgili eksikliklerin tespit edilmesinin ardından Bolu Belediyesine verilen dilekçe ile denetimin iptalinin istendiği anlatılan raporda, 24 Aralık 2024'te otel içindeki kafe/restoran için dilekçe ile Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğüne başvurularak yangın güvenlik tedbirlerinin incelenip yangın uygunluk raporunun verilmesinin talep edildiği kaydedildi.
İlk denetimi yapan ve kritik eksiklikleri tespit eden itfaiye görevlisi tarafından 28 Aralık 2024'te bu kez yalnızca söz konusu kafede yapılan denetleme üzerine kafe alanının yangın mevzuatı kapsamında uygun ve yeterli olduğu yönünde inceleme ve denetleme formu düzenlendiği belirtilen raporda, 2 Ocak 2025'te de Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğünce, Mudurnu Enerji San. ve Tic. AŞ isimli şirketin işletmekte olduğu 70 metrekarelik kafe/restoranın Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe uygun olduğu yönünde yangın uygunluk raporu verdiği ifade edildi.
Raporda, yangının meydana geldiği 21 Ocak 2025'te otelin dördüncü katında bulunan restoranda "show alanı" diye tabir edilen bölümde bulunan "grill plate" isimli elektrikli ızgaranın açık bırakıldığı, cihazın yangın başlangıç anına kadar açık kaldığı, 3 termostatlı olan cihazın ortasında yer alan termostatın aşırı korozyona uğraması nedeniyle görevini yapmadığı ve bu sebeple cihazda aşırı ısınmanın gerçekleştiği aktarıldı.
'TAHLİYE İMKANI SUNULMADI'
Temizlenmemiş hayvansal yağların buharlaşması-yanması ile yangının başladığı anlatılan raporda, şunlar kaydedildi:
"Bu elim olayda vatandaşın can güvenliğini tehdit eden somut eksiklikler karşısında öncelikli olarak otel sahipleri/yönetim kurulu/işletmecisi ve otelin ilgili çalışanları tarafından gerekli tedbirlerin alınması gerektiği, bu kişilerce otelin yangın güvenliğine ilişkin giderilmeyen somut eksiklikler zincirinin, yangının engellenemeyerek hızla yayılmasına ve tahliyelerin gerçekleştirilememesine sebebiyet verdiği anlaşılmaktadır.
Bu kapsamda, otelin yönetim ve karar alma süreçlerinden sorumlu olanların yangın güvenliği bakımından gerekli yükümlülükleri yerine getirmedikleri, öncelikle yangın güvenliği açısından gerekli teknik altyapının oluşturulmadığı ve acil bir durumda bina içerisindeki kişilerin bilgilendirilmesini sağlayacak otomatik ve canlı-sesli anons sistemlerinin kurulmadığı, yangın algılama ve uyarı sistemlerinin mevzuata uygun biçimde işletilmediği, bunun yanında otel personeline yangın ve acil durum konularında eğitim verilmediği, çalışanların yangın tatbikatlarına tabi tutulmadığı, kaçış merdivenleri, merdiven kapıları ve tahliye kapılarının mevzuatın öngördüğü niteliklere kavuşturulmadığı, yağmurlama sisteminin tesis edilmediği, merdivenlerde duman tahliyesini sağlayacak doğal veya mekanik düzeneklerin bulunmadığı, acil durum aydınlatma sistemlerinin ve yönlendirme levhalarının eksik bırakıldığı, otelde kalanlara alternatif tahliye imkanı sunulmadığı, ayrıca 2022 yılından itibaren iş güvenliği uzmanı görevlendirilmediği, asansörlerin mevzuat gereklerine uygun hale getirilmediği, yangının hızla büyümesine yol açan LPG tesisatının ise gerekli proje ve onay süreçleri tamamlanmaksızın bina içinde kullanıldığı, bilinen bütün bu eksikliklere rağmen, otelin 2024-2025 sezonunda faaliyete geçirildiği ve müşteri kabul edildiği, kiracı şirket tarafından işletilmekte olan kafe için temin edilmesi gereken yangın uygunluk raporu nedeniyle 16 Aralık 2024'te Bolu Belediyesi İtfaiye Müdürlüğünce yapılan denetimde yangın güvenliği bakımından ciddi eksiklikler tespit edilmesine rağmen bu hususlarda herhangi bir tedbir alınmadığı, aksine yapılan denetimin iptal edilerek otelin işletilmesine devam edildiği, birkaç gün sonra ise söz konusu felaketin yaşandığı anlaşılmıştır."
Raporda, binaların yangından korunmasıyla ilgili mevzuat çerçevesinde tesis edilen idari işlemlerde ve denetim süreçlerinde yer alan ilgili kurumların da kendi görev alanlarına dair gözetim/denetim sorumluluklarının bulunduğu vurgulandı.
Komisyonun raporunda, "Bu elim olay, yalnızca alevlerin yol açtığı bir yıkım değil, aynı zamanda yerine getirilmeyen sorumlulukların ve eksik kalan denetimlerin ortaya çıkardığı ağır bir toplumsal kayıptır. Toplumsal hafızada derin izler bırakan söz konusu otel yangını, bize şu gerçeği hatırlatmıştır: İhmalin olduğu yerde güvenlik yoktur. Bundan sonra atılacak her adımda, yapılacak her düzenlemede, yürütülecek her denetimde, bu acı olaydan çıkartılacak dersler yol gösterici olacaktır" değerlendirmesinde bulunuldu.
18 BAŞLIKTA ÖNERİ
Komisyonun 5 ana konuda, 18 başlıkta sunduğu öneriler şöyle:
- İtfaiye raporları için makul bir geçerlilik ve yenilenme süresi belirlenmelidir.
- Binalar yangın tehlike ve kullanım sınıfına göre düzenli aralıklarla yangın güvenliği açısından kontrol edilmelidir.
- Proje aşamasında itfaiye denetimini etkin hale getirmek amacıyla mevzuatta düzenlemeler yapılmalıdır.
- Konaklama tesislerinde yangın riski arz eden LPG ve LNG tank ve tesisatlarına ilişkin proje, montaj, bakım ve periyodik kontrol süreçlerine dair açık düzenlemeler yapılmalıdır.
- Mevcut binalara sonradan eklenecek bu türden tesisatın yetkili idarelerin bilgisi ve onayı üzerine montajı gerçekleştirilmeli ve gaz iç tesisatı bulunan binalar için tesisatın periyodik olarak kontrolünü zorunlu hale getiren mevzuat düzenlemesi yapılmalıdır.
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik'in "Denetim" başlıklı 131'inci maddesinde, "özel yapı, bina, tesis ve işletmeler, mahalli itfaiye teşkilatı ile bunların bağlı veya ilgili olduğu bakanlık ve kamu kurum ve kuruluşlarının müfettişi, kontrolör veya denetim elemanları tarafından denetlenir" hükmü yer almaktadır. Söz konusu hükümdeki "ilgili olduğu bakanlık ve kamu kurumu" ifadesinin detaylandırılmaması, kamu kurumları arasında yetki karmaşası oluşturmaktadır. İlgili madde, kamu kurum ve kuruluşlarının denetim yetki ve sorumluluğu konusunda tereddüde yer vermeyecek şekilde yeniden düzenlenmelidir.
- İtfaiye teşkilatlarının işyerlerinde yürüttükleri denetimler sonucunda tespit edilen mevzuata aykırılıkların hangi usul ve esaslar çerçevesinde giderileceği ile giderilmeyen aykırılıklar karşısında uygulanacak idari yaptırımların kapsam ve yöntemine ilişkin hükümlerin de ilgili mevzuatta düzenlenmesi gerekmektedir.
- Konut amaçlı binaların zemin katlarına binanın yangın yükünü ve riskini artırmayacak nitelikteki işyerlerinin açılmasına izin verilmeli ve bu amaca uygun mevzuat düzenlemesi hayata geçirilmelidir.
- Bütün iller için AFAD koordinasyonunda İl Risk Azaltma Planı (İRAP) bünyesinde veya bağımsız olarak, insanların toplu halde bulunduğu oteller, okullar, yurtlar, hastaneler, alışveriş merkezleri ve endüstriyel tesisler başta olmak üzere riskli olduğu belirlenen diğer binaları da kapsayacak biçimde planlar hazırlanmalıdır.
- Yangınların çoğunun elektrik kontağı, jeneratör, soba, doğal gaz, akü, pil veya LPG kaynaklı olduğu gerçeğinden hareketle, ilgili binalar için enerji kaynaklı yangınlara yönelik risk analizleri zorunlu hale getirilmeli, yürürlükteki mevzuata göre düzenlenen elektrik tesisatı kontrol raporlarının periyodik yangın kontrolleri esnasında sorgulanması sağlanmalıdır.
- Otelcilik hizmeti sunan işletmelerde, sigaralı ve sigarasız oda ayrımına son verilerek, otel yönetimince belirlenen alanlar dışında tütün ürünleri kullanımının tamamen önlenmesine yönelik tedbirler alınmalıdır.
- Belirli kriterler özelinde belirlenecek binalarda, yangın ikaz sistem panoları, yangın panelleri itfaiye teşkilatına bağlanarak, herhangi bir yangın ihbar ve ikazının kullanıcının onayına bağlı olmadan, itfaiyeye doğrudan, en kısa sürede ulaşması sağlanmalıdır.
- Tüm yangınla mücadele ekipmanları ile yangın algılama ve uyarı sistemlerine, ilgili TS/EN standartlarına uyumlu olma zorunluluğu getirilmeli, aksi halde ürünlerin satışına izin verilmemeli, kamu kurum ve kuruluşlarının yapacağı alımlara yönelik şartnamelerde bu hususa özellikle yer verilmelidir.
- Konaklama tesisleri için yaptırılması zorunlu yangın sigortası hayata geçirilmeli ve poliçeler düzenlenmeden önce sigorta eksperlerince zorunlu olarak yerinde inceleme gerçekleştirilmelidir.
- Turizm bölgelerinde, otel veya nüfus yoğunluğunun fazla olduğu alanlarda dönemsel itfaiye ve acil sağlık birimleri oluşturulmalıdır.
- Yangına müdahale aşamasında kritik öneme sahip itfaiye personelinin geçerli bir sebep olmadıkça başka birimlerde görevlendirilmesi engellenmelidir.
- Mevzuatta yapılacak değişiklikle itfaiye raporu düzenleme ve periyodik kontrol yetkisi verilen itfaiye teşkilatlarına, söz konusu raporlama ve denetimlerin yeterli eğitim ve tecrübeye sahip personel tarafından yapılması zorunluluğu getirilmelidir.
- İtfaiye erlerine ilgili mesleki ve teknik liselerin veya meslek yüksekokullarının sivil savunma veya itfaiyecilik bölümünden, diğer kademelerdeki personele ise ilgili bölümlerden mezun olma zorunluluğu getirilmelidir.
- İtfaiye hizmetlerinin bağlı olacağı düzenleyici ve denetleyici bir çatı kuruluşu oluşturulmalı veya mevcut bir kuruluş bünyesine alınmalıdır.
- İtfaiye teşkilatlarının gerek donanım gerekse de personel ihtiyaçlarının takip edilmesi, çalışma usul ve esaslarının belirlenmesi, denetimlerin gerçekleştirilmesi ve itfaiye hizmetlerine yönelik istatistiklerin tutularak iyileştirici faaliyetlere karar verilmesi, merkezi bir yazılım oluşturularak ilgili kurum ve kuruluşların erişimine açılması gibi süreçler bu çatı kuruluş tarafından yönetilmelidir.
- Toplumda yangın ve iş sağlığı güvenliği bilincini arttırmaya yönelik projeler gerçekleştirilmeli, bu konuda kamu spotları hazırlanmalıdır.
- İlköğretim çağındaki çocuklardan başlamak üzere, Milli Eğitim müfredatında yangın güvenliği ve iş sağlığı güvenliğinin kapsamının artırılması gerekmektedir. Bu sayede toplumdaki bilinç eksikliğinin giderilmesi ve yangına karşı reflekslerin zayıflamasının önlenmesi hedeflenmelidir.
- Turizm Meslek liselerinde yangın ve acil durum eğitimine yönelik dersler zorunlu olmalı ve eğitimlerin uygulamalı verilmesi sağlanmalıdır.
- İş sağlığı güvenliği hizmetlerinin inceleme ve denetim yönü güçlendirilmeli, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin (OSGB) bulunduğu bir havuz oluşturularak hizmet alan işyeri ile hizmet veren OSGB'nin Bakanlığın "İSG-KATİP" sistemi üzerinden otomatik olarak eşleştirilmesi sağlanmalıdır.
- İSG-KATİP uygulaması, işverenlerin sağlamakla yükümlü olduğu iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerine yönelik sözleşmelerin Bakanlık tarafından eş zamanlı olarak takip edilmesine imkan tanıyacak, mevzuat ihlali halinde öncelikle işverenlere bildirim yapılmasını sağlayacak, yükümlülüklerini yerine getirmeyen işyerlerine idari yaptırımların otomatik olarak uygulanmasını mümkün kılacak bir yapıya kavuşturulmalı ve buna imkan tanıyacak yasal düzenleme gerçekleştirilmelidir.
