Kara Cuma (Black Friday) döneminde sunulan büyük indirimler yalnızca cebimize hitap etmiyor; aynı zamanda karar verme biçimimizi etkileyen güçlü psikolojik yöntemlerle kurgulanıyor.
Uzmanlara göre kampanya sloganları ve “kaçırma korkusu” yaratan mesajlar, beynin hızlı karar veren bölümünü harekete geçirerek bizi normalden çok daha hızlı alışverişe yönlendiriyor.
Kasım ayı boyunca mağazalar ve internet siteleri “tek gün”, “son şans”, “kaçmaz fırsat” ifadeleriyle doluyor. Uzmanlar, bu yoğun bilgilendirmenin tüketiciyi ekonomik sebepler kadar bilişsel süreçler üzerinden de satın almaya ittiğini vurguluyor. Araştırmalar, indirim kurgularının beynin karar mekanizmasını bilinçli olarak hedefleyen stratejilerle tasarlandığını gösteriyor.
BASKI ARTTIKÇA BEYİN HIZLI KARAR MODUNA GEÇİYOR
sputnik'te yer alan haberfe göre, normal koşullarda bir ürünü satın almadan önce fiyatından kullanıcı yorumlarına kadar pek çok veriyi değerlendiriyoruz. Ancak indirim dönemlerinde süre kısıtlaması ve yoğun kampanya mesajları devreye girdiğinde beyin, “yeterli bilgi” eşiğini düşürüyor ve hızlı karar verme sistemini kullanmaya başlıyor. Bu durumda tüketici çok daha kısa sürede, çoğu zaman düşünmeden, satın alma eğilimi gösteriyor.
“TÜKENİYOR” İFADESİ ÜRÜNÜ DAHA DEĞERLİ HİSSETTİRİYOR
Araştırmalara göre “sadece 5 adet kaldı”, “15 kişi şu anda bu ürünü inceliyor” gibi uyarılar rekabet duygusunu harekete geçiriyor. Ürün kıt göründükçe, beynimiz o ürüne daha fazla değer atfediyor. Uzmanlar bunun, psikolojide “kısıtlılık etkisi” olarak bilinen mekanizmayla ilişkili olduğunu belirtiyor. Bu süreçte kişi, ihtiyacını sorgulamadan ani bir satın alma kararı verebiliyor.
“Hız–doğruluk dengesi” olarak adlandırılan bilimsel prensibe göre, karar verme süreci hızlandıkça hata yapma ihtimali de yükseliyor. Bu nedenle indirim dönemlerinde yapılan alışverişlerin büyük kısmı gerçek ihtiyaçtan çok duygusal tepkilere dayanıyor.
GERİ SAYIMLAR YAPAY BİR ACİLİYET DUYGUSU OLUŞTURUYOR
Uzmanlar, geri sayım saatleri ve “bugüne özel” gibi ifadelerin aslında çoğu zaman gerçek bir aciliyeti yansıtmadığını vurguluyor. Bu mesajların amacı tüketiciyi hızlı karar vermeye zorlamak:
“Bu tür görsel ve sözel uyarılar, rasyonel düşünmeyi geri plana itiyor. ‘Gerçekten ihtiyacım var mı?’ diye sormak yerine ‘Kaçırırsam ne olur?’ kaygısı öne çıkıyor.”
BİLİNÇLİ ALIŞVERİŞ İÇİN ÖNERİLER
Bilim insanları, indirim dönemlerinin kontrolü zorlaştırdığını kabul etmekle birlikte, doğru stratejilerle daha bilinçli kalmanın mümkün olduğunu belirtiyor:
-Alışverişe çıkmadan önce ihtiyacınızı netleştirin.
-Harcayacağınız miktarı belirleyin ve görünür bir yerde tutun.
-Satın almadan önce kısa bir düşünme molası verin. Bir dakika bile yeterli.
-Kendinize şu soruyu sorun: “Bu ürünü indirimsiz fiyatıyla da almak ister miydim?”
Uzmanlar, indirimlerden faydalanmanın elbette keyifli olabileceğini ancak bu süreçte kimin kazandığını unutmamak gerektiğini hatırlatıyor:
Kazanan çoğu zaman tüketici değil, satıcılar oluyor.
