Geleneksel halk takviminin önemli meteorolojik olaylarından biri olan ve halk arasında yaygın olarak pastırma sıcakları veya pastırma yazı şeklinde adlandırılan dönem, havaların soğumasıyla birlikte 2025 yılı için yeniden gündeme geldi.
Özellikle sonbaharın son demlerinde, ekim sonu ve kasım başı gibi tarihlerde kısa süreliğine mevsim normallerinin üzerine çıkan bu sıcak hava dalgası, kasım sıcakları olarak da merak ediliyor.
Uzmanlar, küresel ısınmanın ve iklim değişikliğinin etkisiyle, geçmiş yıllara ait geleneksel pastırma yazı tarihlerinin değişmeye başladığına dikkati çekiyor.
Dünya ısınıyor! Uzmanından ekim ve şubat ayları için La Nina uyarısı
PASTIRMA SICAKLARI NEDİR VE NASIL OLUŞUR?
Pastırma yazı, sonbahar mevsiminin ortasında ya da sonuna doğru birkaç gün süren, havanın mevsim normallerine göre aniden ısındığı ve güneşli günlerin yaşandığı özel bir dönem.
Bu meteorolojik olay, genellikle kutuplardan gelen soğuk bir hava kütlesinin durağanlaşarak sıcak bir yüksek basınç merkezi meydana getirmesi sonucu ortaya çıkar.
Bu yüksek basınç merkezi, istikrarlı bir katmanlaşma oluşturarak sıcaklık değişimlerine yol açar ve havanın dikey hareketini engeller.
Gündüzleri parlak güneşli ve ılık, geceleri ise serin ve ayazlı bir hava hakim olur.
Alçaklarda biriken duman ve toz nedeniyle puslu bir görünüm de oluşabilir.
PASTIRMA YAZI ADI NEREDEN GELİYOR?
Bu döneme 'pastırma yazı' adının verilmesinin nedeni, pastırmanın kurutulması ve hazırlanması için en uygun koşulların bu tarihlerde oluşması.
Pastırma yapımında kritik öneme sahip olan etin çemenle sıvanması sürecinde, gece ve gündüz sıcaklık farklarının yüksek olması önemli.
Gündüz sıcakları etin gözeneklerini açarken, gece soğukları bu gözenekleri kapatır ve böylece çemen, etin içine çok daha iyi işler.
Dünya genelinde yaşanan bu dönem; Almanya'da 'kocakarı yazı', İsveç'te 'Azize Birgitta yazı', ABD'de ise 'yerli yazı" (Indian summer) gibi farklı isimlerle de anılıyor.
İncir ağaçları gezegenin yeni kahramanı olabilir! İklim krizine karşı ağaçların gizli gücü
PASTIRMA SICAKLARI NE ZAMAN YAŞANIR?
Geleneksel halk takvimine göre, pastırma sıcakları, genellikle ekim ayının sonu ile kasım ayının ortası arasındaki dönemde görülür.
Türkiye'de bu sıcaklık artışının özellikle kasım ayının ilk iki haftasında etkili olması beklenir.
Ancak iklim değişikliği ve bölgesel hava koşullarındaki düzensizlikler nedeniyle bu tarihlerde kaymalar yaşanabilir.
Pastırma yazı, genellikle birkaç gün ile bir hafta kadar sürer.
Bazı yıllar hiç yaşanmadığı gibi, bazı yıllarda da birden fazla görülebilir.
Meteoroloji uzmanları, 2025 pastırma sıcakları için de mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklıkların ekim sonu ve kasım başında yaşanabileceği yönünde açıklamalarda bulunuyor.
Özellikle Marmara, Ege, İç Anadolu ve Batı Karadeniz bölgelerinde bu sıcaklık dalgasının hissedilmesi bekleniyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ PASTIRMA YAZINI NASIL ETKİLİYOR?
İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros, küresel ölçekte artan sıcaklıklar nedeniyle son yıllarda kış dönemlerinin daha sıcak geçtiğini ve bunun ilkbahar ile sonbahar dönemlerinin kısalmasına, yazların ise uzamasına yol açtığını belirtiyor.
Bu durum, yalnızca pastırma sıcakları gibi geleneksel hava olaylarını değil; kırkikindi yağışları, kocakarı soğukları ve eyyam-ı bahur gibi Anadolu'nun meteoroloji diline yerleşmiş birçok olayın şiddetini, süresini ve zamanını da doğrudan etkiliyor.
Geleneksel takvimdeki bu değişiklikler, tarım takviminde de kaymalara neden oluyor.
Türkiye'nin Avrupa'daki utanç birinciliği! Alarm zilleri çalıyor
