Anadolu kültüründe mevsim geçişleri ve hava olayları, asırlık tecrübelerle "Halk Takvimi" üzerinden takip edilir. Bu takvimin en dikkat çeken ve en çok çekinilen dönemlerinden biri kuşkusuz "Zemheri"dir. Kelime anlamı olarak "dondurucu soğuk" manasına gelen zemheri, sadece termometrelerin düşmesini değil, aynı zamanda karın toprakla, fırtınanın rüzgarla buluştuğu en sert kış koşullarını simgeler. Kışın ilk yarısını temsil eden bu dönem, hem tarımla uğraşanlar hem de kış hazırlığı yapanlar için kritik bir takvimdir. Peki, 2025-2026 kışında zemheri ne zaman başlayacak ve bu dönemin özellikleri nelerdir?
ZEMHERİ KELİME ANLAMI VE TARİHSEL KÖKENİ
Zemheri sözcüğü, Arapça "zamharir" kelimesinden dilimize geçmiştir. Anlamı ise "aşırı soğuk, dondurucu kış" demektir. Klasik edebiyatta ve halk deyişlerinde "zemherinin ayazı" gibi tabirlerle anılan bu süreç, kışın en amansız vaktini temsil eder. Eski takvimlere göre kış mevsimi "Kasım" ve "Hızır" (Yaz) olmak üzere ikiye ayrılır; zemheri ise kışın en yoğun yaşandığı "Erbain" döneminin önemli bir parçasıdır.
ZEMHERİ NE ZAMAN BAŞLAR VE KAÇ GÜN SÜRER?
Halk takvimine ve meteorolojik verilere dayanan geleneksel takvimimize göre zemheri, 21 Aralık veya 22 Aralık tarihlerinde başlar. Kış gündönümü ile eş zamanlı olarak başlayan bu süreç, yaklaşık 40 gün boyunca etkisini sürdürür.
Başlangıç Tarihi: 22 Aralık
Bitiş Tarihi: 30 Ocak (Ocak sonuna kadar sürer)
Bu 40 günlük periyot, halk arasında "Erbain" (Arapça'da kırk demektir) olarak da bilinir. Zemherinin bitişiyle birlikte, kışın ikinci yarısı olan ve 50 gün süren "Hamsin" dönemi başlar.
ZEMHERİ DÖNEMİNİN AYIRICI ÖZELLİKLERİ
Zemheri, diğer kış aylarından farklı olarak kendine has hava olaylarıyla karakterize edilir. Bu dönemde gökyüzü genellikle açık olmasına rağmen, dondurucu bir ayaz hakimdir. İşte zemheriyi tanımlayan başlıca özellikler:
Kuru Soğuk ve Ayaz: Yağış olmasa bile rüzgarın etkisiyle hissedilen sıcaklıklar eksili derecelerin altına düşer.
Pastırma Yazı Sonrası Keskin Dönüş: Sıcak günlerin ardından gelen ani soğuma, doğada "kışın sert yüzü" olarak hissedilir.
Tarım Takvimi: Eskiden çiftçiler, tohumun toprak altında donmaması veya meyve ağaçlarının erken çiçek açmaması için zemheri takvimini sıkı bir şekilde takip ederlerdi.
ZEMHERİDEN SONRA NE OLUR?
Ocak ayının sonunda zemheri döneminin tamamlanmasıyla birlikte kışın en ağır şartları geride kalmış kabul edilir. Şubat ayı ile birlikte "Hamsin" sürecine girilir ve bu dönemin ortalarına doğru (Şubat ortası) baharın ilk müjdecisi olan cemrelerin düşme takvimi başlar. Dolayısıyla zemherinin bitişi, aslında bahara giden yolun ilk basamağıdır.
