İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri

İşte İstanbul'un birbirinden ilginç hikayelere sahip camileri

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 1
1/50

66 yıla 66 kubbe Yeni Cami (Eminönü): Osmanlı sultanları tarafından yaptırılan büyük camilerden biri olan Yeni Camii,Eminönü meydanında İstanbul siluetinin olmazsa olmazlarındandır. Bir İstanbul selatin camisinin inşası, 2 -7 yıl sürmesine rağmen, Yeni Cami'nin inşaatı tam 66 yıl sürmüş. Kubbelerinin sayısı, sanki bu duruma nazire yaparmışçasına 66'dır.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 2
2/50
Deniz üzerine kurulan tek camii (Kılıç Ali Paşa Camii): Kaptan-ı Derya tarafından 1580 yılında Mimar Sinan'a yaptırılan Kılıç Ali Paşa Camii denizin üzerine inşa edilmiş. Kılıç Ali Paşa, devrin padişahı 3. Murat'tan cami yaptırmak için yer ister. Padişah ise, “Sen deryaların serdarısın, gücün yetiyorsa derya üzerine bir cami yap” der. Bu duruma çok üzülen Kılıç Ali Paşa, Mimar Sinan'ı kendine mimar olarak tutar ve Tophane Rıhtımı'nın kenarına taş, toprak, moloz taşımaya başlar ve camiinin yapımına başlar. 
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 3
3/50

Caminin planı padişaha ait (Yıldız Cami): Son dönem Osmanlı cami mimarisinde benzeri olmayan bir örnek Yıldız Camii. Barbaros Bulvarı'nda Yıldız Sarayı yolu üzerindeki cami, 1885-1886 yılları arasında Sultan II. Abdülhamit tarafından Nikolaki Kalfa'ya yaptırılmış. Hamidiye ya da halk arasındaki adıyla Yıldız Camii’nin planı 2. Abdülhamit tarafından çizilmiştir. Bu nedenle planı bir padişah tarafından çizilen tek camidir. Camii, Peygamber efendimizin miraca yükseldiği mekan Mescid-i Aksa'ya benzemesi de dikkat çekicidir. Sultan II. Abdülhamid bu caminin ahşap kafeslerini de kendisi yapmıştır.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 4
4/50

Evliya Çelebi'nin meşhur rüyayı gördüğü cami (Ahi Çelebi Camii): İstanbul Ticaret Üniversitesi'nin arkasında bulunur. Anlatılanlara göre Evliya Çelebi rüyasında kendisini Ahi Çelebi Camii'nde görür. Caminin içinde Hz. Muhammed'le karşılaşan Çelebi, heyecanlanarak “Şefaat ya Resulallah” yerine yanlışlıkla “Seyahat ya Resulallah” der. Ve büyük yolculuk başlar.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 5
5/50

Adını evliyaya kaptıran cami (Laleli Camii): Laleli Camii padişah Üçüncü Mustafa tarafından yaptırılmış. Yaptırdığı hiçbir camiye adını vermeyen Sultan, Laleli Camii'ne adını vermeyi düşünmektedir. Caminin şekillendiği günlerde o civarda yaşayan Laleli Baba'yı da ziyaret eder. Ziyaret esnasında aralarında tatsız bir konuşma geçer. Sultan, bu olaydan birkaç gün sonra rahatsızlanır. Hekimler derdine çare bulamayınca 3. Mustafa'nın aklı başına gelir. “Boşuna uğraşıyoruz, bu derdin ilacı Laleli Baba'da” der ve yaşlı dervişin huzuruna koşup affını ister. İyileşince de ince bir espriyle, “Kendi adımıza bir cami yaptırdık, onu da şeyhe kaptırdık” der ve camiye onun ismini verir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 6
6/50

Adını suya kaptıran cami (Ayazma Camii): İstanbul'un Üsküdar ilçesinde bulunan cami. 1760-1761 yıllarında Sultan III. Mustafa tarafından annesi Mihrişah Sultan ile kardeşi Şehzade Süleyman adlarına Mimarbaşı Mehmed Tahir Ağa’ya yaptırılmıştır. Bu cami de halk arasında yaptıranın adıyla değil yakınlarda bulunan su kaynağıyla anılır olmuştur.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 7
7/50

Padişahın kızının 'karanlık' diye sitem ettiği camii (Mihrimah Sultan Camii Üsküdar)

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 8
8/50

Mihrimah Camii, veya İskele Camii: İstanbul'un Üsküdar ilçesinde meydanda bulunan Mimar Sinan'ın Kanuni Sultan Süleyman'ın Hürrem Sultan'dan kızı Mihrimah Sultan için yaptığı camidir. Rivayete göre Mihrimah Sultan, Mimar Sinan'a caminin içinin çok karanlık ve kasvetli olduğuna dair sitem etmiştir. Sinan da bunun üzerine aynı ismi taşıyan bir başka camiyi Edirnekapı'da inşa etmiş ve Üsküdar'dakinin aksine bu caminin içinin aydınlık olmasına özen göstermiştir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 9
9/50

Üsküdar'ın Ayosofyası (Kara Davut Paşa Camii): Üsküdar'da bulunan cami İstanbul'un kıymetli camilerinden biridir. Cami enlemesine dikdörtgen plânlıdır. İlk olarak 1495 yılında inşaa edilmiş ancak zamanla harap olan yapı 17.ve 19. yy'da iki ciddi onarım görmüş akabinde yakın dönemde bir restorasyon daha geçirmiştir... Cami Ayasofya'yı andırdığı için halk arasında 'Üsküdar'ın Ayasofyası' olarak nitelendirilmiştir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 10
10/50

Musalla taşı lokantada olan camii (Hacı Kemalettin Camii): Rumelihisarı iskelesi yakınlarında yer alan, çeşitli kaynaklarda Çarşı Camii, İskele Camii olarak da adı geçen Hacı Kemalettin Camii’nin banisi Hacı Kemalettin hakkında bir bilgi mevcut değildir. Caminin güney köşesinde kendisine ve ailesine ait bir hazire vardır. Mescit olarak yaptırıldığı ve 1743'te Sultan I. Mahmut tarafından yeniden cami olarak inşa ettirildiği bilinmektedir. Zemin katında cafe-restoran bulunduğundan musalla taşı da oradadır.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 11
11/50

Yerin altında bulunan cami: Caminin esasının Tiberyos II. zamanına ait bir mabet olduğu söylenilmektedir. Bir rivayete göre Hicri 96 (714) yılında İstanbul’u almak için gelen Arap Orduları burada yedi yıl kalmış savaşta şehit edilenlerden bazıları buraya defnedilmiştir. Arap Orduları Şam'a dönerken Asker’in önemli eşyalarından bazıları bu mahzene konulmuş kapısının üzerine kurşun dökülmüş. Kurşunlu mahzen sözü buradan kaynaklanmaktadır. Bu sahabelerden birinin mezarı Türkler tarafından türbe haline sokulmuş diğer ikisi de parmaklıklarla çevrili mezar haline getirilmiştir. Bu eski yapı I. Mahmud ve III. Osman zamanında Sadrazamlıkta bulunan Bahir Mustafa Paşa tarafından cami haline getirilmiştir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 12
12/50

Gotik Kilise'den çevrilen cami (Arap Cami): Galata kentsel dokusunda beton bloklar arasında, sivri külahlı hayli yüksek kare biçimli kulesiyle hala fark edilebilen Arap Camii; fetih öncesinden kalan İstanbul'un tek Gotik kilisesidir. İstanbul’da ilk ezan sesinin yükseldiği yer 717 yılında yapılmış olan İstanbul’un ilk camii hüviyetini taşıyan Arap Camiidir. İstanbul’un Fethi için M.S. 717 yılında gelmiş olan Müslüman Arap kumandanlarından ve sahabe neslinden meydana gelen bir ordu başında Mesleme Bin Abdülmelik adındaki komutan; Galata’da Bizans semalarına ilk Ezan-ı Muhammedi sesinin yükseldiği bir Camii yaptırmış ve adına da Arap Camii denilmiştir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 13
13/50

Tac Mahal'a benzeyen cami (Pertevniyal Valide Sultan Cami): Padişah II.Mahmud'un eşi Padişah Sultan Abdülaziz'in annesi Pertevniyal Valide Sultan tarafından 1871 yılında Aksaray da Balyan ailesine yaptırılmıştır. Cami görünümüyle Hindistan'daki Tac Mahal'a benzemektedir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 14
14/50

Müslüman mabetlerinde pek görülmeyen motif (Kumrulu Mescidi): İstanbul'un en eski Osmanlı eserlerinden biridir. Rum kökenli Mimar Atik Sinan tarafından inşa edilmiş. İlginç bir çeşmesi var Mescidin köşesindeki akmayan küçük çeşmesinin ayna taşında bir çift kumru kabartması olduğundan dolayı halk arasında “Kumrulu Mescid” diye de meşhur olmuştur.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 15
15/50

Minaresi hanın duvarına yapışık olan mescit (Gürün Han Mescidi): İstanbul Eminönü Gürün Han Çarşısı'nın içinde bulunan mescit anıtsal bir özellik taşımamasına rağmen, hanın dışarısındaki mimarisi ilginç bir görüntü sergilemektedir.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 16
16/50
Ters T tipi caminin son örneklerinden (Davutpaşa Camii): Davut Paşa Külliyesi, Davutpaşa’da, Hobyar Mahallesi Davutpaşa Medresesi Sokağı’nda yer alır. Külliye, cami, medrese, sıbyan mektebi, tabhane, çifte hamam, imaret ve çeşmeden müteşekkildir. Cami kapısının üstündeki Arapça kitabeye göre, Sultan II. Beyazıt’ın veziri “Koca Davut Paşa” tarafından 1485 yılında yaptırılmıştır. İstanbul’un fethinden sonra yapılan “yan mekanlı”, “tabhaneli” veya “ters T planlı” camilerin son örneklerinden biridir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 17
17/50
Kubbesi kiliseye benzeyen cami (Rum Mehmet Paşa): Rum Mehmet Paşa Camii ya da Rumi Mehmet Paşa Camii, Üsküdar’da, Osmanlı döneminden kalma tarihî bir ibadethanedir. Rum asıllı Osmanlı veziri Rum Mehmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde İstanbul'un Anadolu Yakası'na yaptırılan ilk cami olma özelliğini taşımaktadır. Yapımına 1469 yılında başlanan cami, 2 yıllık inşaat sürecinin ardından 1471 yılında tamamlanarak ibadete açıldı. Cami, mimari olarak Bizans ve Osmanlı esintilerini bir arada taşımaktadır. Kubbesi kiliseyi andırmaktadır.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 18
18/50
Kubbesi kiliseye benzeyen bir başka cami: (Zeynep Sultan Camii): Zeynep Sultan Camii 1769 yılında III. Ahmed'in kızı Zeynep Âsime Sultan tarafından Ayazma Camii'nin de mîmarı olan Mehmed Tahir Ağa'ya yaptırılmış barok tarzındaki câmidir. Mîmârî tarzına bulunduğu mekân göz önüne alınarak karar verilmiştir. Bu özel tarzı ve yapımında kullanılan malzemeler nedeniyle Bizans kiliselerini anımsatır.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 19
19/50
Mimar Sinan'ın kendi ismiyle yaptığı mabet (Sinan Mescidi): Mimar Sinan adını taşıyan bu mescid, Fatih ilçesinde Akşemseddin caddesinin Vatan caddesi tarafında yer alır. Fatih Fevzipaşa Caddesinden Vatan Caddesine Doğru inerken sol tarafınızda kalır. 2011 itibariyle restorasyon ve çevre düzenlemesi yapılmıştır.1573'de Koca Sinan, kendi hayratı olarak yapmıştır Sadece minaresinin şerefesine özenmiştir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 20
20/50
Adı küçük ama tarihi Ayasofya'dan büyük (Küçükayasofya Camii): Küçük Ayasofya Camii. İstanbul'un Küçük Ayasofya semtindeki cami. Bizans İmparatoru I. Jüstinyen ve karısı Theodora tarafından 527-536 yılları arasında Aya Sergios ve Bachos Kilisesi 1497'de sultan II. Beyazıt Topkapı Sarayı Darüssaade ağası Hüseyin Ağa döneminde camiye çevrilmiştir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 21
21/50
Rüyası gerçek olunca (Takkeci İbrahim Ağa Camii): Takkeci İbrahim Ağa, rüyasında gördüğü camiyi inşa etti.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 22
22/50
Sebilini başka camiye kaptıran mescit: I. Abdülhamit Sebili, I.Abdülhamit Külliyesi’nin bir parçası olarak 1777 yılında, Mehmet Tahir Ağa’nın başmimarlığı sırasında yapılmıştır. 1920’li yıllarda, Bahçekapı’da IV. Vakıf Han’ın önündeki cadde genişletilirken, Abdülhamit Külliyesi’nin yolu tıkayan sebili sökülüp, Gülhane’deki Zeynep Sultan Camii’nin köşesine taşınmıştır.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 23
23/50
Padişahın süt annesi için yaptırdığı cami: (Kemerhatun Camii): Kamer Hatun Camii Tarlabaşı’nda yer alan bir camidir. Orijinal olarak 1514 yılında Yavuz Sultan Selim tarafından süt annesi Kamer Hatun için inşa ettirilen bu cami 19. yüzyıla gelindiğinde harap bir duruma düşmüştür. Daha sonra Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından Mimar Kemalettin Bey’e yeniden yaptırılmıştır.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 24
24/50
Sinan'ın Selimiye Camii'nin stilini denediği cami: (Sokollu Mehmet Paşa Cami): Sokollu Mehmet Paşa Camii İstanbul'da Unkapanı köprüsünün Galata ayağının dibinde, Azapkapı semtinde yer alan camidir. Mimar Sinan tarafından 1578'de Sokollu Mehmet Paşa adına yapılmıştır. Selimiye Camii stilinde yapılmış olan caminin altı mahzendir. Denize yakın camiler içinde sağlam temellidir. Giriş kapısı köprü tarafında olup caddeden gelinen bir patikadan dönülerek girilir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 25
25/50
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 26
26/50
Modernlerin en klasiği: Kınalıada Cami: Kınalıada’da Çarşı caddesinin doğusundadır. 1950'li yıllara dek adada cami olmadığı için, adanın Müslüman sakinleri, zamanın başbakanı Adnan Menderes'ten adaya bir cami yapılmasını isterler. Bunun üzerine Adnan Menderes, 1958'de Karaköy meydanındaki yerinden sökülen Karaköy Mescidinin adaya aynen monte edilmesini ister. Bu gerçekleşmeyince Kınalıada Camii derneğince 1964'te mimarlar Turhan Uyaroğlu ve Başar Acarlıya Kınalıada Camii'ni yaptırırlar.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 27
27/50
Kanuni'nin genç yaşta ölen oğlunun anısına yaptırdığı cami (Cihangir Camii): Kanuni Sultan Süleyman ile Hürrem Sultan’ın genç yaşta ölen oğulları Şehzade Cihangir’in anısına, Mimar Sinan tarafından küçük, kare planlı ve tek kubbeli bir Cami inşa edilmiş. Sonraki yüzyıllarda geçirdiği depremler ve yangınlar sonucu tahrip olan caminin yerine, bugün gördüğümüz kare planlı ve çift kubbeli cami 1889 yılında Sultan II. Abdülmecit tarafından, dönemin ünlü mimarları olan Balyan ailesine yaptırılmış.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 28
28/50
Batakhaneden ibadet yerine (Hidayet Camii): II. Mahmud, Yeniçeriler’in ‘batakhane’ olarak kullandığı mekanı camiye çevirdi.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 29
29/50
İsmini çiniye kaptıran cami (Mahpeyker Kösem Sultan Cami): Cami, 1640 tarihinde, Sultan I. Ahmet'in eşi, Sultan IV. Murat'ın ve Sultan İbrahim'in annesi Mahpeyker Kösem Sultan tarafından yaptırılmıştır. Camiden başka, bir medrese, bir şadırvan, bir sebil, bir mektep, bir çeşme ve bir de çifte hamam bina edilmiştir. Avlunun etrafını, pencereli, kesme taş harpuştalı bir duvar çevirmiştir. Bu kapının sol tarafında, sekiz mermer sütunlu, bir sivri kubbenin altında, mermer şebekeli güzel bir şadırvan, bunun önünde ve avlu duvarı penceresi içinde ise, sebil bulunmaktadır. Cami halk arasında 'Çinili cami' olarak bilinmektedir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 30
30/50
Kırmızı Minare Camii: Kırmızı Minare Camii ya da Kiremitçi Ahmet Camii, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan Osmanlı döneminden kalma, tarihî bir ibadethanedir. Hasköy semtinde, Yün-İplik Fabrikası'nın yanında; Rahmi M. Koç Müzesi'nin arkasında bulunur. 1591 yılında, camiye adını veren Kiremitçi Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Cami içindeki mimber ise sarayda görev yapan kapıcıbaşı Esedullah Ağa ve eşi tarafından eklenmiştir. Cami, 1889 yılında, III. Ahmet döneminde kapsamlı bir onarım geçirmiştir. Son onarım çalışması ise, 1994 yılında Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından yürütülmüştür.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 31
31/50
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 32
32/50
Burmalı Mescid Camii: İstanbul'un Vefa semtinde bulunan camiidir. Osmanlı Devleti'nin Mısır kadısı olan Emin Nureddin Osman tarafından cami girişindeki kitabeye göre 1540 yılında yaptırıldı. Minaresinin yivli görüntüsü nedeniyle "Burmalı" olarak anılmaktadır.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 33
33/50
Sancaktar Hayrettin Camii ya da Sancaktar Hayrettin Mescidi: Osmanlı İmparatorluğu döneminde camiye çevrilen bir manastırdır. Bugün cami olarak kullanılan bölüm bir manastır kompleksinin yalnızca ayakta kalan küçük bir bölümü olduğu sanılmaktadır. Bu manastırın adının ne olduğu konusunda kesin kabul görmemiş değişik görüşler bulunmaktadır. Yapının Gastrion Manastırı'nın bir parçası olduğu düşünülse de, adı geçen manastırın fazla doğusunda olması nedeniyle bu görüş herkes tarafından kabul görmemektedir. İstanbul'da Komnenos ve Paleologos dönemi Bizans mimari yapıtlarının küçük bir örneğidir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 34
34/50
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 35
35/50
Sütunları Bizans başlıklı cami (Kürkçübaşı Cami): Şehremini'de Millet caddesi ile Topkapı caddesi kavşağındaki cami Kanuni devrinde 1571'de yapılmıştır. Kargir, ahşap kırma çatılıdır, minaresi sağdadır. Son cemaat yeri 4 sütunludur ve sütun başlıkları korent tipidir.
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 36
36/50
KİLİSEDEN CAMİYE ÇEVRİLENLER: Koca Mustafa Paşa Cami >>
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 37
37/50
Fethiye Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 38
38/50
Fenari İsa Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 39
39/50
Eski İmaret Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 40
40/50
Zeyrek Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 41
41/50
Atik Mustafa Paşa Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 42
42/50
Vefa Kilise Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 43
43/50
Gül Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 44
44/50
Kariye (Camii) Müzesi
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 45
45/50
Kalenderhane Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 46
46/50
İmrahor Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 47
47/50
Hırami Ahmet Paşa Mescidi
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 48
48/50
Küçük Ayasofya Camii
İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 49
49/50

Fakat bir cami var ki; hikayesi oldukça ilginç. Mimar Sinan tarafından Üsküdar'da inşa edilen Şemsi Paşa ya da Kuşkonmaz Camii...

Kuşkonmaz Camii (Üsküdar): Gerçek ismi Şemsi Paşa Camii olan ve Üsküdar sahilde bulunan camiinin ismine dair ilginç rivayetler aktarılıyor.

Söylenenlere göre, camiye Kuşkonmaz denmesinin nedeni Şemsi Paşa'nın kişiliğiyle ilgili.

Fazlasıyla titiz bir kişi olan Şemsi Paşa, Sokullu Mehmet Paşa ile rekabet halindeymiş.

Zaman zaman şakayla karışık atışırlarmış.

Şemsi Paşa bir gün Sokullu'ya, “Sokullu, camiini kuşlar pislemiş” diye takılınca, “Gökyüzüne açık olan her yer kuşların pislemesine müsaittir” cevabını almış.

İstanbul'un camilerinin şaşırtan hikayeleri 50
50/50

Paşa, cami yaptırmaya karar verince Sokullu'nun sözü aklına gelmiş.

Mimar Sinan'a giderek, “Bana öyle bir yerde cami yap ki üzerine kuşlar pislemesin” demiş.

Sinan, bütün camilerinde yaptığı gibi iyi bir araştırmadan sonra kuzey- güney rüzg''rlarının kesiştiği bu noktayı bulmuş.

Dalgaların kıyıya çarpmasıyla meydana gelen titreşimleri incelemiş ve camiyi burada yapmaya karar vermiş.

Bunlar da İlginizi Çekebilir
1 ders 2 kilometre... Hakkarili İsa'nın hayali köyüne öğretmen olmak
Hakkarili İsa'nın hayali köyüne öğretmen olmak
Şebeke suyuna zirai ilaç karıştı! Çeşmelerden zehir akıyor
Çeşmelerden zehir akıyor
Erzurum'un nimeti... Üzeri örtüldü, 5 ay saklanacak
Erzurum'un nimeti... Üzeri örtüldü, 5 ay saklanacak
Günün en güzel karesi: Görmek bile mucizeyken poz verdi
Görmek bile mucizeyken poz verdi
Twitter'da yüzleri güldüren haber
Yüzleri güldüren haber
Sadece 1 ile 10 Mayıs tarihleri arasında yanıyor
Firik ateşi yakıldı
Pandemide dengeleri değiştirecek gelişme: Tüm mutasyonlara karşı etkili
Pandemide dengeleri değiştirecek gelişme