Araştırmaya göre beyin, yaşam boyu 5 büyük gelişim evresi geçiriyor ve bu evreler 9, 32, 66 ve 83 yaşlarındaki kırılma noktalarıyla birbirinden ayrılıyor. Uzmanlar, bu sınırların davranışsal bir ergenlik tanımından çok, beynin biyolojik ve yapısal olgunlaşma radyografisi olduğunu vurguluyor.
BEYNİN GEÇİRDİĞİ 5 EVRE
İnsan beyninin gelişimi üzerine yapılan yeni bir araştırma, şimdiye kadar kabul edilen pek çok bilgiyi yeniden tartışmaya açtı. Cambridge Üniversitesi tarafından yürütülen kapsamlı çalışmada, doğumdan 90 yaşına kadar yaklaşık 4 bin kişinin beyin taramaları incelendi ve beynin yaşam boyunca izlediği gelişim haritası çıkarıldı. Elde edilen bulgular, ergenlik döneminin aslında biyolojik olarak 9 yaşından 32 yaşına kadar sürdüğünü, yani 20’li yaşların beyin açısından hâlâ kritik bir olgunlaşma süreci olduğunu gösteriyor.
İLK EVRE: DOĞUMDAN 9 YAŞINA KADAR BEYİNİN ŞEKİLLENME SÜRECİ
Çalışmaya göre beynin ilk büyük gelişim dönemi doğumla başlıyor ve 9 yaşına kadar devam ediyor. Bu süreçte çocuk beynindeki nöronlar arasındaki çok sayıdaki bağlantı hızla eleniyor; zayıf ve kullanılmayan bağlantılar azaltılırken aktif olanlar güçleniyor.
Bu aşama, beynin “temel mimarisinin” oluşturulduğu, öğrenme kapasitesinin ve bilişsel temellerin atıldığı kritik bir dönem olarak tanımlanıyor.
İKİNCİ EVRE: 9–32 YAŞ ARASI ‘UZATILMIŞ ERGENLİK’
Araştırmanın en dikkat çekici bulgusu, beynin 9 yaşında başlayıp 32 yaşına kadar süren uzun bir gelişim koridoruna sahip olması. Bu dönem, nöral iletişim ağlarının en verimli hâline ulaştığı ve beynin yetişkinlik için kapasitesini optimize ettiği bir süreç olarak tanımlanıyor.
Uzmanlara göre bu, 20’li yaşların sonuna gelen insanların “ergen gibi davrandığı” anlamına gelmiyor. Araştırmanın başyazarı Alexa Mousley, durumu şu sözlerle açıklıyor:
“Beynin olgunlaşma yönü değişiyor. Bu, davranışsal ergenlik değil; biyolojik bir gelişim süreci.”
ÜÇÜNCÜ EVRE: 32 YAŞ SONRASI İSTİKRAR DÖNEMİ
32 yaşından sonra beyin yapısı daha stabil bir döneme geçiyor. Nöral bağlantıların verimliliği korunuyor, ancak önceki yıllardaki hızlı yeniden biçimlenme ve optimize olma süreçleri yavaşlıyor.
Bu evre, beynin “tepe noktası” olarak da nitelendiriliyor; bilişsel kapasitenin dengede olduğu bir dönem.
DÖRDÜNCÜ EVRE: 66 YAŞINDA BAŞLAYAN ERKEN YAŞLANMA
66 yaş civarında beyin, erken yaşlanma dönemine giriyor. Bu süreç beyaz madde yapılarında görülen doğal bozulmalar, bağlantı verimliliğinde düşüş ve yaşa bağlı sağlık sorunlarıyla ilişkilendiriliyor.
Bu evre, hafıza, dikkat ve işlem hızında gözle görülür ama düzenli değişimlerin başladığı aşama olarak değerlendiriliyor.
BEŞİNCİ EVRE: 83 YAŞLA BİRLİKTE GELEN GEÇ YAŞLANMA
83 yaşında başlayan son evre ise “geç yaşlanma” olarak tanımlanıyor. Bu dönemde bağlantı verimliliği daha belirgin şekilde azalıyor; beynin iletişim ağlarındaki bozulmalar hızlanıyor.
Araştırmacılar, bu aşamanın sağlık, yaşam tarzı ve genetik faktörlerle büyük ölçüde şekillendiğini vurguluyor.
