DSÖ ve diğer pek çok sağlık örgütünün, en geç 15 yaşına kadar tamamlanmasını önerdiği HPV aşıları için Sağlık Bakanı Koca’nın "18 yaş üstüne yapılması için çalışmaların bitmek üzere olduğunu" açıklaması tepkilere yol açtı. Uzman isimler, ideal yaşın 9-14 olduğu belirterek, dünyada 18 yaş sınırı olan hiçbir ülke olmadığını vurguladı.
Rahim ağzı kanseri ve genital siğillere sebep olan HPV'nin (Human Papilloma Virus) aşısının ücretsiz olması için 18 ay boyunca yürütülen kampanya sonucunda Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 25 Kasım’da TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu’nda belirlenen bir grupla aşılamaya başlanacağını ve kapsamını kademe kademe genişleteceklerini duyurmuştu.
Koca'nın HPV aşılanmasına başlanacağını söylemesi sevinçle karşılansa da ‘sosyal gerçeklik’, ‘yaş grupları’, ‘medeni hal durumları’ vurguları tereddütte yol açmıştı. Gelecek düzenleme beklenirken, Koca'nın Sabah Gazetesi yazarı Okan Müderrisoğlu’na verdiği röportaj şaşkınlıkla karşılandı.
'AŞI İÇİN İDEAL YAŞ 9-14'
HPV aşısının yakında ulusal aşı takvimine alınacağını ve ücretsiz yapılacağını söyleyen Koca, 18 yaş üzerindekilere uygulanması için çalışmalarını son noktaya getirdiklerini belirtiyordu. Oysa HPV aşısı için önerilen ideal yaş aralığı 9-14 yaş. En yüksek antikor düzeyi bu yaşlarda elde ediliyor. Ayrıca çocuklar virüsle henüz karşılaşmamış oluyor. Genç yaşta HPV ile karşılaşmak riskli. Çünkü o yaşlarda rahim ağzının epitel dokusu HPV için uygun yapıda.
Diken'in habere göre; piyasada şu anda sadece bir firmanın aşısı bulunuyor. Aşının dört virüse karşı etkili olanın dozu 1215 lira, dokuz virüse karşı etkilisinin dozuysa 1928 lira.
'DSÖ KAYNAKLARI KISITLI ÜLKELERE '9-14 YAŞA ÖNCELİK VERİN' DİYOR'
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), her yıl 300 binden fazla kadının ölmesine yol açan rahim ağzı kanserinin dünyada ortadan kaldırılabilecek ilk kanser türü olabileceğini söylüyor. Örgüte göre bunun için 2030’a kadar her ülkenin 90-70-90 hedeflerine ulaşması gerekiyor. Yani eğer kız çocuklarının yüzde 90’sı 15 yaşına kadar HPV (rahim kanseri aşısı) aşısı yaptırır, kadınların yüzde 70’i düzenli taranır ve rahim ağzıyla ilgili hastalıkları olan kadınların yüzde 90’ı gerekli tedaviyi alabilirse, rahim ağzı kanseri yeryüzünden silinebilir. Örgüt kaynakları kısıtlı ülkelere HPV aşılama programında önceliği 9-14 yaşındaki kız çocuklarına vermesini öneriyor.
Yine DSÖ, dünyadaki eşitsizlikleri rahim ağzı kanseri kadar yansıtan çok az hastalık olduğuna dikkat çekiyor. Rahim ağzı kanserine bağlı ölümlerin yaklaşık 90’ı düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana geliyor.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) de HPV aşısının çocukluk çağının rutin aşıları arasına alınmasını istiyor.
9-14 yaş arasında altı ay ara ile iki doz aşı yeterli oluyor. 15 yaş sonrasıysa koruyuculuk için üç doz aşı (0, 1-2 ay, 6 ay) gerekiyor. Bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlarda aşı yaştan bağımsız üç doz olarak uygulanıyor.
SAĞLIK BAKANLIĞI'NIN ÇELİŞKİLİ AÇIKLAMASI
Öte yandan Koca’nın bu açıklaması bakanlığın bazı çalışmalarıyla çelişiyor. Bakanlığın 2018’deki 3’üncü Aşı Çalıştayı’ndan çıkan raporda, aşı konusunda ikna olan ailelerin maliyetleri nedeniyle temin edemedikleri belirtilmişti. Ulusal aşı şemasına HPV aşılarının dahil edilmesiyle, devlete doz başına maliyetinin bireysel aşımlarından çok daha düşük olabileceği, bu nedenle aşılamanın Türkiye için maliyetinin hesaplanması gerektiği vurgulanmıştı. Raporda özetle şu görüşler yer almıştı:
“Sağlık Bakanlığının da katkılarıyla ergen sağlığı programı belirlenmeli ve özellikle toplumda ve doktorlarda adolesan aşı kavramı oluşturulmalı. Mutlaka, 10-12 yaş arasında sağlık kuruluşlarına başvuran tüm ergenlere, HPV, meningokok, Tdap, yıllık grip aşısı konusunda bilgi sunulmalı ve aşılanmaları denetlenmeli. Aşı yalnız kız çocukları değil, kabul edilebilirliği artırmak için hem kız hem de erkek çocuklarına da uygulanmalı.”
Yine bakanlığın sitesinde yer alan ilgili bir video da Hacettepe Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği’nden Doç. Dr. Nejat Özgül, aşının en etkili olduğu dönemin 9-12 yaş arası olduğunu söylüyor.
'AŞIYI 18 YAŞINDAN SONRA YAPAN ÜLKE YOK'
Kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Prof. Dr. Cem Baykal, aşının yapılması için en uygun zamanın çalışmalarla saptandığını vurguladı: “Dünyada bu aşıyı 18 yaşından sonra yapan (rutin programında) ülke yok. Bakan Koca davalarla başına geleceklerden korkuyor. Bir diğer amaçları yurt dışına karşı ‘aşıyı yapıyoruz’ demek. Tarafsız, siyaseti karıştırmadan aşı programını kabul ettiğini göstermek istiyorlar. Ama öyle bir karıştırıyorlar ki… Bu haliyle yapmasa daha iyi.”
HPV aşısının ücretinin ödenmesi için dava açan kadınlar var. Bunların dördü kazandı, başka davalar sürüyor. Baykal, “Bunlar devlet zamanında aşılarını yapmadığı için o yaşta aşılanmak zorunda kalanlar. Aşının çocuk aşılama programında yer alması önemli. Çocuk aşılama programına girdiğinde aile çocuğunu aşılatmak zorunda kalacak. Aşıyı bilmeyenler de “devlet bunu uygun görüyor” diye yaptıracak.”
Türkiye’de yasal evlenme yaşı 18 olsa da çocuklar 17 yaşına bastıklarında ailelerinin veya yasal vasisinin izniyle evlenebiliyor. 16 yaşındaki çocuklarsa istisnai durumlarda ve hayati önemi bulunan bir gerekçenin olması şartıyla mahkemeden alınan özel izinle evlenebiliyorlar. TÜİK’in 2021 verilerine göre 13 binin üzerinde kız çocuğu evlenmiş.
'BUNU DÜNYAYA AÇIKLAYAMAZLAR'
Baykal, “18 yaşından sonra aşılama başladığında, hastalık nasıl yok edilebilir? 18 yaşından sonra nasıl aşılayacak, üniversitelere gidip mi? Bunu dünyaya açıklayamazlar. Uluslararası toplantılarda ‘bunu niye böyle yaptınız’ dediklerinde, mantığını anlatamazlar. Evlilikle ya da evlilik öncesi virüsü kapanlar boş yere aşıyı yaptıracak. Aşıya verilen paraya da yazık olacak. Aşıyı programa koyarken bir amacın olması lazım. Bu düzenlemeyle tüm topluma aşılayıp koruma imkanı olamaz” dedi.
Baykal bakanlığın davalardan kurtulmaya çalıştığını ancak yanıldığını düşünüyor: “Örneğin bir kanser hastası kadın çıkıp, ‘16 yaşında evlendirildim, devlet olarak aşımı 18 yaşında yaptığın için virüsü arada kaptım, 30 yaşında da kanser oldum’ diyerek dava açabilir.
Koca ayrıca, HPV için yerli tanı kiti de geliştirdiklerini de açıkladı. Kitlerle HPV’nin yaygın ve yoğun taramasına da başlanacağını söyledi. Bununla ilgili Baykal, “Aşılamıyorsanız yaygın HPV taramasını neden yapıyorsunuz? HPV’nin zararlı olduğuna inanıyor, onun için kit üretip ucuza taramaya çalışıyorsanız kadınları aşılamaya da inanmanız lazım. Çocukları aşılayın. Aşı için saçma kurallar koymayın. 18 yaşına kadar insanlar virüsü kapacak. Bu koruyucu tıp değil. ‘18 yaşından sonra gel, aşını yapacağım’ diyemezsin. Toplumun büyük kesiminin haberi bile olmayacak” diye konuştu.
