[Karar]
Aralık ayında enflasyon yıllık bazda yüzde 8,81'e ulaştı. Oysa geçen yıl enflasyon yüzde 8,17 oranındaydı.
Aralık 2014'de yüzde -0,44 oranında gerileyen fiyatlar bu yıl Aralık ayında 0,21 oranında arttı. Yani geçen yıl Aralık ayında düşen fiyatlar bu yıl tam tersine artış yaşadı.
Oysa piyasada Rusya yaptırım uygulayınca gıda fiyatlarına bağlı olarak düşüş bekliyordu.
Olmadı...
2014 Aralık ayında 'gıda fiyatları' %0,0 oranında kalmıştı. Yani geçen yıl Aralık ayında gıda fiyatlarında bir artış olmadı.
2015 Aralık ayında ise 'gıda fiyatları' %1,24 oranında artış gösterdi.
Bunun anlamı şuydu: Rusya yaptırımları ile yurt içinde kalan gıda fiyatlarında beklenen düşüş yaşanmadı. Gıda fiyatlarında azalış beklerken oldukça yüksek sayılabilecek oranda bir artış yaşandı.
Gıda fiyatları neden önemli?
Çünkü enflasyon hesaplamasında en yüksek ağırlık gıda fiyatlarında. İnsanların paralarının yüzde 24,25'ini gıdaya ayırdıkları kabul ediliyor.
2015 Aralık ayında gıda fiyatları %1,24 oranında artmasaydı (geçen yıl gibi sıfır olsaydı) enflasyonda aylık artış yaşanmayacak, tersine -%0,09 oranında düşüş olacaktı.
2014 yılında gıda fiyatları yıllık olarak %12,73 oranında arttı
2015 yılında ise gıda fiyatları yıllık olarak %10,87 oranında arttı.
Kısaca 2014 yılında kuraklık etkisi ile çok fazla yükselen gıda fiyatları 2015 yılında beklenen oranda düşmedi. İki yıl toplamında gıda fiyatları tam %24,98 oranında artmış oldu.
Bu çok yüksek bir artış...
Eğer gıda fiyatları artmasaydı iki yıllık toplam enflasyon yüzde 17,70 yerine yüzde 11,64 olacaktı. Yani enflasyonda yıllık yüzde 5,0'lik hedefe nerede ise varılmış olacaktı. Görüntüde tüm dengeyi gıda fiyatlarındaki artış bozdu...
Ve Rusya ambargosu bile gıda fiyatlarındaki düşüşe yaramadı.
Uçak düştü ama gıda ihracatı düşmedi
Evet, Rusya 24 Kasım günü düşen uçak sonrası bir dizi yaptırım kararı aldı. İlk aşamada Türkiye'den giden bir çok gıda ürününü ülkeye almadı.
Aralık ayında onca yaptırıma rağmen Rusya'ya ihracat 235 milyon dolarda kaldı. Aylık ortalama ihracat 305 milyon dolardı. Yani Düşen uçak olayı ile Rusya'ya ihracatta kayıp miktarı 70 milyon dolar oldu. Kabaca uçak düşürme olayı ile Rusya'ya ihracat yüzde 20 civarında gerilemiş oldu.
Ama gıda fiyatları ülkemizde gerilemedi.
Çünkü Rusya'nın yaptırım kararlarına rağmen 'Bitkisel Ürünler' ihracatı TIM kayıtlarına göre Aralık 2015'de yüzde 12,0 artarak 3,8 milyar dolardan 4,3 milyar dolara yükseldi.
Hatta yaş meyve ve sebze ürünleri ihracatı yüzde 17,3 oranında artış ile 906 milyon dolara ulaştı.
Bu veriler şu anlama geliyor: Türkiye gıda ihracatında Rusya'da pazar kaybetmiş olabilir. Ama toplamda pazar kaybı yaşanmadı ve gıda ihracatı arttı. Bu sayede de yurt içinde gıda fiyatları düşmedi ve yıllık enflasyon beklenmedik şekilde yüzde 8,10'den yüzde 8,81'e yükseldi.
Üretici ile tüketici makası açıldı
Son iki yılda Türkiye'de üretici fiyatları yüzde 12,43 oranında artış yaşarken, tüketici fiyatları yüzde 17,70 oranında arttı. Ortaya üretici ile tüketici farkı olarak yüzde 5,27 gibi çok büyük bir marj çıkmış görülüyor.
Yani üreticinin ürettiği ile tüketicinin satın aldığı mal fiyatları arasında son iki yılda ekstradan yüzde 5,27 fark oluştu.
2014 yılında Türkiye'de şirketlerin "Brüt Kar Oranının" yüzde 12,3 olduğu ve "Net Kar Oranının" da yüzde 2,24 olduğu hesaba katıldığında son iki yılda üretici-tüketici fiyat makasının şirketler - aracılar (esnaf) lehine çok büyük bir marj çıkardığı görülüyor
Ama gerçekte durum bu değil. Çünkü gıda fiyatlarındaki artış hariç tutulduğunda iki yıllık enflasyon yüzde 17,70'den yüzde 11,64'e düşüyor ki; bu oran tüketici fiyat artışı olan yüzde 12,43'ün de altında. Yani fiyat artışlarından şirketler de kazanamıyor.
