O yıllar rahmetli Demirel’in iktidara gelebilmek uğruna ülkeyi bir bakıma batırdığı yıllardı. 91 seçimlerinde “Kim ne verirse 5 lira fazlası benden” vaadi ile adeta ülke on yıl kaybetti. Ama erken emeklilik sistemi ile ülke hala kaybetmeye devam ediyor.
SSK’yı da batıran 40 yaşında emeklilik olmuştu zaten.
Ama bataklık hala devam ediyor.
Bugün SGK’ya yılda 200 milyar lira civarında bütçeden ek para transferi yapılmasa emekliler maaş alamaz noktaya gelindi.
Hatta bu gidişle 2020 yılında SGK’ya yapılacak transferler 300 milyar liraya bile ulaşabilir. Çünkü ekonomik kriz ile çalışan sayısı azalıyor ama emekliler hanesine sürekli yenileri ekleniyor.
***
Önceki gün Sn Cumhurbaşkanına bir vatandaş EYT’yi soruyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “40 yaşına emeklilik olmaz” diyor.
Bence çok önemli bir direnç.
40 yaşında emeklilik olmaz. Hatta 50’li yaşlarda bile emeklilik olmaz. Ülkeye olan borcumuz var ise, lütfen 40-50’li yaşlarda emeklilik istemekten vazgeçelim.
İyi ama mevcut sistemde devam mı etmeliyiz? Buda imkansız.
Çünkü çalıştıkça emeklilik maaşı azalan bir sistem var. Kimse sistemin düzeltilmesini istemiyor. Bir taraf erken emeklilik (kazanılmış hakkı) isterken, diğer taraf vermem diye diretiyor.
Oysa çözüm sistemi düzeltmekte yatıyor.
Tekrar vereyim verileri:
SGK’ya kayıtlı 4/a çalışan (Temmuz 2019): 14 milyon 198 bin kişi. Geçen yıl temmuz ayında 4/a çalışan sayısı 14 milyon 664 bin kişiydi. Artık 466 bin kişi çalışmıyor ve prim ödemiyor.
4/b çalışan sayısı ise 2 milyon 836 bin kişi. Geçen yıl 2 milyon 849 bin çalışan vardı. Burada da 13 bin çalışan kişi azaldı.
4/c çalışan ise (kamu) 58 bin kişi artışla 3 milyon 069 bin kişiye yükseldi. Ama dikkat ederseniz 4/c çalışanlar da bir bakıma emekli gibi devletten maaş alanlardır.
Özel sektörde çalışan işçi ve esnaf azalırken, yılbaşından bu yana emekli olanların sayısı 211 bin kişi arttı ve 12 milyon 079 bin kişiye ulaştı. Bunun yanında emeklilere ek olarak maaş alan bakmakla yükümlü olunanların sayısı da 14 bin kişi artış gösterdi.
Ve böylece emekli maaşı alanlar 12 milyon 839 bin kişiye ulaştı.
2017 sonuna göre aktif sigortalı sayısı 555 bin kişi azalarak 21 milyon 725 bin kişiye düşüş gösterirken, emekli maaşı alanların sayısı 685 bin kişi artış gösterdi.
Çalışan ve prim ödeyenler hızla azalıyor ama emekli maaşı alanlar hıza artıyor.
2017 sonunda 1,83 çalışan 1 emekliye bakarken, artık bu oran 1,69 çalışanın 1 emekliye bakmasına döndü. Ve oranlar hızla bozulmaya devam ediyor.
SGK 2018 yılında çok büyük kısmı emeklilik maaş ödemesi olmak üzere 385 milyar lira gider yapmış. Bu yılın ilk 7 ayında ise giderler 263 milyar liraya ulaştı. Bu gidişle yıllık giderler 450 milyar liraya ulaşacak.
SGK 2019 Ocak - Temmuz giderleri:
Emekli maaşı : 170 milyar 910 milyon TL
Sağlık ödemesi: 63 milyar 319 milyon TL
Sigorta ve Ek ödeme : 9 milyar 820 milyon TL
Faturalı ödeme: 14 milyar 957 milyon TL
Yönetim, yatırım ve diğer giderler: 4 milyar 063 milyon TL
***
Bu yıl SGK’ya merkezi bütçeden 188 milyar lira ödenme öngörülmüş. Ama yılın ilk dokuz ayında bütçeden SGK’ya değişik adlar altında 160,3 milyar lira ödeme yapılmış. Yani bu gidişle 2019’da SGK’ya bütçeden aktarılacak para 200 milyar liranın üzerinde olacak.
Bu ödemeye devlet çalışanları adına ödenen SGP primi dahil değil. İlk dokuz ayda oradan da 32,2 milyar liralık bir ödeme var. Böylece yılsonu bütçeden SGK’ya 250 milyar giderse şaşırmayız.
İyi ama çözüm ne?
Bu kadar açık veren, yıllık gideri 450 milyara ulaşan bir emeklilik sistemi yaş ortalaması 32 olan bu ülkede taşınabilir mi?
Kesinlikle tek cümlede izah edeyim: Bu sistem böyle sürerse ileride emekliler sadece göstermelik maaş alabilir.
Yarına bir şey bırakmıyoruz, bunu iyi bilelim.
Zaten Şehir hastaneleri ile artı sağlık giderleri de bütçede ‘Hazine Garantileri’ yüzünden ayrı bir delik olacak. Bu yıl Sağlık Bakanlığının bütçesi neden durduk yere yüzde 20’nin üzerinde arttı? Birden hasta sayısı mı artıyor? Enflasyon hedefi yüzde 8,5 ama sağlık bütçesi yüzde 20,0...
Çalışanın maaşı düşüyorsa bu sistemi sürdürmenin de imkanı yok. Ama ne Hükümet ne de EYT’liler çözümde buluşuyor. Kör düğüm olan sistemi çözecek bir irade şu an gözükmemektedir. Ama muhalefet çok sıkı çalışıyor, biliyoruz. Çözüm var, emin olun.
İbrahim Kahveci ile Ekonomi Gündemi'ni izlemek için:
