Önce şunu tespit edelim: AK Parti bir TABAN SINIF partisidir. AK Parti aynı zamanda bir zenginlik partisidir ama asla ve asla ORTA SINIF partisi değildir.
AK Parti toplumun tabanından oyu, tavanından da parayı kazanır ama orta sınıftan gelen şikayetleri, sorgulamayı ezer geçer.
Peki, bu politikayı nasıl uyguluyor: Taban ücretleri artırırken orta ve üstü ücretleri baskılayarak.
Mesela en düşük memur maaşı artırılırken orta ve üstü memur ücretleri baskılanır. Ya da en düşük emekli maaşları artırılırken orta ve üstü emekli maaşları baskılanır.
Hatırlayın, emekli maaşlarını çalışmıştık. En düşük emekli maaşını reel olarak artırırken toplamda emekli ücretleri eritildikçe eritilmişti. AK Parti yüksek ücretlerden alıp düşük ücretlere verirken daha fazlasını da kesinti yapmayı çok ama çok iyi becerebiliyor.
Bakın buna en güzel örneklerden biri de asgari ücrettir. Bugün asgari ücret üzerinden toplam maaşları inceleyelim.
***
2002 ilk yarısında asgari ücret net (altı sıfır atılmış hali) 163,6 liraydı. O zamanki dolar kuru ile yaklaşık 112 dolar ediyordu. 2003 başında ise asgari ücret 226 TL’ye yükseltildi. Yine o zamanki dolar kuru üzerinden 137 dolara karşılık geliyordu. 2002 ocak ayında açlık sınırı 307 lira iken 2003 başında açlık sınırı 401 liraya yükselmişti.
Açlık sınırı hesabına göre bugün asgari ücret yaklaşık olarak 17,000 lira yerine 8500 lira olmalıydı. Hatta bu hesabı reel dolar kuru üzerinden yaptığımızda da benzer rakamlar karşımıza çıkıyor. 2002-2003 yıllarının 112-137 dolar değerleri 2023 dolar değeri olarak yaklaşık 200-220 dolarına karşılık geliyor.
Ortada çok ciddi şekilde reel olarak artırılmış bir asgari ücret var. Elbette bu asgari ücret Mehmet Şimşek’in TÜİK enflasyonu ile hesapladığı yüzde 200 reel artışı ifade etmiyor ama en azından ortada yüzde 100 civarı reel artış yaşamış bir asgari ücret var.
***
2024 yılında yeni asgari ücret 17.002 lira olarak belirlendi. Yılsonu dolar kuru yaklaşık 40 lira bekleniyor.
Biz buna kabaca yıl ortalaması kuru 35,0 lira diyebiliriz. Buna göre asgari ücretli ortalama olarak ayda 485 dolar maaş alacak. 2023 yılında dolar bazında ortalama asgari ücret maaşı 399,9 dolar ediyordu. Ve daha önemlisi 2022 yılında asgari ücretli yıl ortalaması olarak ayda 294,7 dolar maaş almıştı. Kısaca dolar bazında çok ciddi reel artış görülüyor.
Ama burada şu notu düşmek lazım: Asgari ücretin hesabında dolar kuru da tek başına baz alınamaz.
Çünkü dolar seviyesi TL’nin değerine göre yanıltıcı sonuçlar verebilir. Mesela 2008 yılında asgari ücretli ayda 379,5 dolar alırken o maaşın 2023 dolar karşılığı aylık 541,2 dolara geliyordu. Hatta 2010 yılında asgari ücretli 2023 dolar değeri ile 552,3 dolar aylık alıyormuş.
O zaman şunu mu diyeceğiz: 2024 asgari ücretli 2010 yılına göre yüzde 15 daha düşük aylık mı alıyor...
Bakın bu rakam da tam doğruyu vermiyor.
Gelin bunu 2016 yılı asgari ücretine göre yapalım. O yılın ortalama kuruna göre asgari ücretli 431,1 dolar aylık almış ama 2023 dolar değeri 551,5 dolara karşılık geliyormuş. Bakınız tekrar edeyim: Uzun vadede ABD enflasyonunu hesaba katmazsak dolar bazında rakamlar bizi çok yanıltır.
Kısaca reel dolar değerine baktığımızda asgari ücretli özellikle BAŞKANLIK SİSTEMİ geldiğinden beri eziliyor.
Hatta bunu ürün bazında ele alabiliriz. (TÜİK raf fiyatlarını vermediği için tarla fiyatları ile hesaba devam edelim)
2016 yılında asgari ücretli tarladan 302 kilo kuru fasulye ve 850 kilo pirinç alıyormuş. Oysa 2023 yılında aynı asgari ücretli 251 kilo kuru fasulye ve 530 kilo pirinç alabilmiş. Kuru fasulye ve pirinç hesabına göre asgari ücretli yüzde 30 alım gücünü kaybetmiş oldu.
Ya da kuru soğan ve patates hesabına bakalım: 2016 yılında asgari ücretli tarladan 1 aylık maaşı ile 2065 kilo patates ve 1782 kilo kuru soğan alabiliyormuş. Toplamda 3847kilo patates ve kuru soğan (tarladan ama) alabilen asgari ücretli 2023 yılında alım gücü 2471 kilo patates ve soğana düşmüş.
Patates ve soğanda alım gücü yüzde 35 ermiş.
Son olarak süt işine bakalım: 2016 yılında asgari ücretli üreticiden çiğ süt olarak 1162 litre alabilirken 2023 yılında 867 litre süt alabilir olmuş. Burada da asgari ücretlinin reel alım gücü yüzde 25 erimiş oldu.
Gelin bu hesabı açlık sınırı üzerinden tüm gıda harcaması ile yapalım. 2016 yılında yıllık ortalama açlık sınırı 1.395 lirayken asgari ücret 1.301 liraydı. Yani yüzde -7,2 oranında açlık sınırının altında yıllık bir ücret vardı. 2023 yılında ise ortalama açlık sınırı 11.520 lira ederken ortalama asgari ücret 9.955 lira ile açlık sınırının yüzde -15,7 altında gerçekleşmiş.
Hem reel dolar bazında hem de gıda fiyatları ve açlık sınırı bazında asgari ücrette bir artış değil, tersine bir gerileme yaşanıyor. İyi ama iktidarın oy oranında bir değişiklik var mı? Elbette hayır... Erdoğan taş gibi yüzde 52 oy oranını hiç kaybetmiyor.
O zaman soru şu: Asgari ücrete neden reel zam yapılsın ki? Ne gerek var?
DAHA DA DÜŞER
Son üç ayda sanayi sektöründe 226 bin kişi işini kaybetmiş durumda. Yani kemer sıkma politikası etkisini gösteriyor.
Durum ciddi.
Önümüzdeki dönemde hizmetler sektöründe de istihdam kaybını göreceğiz.
Talebin düştüğü, faizlerin yükseldiği bir dönem yaşayacağız ve işletmeler açısından zor bir süreç yaşanacak. Kısaca bu dönem ücretin seviyesi değil, ücretin kendisini alabilmenin önemli olacağı bir dönem olacak. Hesabınızı ona göre yapın, çünkü seçmen kriz ve fakirliği hiç dikkate almadı ve adeta maliyet ödemeyi istedi. Doğal olarak şimdi hesap geldi ve ödenmeyi bekliyor.
