Bizim ağız alışkanlığıyla veya galatı meşhur olduğu için İngiltere dediğimiz ülke, bildiğiniz gibi, aslında Birleşik Krallık adlı bir devletin dört parçasından biri sadece. Tarihi gelişimleri ve etno-sosyal nüfus yapıları birbirinden farklı dört ayrı krallığın birleşmesi Anglosakson kesimin askeri gücüyle diğerlerini egemenlik altına almasının sonucu esasen.
Bu yüzden diğerlerinde Anglosaksonların egemen statüsüne yönelik hoşnutsuzluk hiçbir zaman ortadan kalkmadı. Hatta İskoçlar daha iki yıl önce Birleşik Krallık’tan ayrılma konusunu referanduma götürdüler. Başta AB olmak üzere bütün dünyanın “aman ne olur, yapmayın etmeyin” diye yalvarmalarının ve ikazlarının da etkisiyle az bir farkla ayrılmama kararı çıktı sandıktan.
Brexit oylamasında ise İskoçlar çok büyük oranda AB içinde kalma yönünde oy kullandılar. Kuzey İrlandalılar da öyle. Birleşik Krallık’ın merkez ülkesi İngiltere’de ise kalalım diyenlerin oranı ayrılalım diyenlerin çok altında kaldı. İngiltere ile neredeyse bin yıla yakın bir süredir birçok anlamda iç içe geçmiş halde bulunan Galler’de ise belki de Gal milliyetçiliğinin çok da güçlü olmadığını gösteren bir netice ortaya çıktı. Cardiff önceki günkü referandumda Londra ile aynı doğrultuda görüş belirtti. Bütün bu detaylar sadece bugünün anlaşılması için değil yarının kestirilebilmesi için de önem taşıyor.
***
Ortaya çıkan tablo itibarıyla Britanya’nın geleceği Anglosakson kesimin arzusu doğrultusunda, ama İskoçların ve Kuzey İrlandalıların isteklerinin hilafına belirlendi denilebilir. Bunun yakın ve orta vadede olumsuz sonuçlara yol açması sürpriz olmaz.
Çünkü şu nokta gözden uzak tutulmamalı: Avrupa Birliği aynı zamanda Birleşik Krallık’ı “birleşik” tutmanın araçlarından biriydi. Bu aracın ortadan kalkması Britanya’da artık birleşik olmayan cumhuriyetler döneminin başlamasını tetikleyebilir. Brüksel’in egemen statüsünden şikâyet edip Avrupa Birliği’nden ayrılan bir Birleşik Krallık (daha doğrusu İngiltere) Londra’nın egemen statüsünden şikâyet edip bağımsız olmak isteyen İskoçlara söyleyecek söz bulamayacaktır.
Nitekim Brexit referandumunun sonucu belli olur olmaz bir yandan İskoçyalılar, diğer yandan Kuzey İrlandalılar ülkenin “birleşik” statüsünü tartışmaya açtılar. İngilizlerin “birlik karşıtı” tutum göstermelerinin ardından özellikle İskoçya’nın bağımsızlık doğrultusunda bir yol izleyeceğini söylemek için kâhin olmaya gerek yok. İki yıl önce ayrılmayalım kararı çıkan bağımsızlık referandumunun önümüzdeki dönemde tekrarlanması durumunda İskoçlar bu sefer ayrılalım diyeceklerdir. Referandumun ertesinde İrlanda milliyetçilerinin gündeme getirdiği Kuzey İrlanda’nın Serbest İrlanda ile birleşmesi konusu ise nispeten daha zor görünüyor. Ama o da imkânsız değil artık.
***
Britanya adasındaki dağılma engellenemediği takdirde bunun etkilerinin çok geçmeden kıta Avrupa’sına da hızla yayılacağı muhakkak. Özellikle ve öncelikle Belçika bu parçalanmadan etkilenecektir.
Avrupa Birliği’nin ise eski yapısını sürdürmesi artık mümkün değil. Ya milliyetçi, daha doğrusu “hükümranlıkçı”, eğilimlerin yayılmasına paralel olarak tamamen dağılacak ya da yeniden şekillenecek. Benim yıllardır savunduğum tezim, “çekirdek Avrupa dediğimiz yapı etrafında yeni baştan bir örgütlenmeye gidilebileceği yönünde. Yani projenin orijinal hali olan “Batı Avrupa ülkelerinin birliği”ne dönüşmesi… Ama önümüzdeki bir-iki yıl içinde, hatta belki daha kısa zamanda Avrupa’nın geleceğine ilişkin daha işe yarar ipuçları ortaya çıkar diye düşünüyorum.
Merkez üssü Londra olan bu sarsıntının etkilerini ve ister istemez bize kadar ulaşacak olan muhtemel sonuçlarını Ankara iyi hesaplayıp önlem almalı ve bu yeni duruma ayak uydurabilmek için bazı köklü stratejik planlamalar geliştirmeli. Umarım bu konuda hazırlıksız değilizdir.
