Başta 1915 Çanakkale köprüsü olmak üzere altyapı projelerinin verilerini gizleyen ve yayınlamayan yetkilileri kınıyor ve derhal açıklanmasını istiyorum. Harcanan ve harcanacak paralara dair verilerin gizlenmesi tek bir çağrışım ima eder: Usulsüzlük.
Bu olumsuzluklara rağmen altyapı yatırımları konusunda analizimi sürdürmek istiyorum.
Altyapı yatırımı yapmak AK Partinin bir icadı ve lütfu değildir. Dünyanın her yerinde her iktidarın zorunlu görevlerindendir.
1915 Çanakkale köprüsünü yapan şirket 7’si Türk 19’u yabancı toplam 26 bankadan, 2,265 milyar euro kredi almış. Bu kredinin %30’unu Türk bankaları ve %70’ini yabancı bankalar karşılamış.
Bankalar, teminatı ne olursa olsun bir yatırım için gerekli olan tüm krediyi vermez, ortaklardan belirli bir oranda, mesela %15-25 civarında özkaynak koymalarını isterler. Bu projede de %20 özkaynak şartı getirilmişse; başlangıçta, projenin tamamının 2,831 milyar euroya tamamlanacağı öngörülmüş demektir.
Projenin ortaklarından Sayın Ebru Özdemir verdiği bir mülakatta, alınan kredilerin yetmediğini ve 300 milyon euro daha özkaynak koyarak projeyi 3,1 milyar euroya tamamladıklarını beyan etmiş.
Yatırımcı şirketin gelirine ve kârına geçmeden evvel burada biraz tartışmakta yarar var.
VERİMLİ YATIRIM VERİMSİZ YATIRIM
İtham ve öneri: “Bu 3,165 milyar euro, 1915 köprüsünün betonlarına gömülmeseydi de verimli bir işe yatırılsaydı; mesela TOGG projesi için batarya fabrikası yapılsaydı, daha iyi olmaz mıydı?”
İrdeleyelim.
Yatırımcı şirket aldığı 2,265 milyar euro krediyi ve 900 milyon euro özkaynağı yani 3,165 milyar euroyu, önce firmanın XYZ bankasındaki hesabına yatırır.
İkinci adımda firma bu 3,165 milyar euroyu, imalatta kullanmak için XYZ bankasının diğer müşterilerine satarak TL’ye döner.
Bu durumda XYZ bankasındaki toplam döviz miktarı ve toplam TL miktarı değişmez, aynı kalır.
Sadece TL sahipleri ile euro sahipleri yer değiştirir.
Böylece yatırımcı şirketin dövizle hiçbir bağlantısı kalmaz.
(Not: Şükür ki Türkiye altyapı işlerinde düşük miktarda ithal ürün kullanıyor, biz bu analizde hiç kullanılmadığını varsayacağız)
Bu işlem sayesinde, XYZ bankasının döviz mevduatı 3,165 milyar euro artar. Banka bu mevduatı dilediği müşteriye kredi olarak verebilir; talep etmeleri ve şartları yerine getirmeleri halinde TOGG’a da kredi verebilir.
Tespitler: 1) Yatırımcı şirket her ne kadar euro cinsi borç aldıysa da aslında, tüm harcamalarını TL olarak yapmıştır. 2) Firmanın sağladığı bu dövizler sayesinde, yurtdışından ara malı veya yatırım malı hatta tüketim malı ithalatı yapmak isteyenlere kaynak sağlanmıştır. 3) Yani altyapı yatırımları yapmak TOGG’un batarya fabrikası için bir alternatif veya engelleyici değil tam tersine kolaylaştırıcı ve destekleyicidir. 4) Yatırımcı şirket, 3,165 milyar euro muadili TL’yi harcayarak, onlarca taşerona, yüzlerce tedarikçiye ve binlerce çalışana gelir sağlamıştır. Çalışanlar ve tedarikçileri de, elde ettikleri bu gelirin bir kısmını kâr olarak tasarruf etmiş ve bakiyesini de harcayarak başkalarına gelir oluşturmuştur. Böylece iktisadi faaliyetleri tetikleyen bir döngü başlamıştır. Vs. vs.
ALTYAPI YATIRIMLARINI DEVLET YAPSA DAHA İYİ OLUR MU?
Öneri: “Keşke Devlet 1915 Çanakkale köprüsünü kendisi yapsaydı.”
Olabilirdi.
Bunun için devlet, en az 3,165 milyar euro kredi almak zorunda kalacaktı. Çünkü devletin yıllık bütçeleri, daimi olarak açık vermektedir; bu yüzden bütün altyapı yatırımları ancak borç alınarak yapılabilmektedir.
Alınan kredinin 3,165 milyar euro, vadesinin 15 yıl ve yıllık faizinin de %7 olduğunu varsayalım.
(dileyen faiz oranlarını değiştirerek analizi değerlendirebilir)
Bu durumda devlet, her yıl 217 milyon euro olmak üzere 15 yılda toplam 3,255 milyar euro faiz ödemesi yapacaktı. 15. yılın sonunda da aldığı 3,165 milyar euro kredinin anaparasını geri ödeyecekti.
Sonuçta devlet (3,255 + 3,165 =) 6,420 milyar euro anapara ve faiz ödeyecek fakat köprünün tamamı borçsuz bir şekilde devlete kalacaktı.
Köprü beş yılda tamamlanırsa, sonraki bütün yıllarda alınacak geçiş ücretleri de devlete kalacaktı.
Soru: Bu işi 3,165 milyar euroya mal ettiğini ifade eden şirket, acaba devletten ne kadar gelir garantisi istemiş ve ne kadar para kazanacak?
Analize devam…
