Döviz arzı kısılınca…

Zorunlu olarak ithal edilen bazı ürünlerin mesela petrol, doğalgaz, maden vs. ile yeni model makine, donanım ve cihazların döviz cinsinden fiyatları artabilir. Bu durumda bu ürünlerin fiyatı bütün dünyada artar. Türkçe de bir tabir var, elle gelen düğün bayram.

Bu tip artışlar Türkiye’deki yüksek enflasyonun temel kaynağı değildir.

Türkiye çok borçlu bir ülkedir. Borçların çevrilebilirliği ve geri ödenmesiyle ilgili soru işaretleri, alacaklıları, Türkiye’deki yatırımlarını azaltmaya yönlendirir.

İç piyasadan beklenmedik bir dönemde ve çok miktarda döviz çıkarsa, piyasada satılacak döviz arzı azalır ve bu da, döviz fiyatlarını artırır.

Döviz arzındaki azalışın ekonomi üzerindeki etkisi, mal arzının azalması sonucu ortaya çıkan etkilerin neredeyse aynısıdır hatta daha kötüsüdür.

Daha kötüdür çünkü beklentiler kanalıyla gelecek hakkında, ilave, olumsuz algılar oluşturur.

Sonuçta döviz arzının azalması döviz kurlarının daimi ve devamlı yükselişine sebebiyet verir.

Daimi ve sürekli olarak cari açık veren bir ülke olan Türkiye’de, döviz arzının azalması, bir bakıma, arz yönlü enflasyona sebebiyet vermektedir.

Türkiye’de, indirilemeyen enflasyonun en önemli sebebi arz yönlü baskılar ve bunun oluşturduğu kemikleşmiş beklentilerdir.

İster enerji fiyatları gibi zorunlu sebeplerle isterse de döviz arzı kıtlığı ve ardından oluşan kur artışları sebebiyle olsun; sonuçta, yurtiçinde üretmenin maliyeti engellenemez bir şekilde artmaktadır.

Enflasyon sadece “maliyet ve talep” enflasyonu bağlamında analiz edildiğinde, arz yönlü enflasyona, maliyet enflasyonu da denilebilir.

MADENDEKİ KANARYA ÇIRPINIYOR

Tim Lee adındaki bir yatırım danışmanı 2013 yılında yayınladığı bir raporda, dünyadaki “carry trade hacminin (yani sıcak paranın, yani vadesi bir yıl ve daha kısa vadeli fonların) %25’i olan 250 Milyar doların Türkiye’de” olduğunu bülteninde raporlamış.

Tim Lee Türkiye’yi “madendeki kanarya”ya benzetmiş.

Önceki yüzyıllarda madenciler zehirli gaz sızıntısını ölçemedikleri için yanlarına kanarya alırlarmış; kanaryaya bir şey olursa sızıntı olduğunu anlayıp kaçarlarmış.

Türkiye ve benzeri ülkelere bu kadar çok borç verilmesini, dünya finansal sistemi için tehlikeli olarak değerlendirmiş.

Bu yüzden Türkiye’de yatırımları olmazsa bile, dünyadaki pek çok uluslararası yatırımcının bir kulağı Türkiye’den gelecek haberlerde; çünkü diğer madenlerde de kanaryalar yaşıyor, yani finansal krizler bulaşıcıdır.

Ya da gidip %5 civarında “Kasko Primi, yani CDS” ödeyerek alacaklarını sigortalıyorlar eğer satamıyorlarsa.

ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK

Soru: Niçin Türkiye’de, dış borçların önce artmasını durduracak sonra da azaltacak politikalar uygulanmıyor?

Bazı cevaplar: Gümrük Birliğinden dolayı AB’den yapılan ithalat resmen engellenemez, sanayi üretimi ithalata bağımlı olarak yapılandırılmış, Türkler ithal ürün hayranı bir tüketim toplumuna dönüşmüş, siyasiler bu nizamı çok sevmiş, vs.

İthalat demek hükümet bütçelerine ÖTV, KDV ve Gümrük Vergisi yoluyla, yüksek gelir demektir; ihracat ise, vergi iadeleri, vergi indirimleri ve teşvik masrafları demektir.

Oturduğum odadaki koltuk takımına bakıyorum, ya kumaşları ithal ya da iplikleri fakat dokuma tezgâhları kesinlikle ithal. Suni deri parçalarının kimyasal hammaddesi, içindeki sünger hammaddesinin %100’ü ithal. Suntanın içindeki tutkal ve menteşeler de ya doğrudan ithal ya da hammaddeleri.

Türkiye’nin hızlı büyüme dönemlerinde genellikle kur artışları olur; bu da arz yönlü enflasyonu tetikler, yanı sıra, talep yönlü enflasyon da adeta patlar ve ekonomide mutlaka dengesizlikler oluşturur.

Kredi artışları para arzını, para arzı toplam talebi, toplam talep artışı da enflasyonu artırır. Bu dönemde ithalat artışı cari açığı, cari açık artışı kurları, kur artışları arz yönlü enflasyonu tetikler. Aynı anda oluşan arz ve talep yönlü enflasyonlar da ekonomiyi tahrip eder. Bu “iki zorba” bir araya gelince zarar veremeyecekleri ekonomi yoktur.

Aşırı talep ve beklentiler yoluyla oluşan enflasyonu perşembeye biraz daha irdeleyeceğiz.

YORUMLAR (11)
YORUM YAZ
UYARI: Hakaret, küfür, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. (!) işaretine tıklayarak yorumla ilgili şikayetinizi editöre bildirebilirsiniz.
11 Yorum