Crowdfunding
Müthiş bir fikriniz var, kime anlatsanız “harika” diyor. Hatta fikriniz o kadar orjinal ki insanlara anlatmaya dahi çekiniyorsunuz. Bu fikriniz bir gerçekleşse hem mutlu hem de zengin olacaksınız. Ama bu hedefe ulaşmakta bir çok önemli bir sorununuz var: Paranız yok ! İşte artık böyle durumlarda yardımınıza yetişecek yeni bir tür finansman yöntemi var: Crowdfunding
Son yıllarda iş hayatında çok sık duymaya başladığımız bir yatırım yöntemi de işte bu crowdfunding yöntemidir. Türkçe’ye “kitlesel fonlama” olarak çevirebileceğimiz bu yöntem aslında belli bir yatırım için gerekli sermayeyi elinde bulundurmayan, kredi alamayan ya da kredi maliyetini karşılayacak durumu olmayan girişimcilerin, ihtiyacı olan sermayeyi halk kitlelerinden daha doğusu o işle ilgilenecek olan çok sayıdaki yatırımcıdan toplamasıdır. Daha yerel bir dille anlatırsak bir tür finansal imece yöntemidir.
Türleri
Crowdfunding’in birçok türü vardır ve hepsi dünya da yaygın olarak kullanılmaktadır. Kısaca özetlersek, bunlar:
Charity Funding: Bağış fonlaması. Bildiğimiz anlamda sosyal sorumluluk projeleri kapsamında insanların bir hayır kurumuna ya da fonuna para bağışında bulunmalarıdır. Ülkemizde de afet zamanlarında açılan banka hesaplarıyla ya da Kızılay, Lösev gibi kurumların işleyişlerinde sıkça kullanılır.
Reward Funding: Ödül fonlaması. Katılımcıların bir sosyal projenin gerçekleştirilmesi için; örneğin açık kodlu bir yazılım, bir deney, fonlamasında bulunmalarıdır. Burada iki yöntem bulunmaktadır. Ilkinde belli bir limit yoktur ve toplanan para ne kadarsa o kadar para ile yola çıkılır. İkincisinde ise hedeflenen bir limit vardır ve o limite ulaşılırsa proje başlayacaktır. Ulaşılamadığı taktirde yatırımcılara paraları iade edilir.
Ligitation Funding: Adli fonlama. Büyük bir davanın (genellikle tazminat davası) açılması ve kazanılıp topluma ya da belli bir kesime hukuki haklarını sağlaması için yapılan fonlamadır. Örneğin bedensel engellerin günlük hayatına dair engellerin kaldırılmasına yönelik bir dava gibi. Ülkemizde hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.
Equity Funding: Özkaynak fonlaması. Yazının girişinde bahsettiğimiz ve bu yazıya konu olan asıl fonlama türü budur. Bir ticari amaç için yatırımcılara özkaynak sağlanması ve işin başlatılıp (start-up) devam edebilmesi için yapılan fonlama türüdür. Burada da genelde iki yöntem vardır. Birincisinde fon veren kişiler, iş belli bir aşamaya gelince verdikleri parayı belli bir faizle geri alırlar ikinci yöntemde ise fonlayıcılar şirketin, yatırımın hissedarı olurlar. Paranın geri alınmadığı örnekler de vardır. (Örneğin bir müzik grubunun hayranlarının, o grubun albüm yapması ya da kendi ülkelerinde konser vermesi için para toplaması gibi)
Özkaynak fonlamasına dünyanın bir çok yerinden bir sürü örnek vermek mümkündür. Kısaca birkaç örnek verirsek: Star Citizen adlı bir online oyunun yapımı için para toplanması, kayıp eşyaların bulunmasına yönelik Tile App şirketinin yaptığı bir uygulamayı sayabiliriz. Aynı zamanda dünyada bir çok ülke ile birlikte ülkemizde de yayınlanan ve beş adet iş adamının parlak fikirlerle gelen kişilere fonlamada bulunduğu Dragon’s Den yarışmasını örnek verebiliriz.
Hacmi
Crowdfunding ile ilgili birçok bilginin bulunduğu fundable.com sitesinin haberine göre bu finansman yöntemi başladığından 2014 sonuna kadar taklaşık 270.000 işte 65 milyar dolara kadar bir fon oluşturmuştur. Aynı sitenin haberine göre crowdfunding, ABD’de ülkenin sermaye piyasasını düzenleyen SEC (Securities and Exchange Commission) tarafından yasal bir düzenleme ile kurallara bağlanacaktır.
Crowdfunding’in genellikle yapıldığı ortam internettir. Bu iş için özellikle kurulmuş olan internet sayfaları bulunduğu gibi bu işi yapmak için kurulmuş olan firmalar da mevcuttur. Yerel internet siteleri ülkemizde de bulunmaktadır, internette arama yapıldığında kendilerine erişilebilmektedir. Yurtdışından örnek verirsek: Kickstarter, Indiegogo, Pledgemusic gibi siteler en geniş hacimli olan sitelerdir. Buralarda kimi kitlesel fonlamalarda altmış milyon dolar gibi rakamların toplandığı dahi olmuştur.
Türkiye’de
Ülkemizde internet ortamlarında arama yapıldığında bu maksada hizmet eden birçok site bulunmaktadır. Reklam olmaması için burada herhangi bir isim vermek istemiyoruz.
Ülkemizde henüz gelişmekte olan bir alan olduğu için dikkatli olunmasını tavsiye ederiz. Dünyada bu işin çok yaygın olduğu ABD gibi ülkelerde bile bir takım hukuki sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunlar en çok patent ve gayrı maddi haklar konularında ortaya çıkmaktadır.
Bir başka nokta ise crowdfunding kavramının, crowdsourcing ile karıştırılmamasıdır. Crowdsourcing, parasal, yatırımsal konuları kapsamamakta ve daha çok internet ortamında içeriğin kullanıcılar tarafından oluşturulması, beslenmesi anlamına gelmektedir. Paranın değil bilgi ya da emeğin toplanmasıdır. En ünlü örnekleri Wikipedia sitesi ile ülkemizde çok popüler olan EkşiSözlük’tür.
Evet, crowdfunding kısaca böyle. Gerek bu fonlamaya yatırımcı olarak katılacak gerekse girişimci olarak katılacak kişilere, iyi araştırma yapmalarını ve kullandıkları sermayeyi gerçekten artı değer sağlayacak işlere yönlendirmelerini tavsiye ederiz.
