Adalet mülkün temelidir.’
Mahkemelerde, riyasetin arkasına denk gelecek şekilde yazılı olan bu cümle, ilk söyleyenin maksadına uygun olarak mı yorumlanıyor?
İlk söyleyen?
Ben Hazret-i Ömer diye biliyorum. Belki o da başkasından işitmiştir. Yani, onun da bildiği ve çok önem verdiği kadim bir ilke olabilir, ‘Adalet mülkün temelidir.’
Mahkemelerdeki yazının altında ‘Atatürk’ imzası var. Benim açımdan bir tartışma mevzuu değil.
Bir insanın, bir ilkenin ilk vaz edeni, ilk telaffuz edeni olması önemlidir tabii. Ama ilkeyi içtenlikle benimsemesi daha önemlidir.
Söz, söyleyeni kim olursa olsun kendi başına güzel ve bir hakikati ifade ediyor.
Mülk, ‘sahip’liği, ‘egemen’liği, ‘hükümran’lığı ifade eden bir kelime.
Biraz güncelleyerek, ‘yönetme’yi, ‘yönetim’i bu kavramlara ilave edebiliriz.
Hadi biraz da siyasileştirelim.
‘İktidar’ kelimesi de ‘mülk’ün anlam alanına dahildir.
Doğal olarak, şuraya varmamız gerekiyor.
Yönetmenin esası, yani temeli, adil olmaktır.
Teoride durum çok kötü değil.
Yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı her yerde yazılı ve sözlü olarak vurgulanıyor.
Ama, bir ilkenin bir yere yazılmış olması uygulamadaki ‘realite’yi ne kadar değiştirir?
Uygulamalar, -başkasına karışmam- beni bu ilkenin doğru yorumlanıp yorumlanmadığı konusunda şüpheye düşürüyor.
Yönetmenin esası, adaleti üreten sistemi kontrol etmek ve ‘kullanma’ imkanını elinde tutmak mıdır?
Biliyorum, bu anlama gelmiyor.
Fakat sanki böyle algılanıyor.
Nedir ilkenin çarpıtılarak anlaşıldığını düşündüren uygulamalar?
En çarpıcı olanlar, darbe dönemleri, ‘ara rejim’lerdeki yargı uygulamaları.
Hepsinde... 27 Mayıs’ta, 12 Mart’ta, 12 Eylül’de, 28 Şubat’ta yargı kullanılmadı mı?
Fetö de, ‘yargı’yı, ‘mülk’ü ele geçirmenin bir vasıtası olarak ittihaz etmedi mi?
15 Temmuz’daki darbe teşebbüsünden sonra ‘olağanüstü’ bir hal yaşadık.
Bu hal, bazı olağanüstü uygulamalara, dolayısıyla mağduriyetlere sebep olmuştur.
Ama, ‘olağanüstü’nün ‘olağan’laşması adalet açısından bir nakısa getirmez mi?
Üretilen adaletin ‘kalite’si çok hayati bir mesele değil midir?
Bazı insanların, bazı yöneticilerin bu meseleleri mesele edinmesi daima temenni edilecek bir şeydir.
Ramazan’ın son günlerinde Külliye’de sunulan ‘Yargı Reformu Strateji Belgesi’ni bütün bu ifade ettiğim düşünceler zihnimde olarak takip ettim.
Esasa taalluk eden bazı unsurlar var, strateji belgesinde.
Mesela, hukuk fakülteleri üniversite sınavlarında ilk 190 bine giren öğrencileri kabul ediyormuş. Bundan böyle hukuk öğrencileri ilk 100 bine girenler arasından seçilecekmiş.
Bu düzenleme yapılırsa, insan kaynağında bir kalite artışı gerçekleşebilir.
Hukuk fakültelerinin 5 yıla çıkarılması düşünülüyor. Bu beş yıl doğru kullanılırsa elbette faydalı olur.
Savcıların açtığı davalarda şüphelilerin yüzde 52’si hakkında ‘kovuşturmaya yer olmadığına’ karar veriliyormuş.
Yargı huzuruna çıkması gerekmediği halde çıkanların oranı çok yüksek değil mi?
Savcı, kamunun ‘müddei’si, ‘şüpheli’lerin hasmı olarak algılanıyor. Avukat ise, bir çok durumda, şüpheli’nin yardakçısı, su ortağı olarak.
Bu algının değişmesi, ‘savunma’nın bir ‘hak’ olduğu kanaatinin pekişmesi adalet nosyonuna uygun bir gelişme olurdu.
Strateji belgesinde bu yönde teklifler var. Ama henüz savcı ile hakimin satüsünü eşitlemese bile birbirine yaklaştıracak adımlar yok.
Avukatlar Sayın Cumhurbaşkanı’nın ‘yeşil pasaport’ müjdesine daha çok alaka gösterdiler. Adeta ayakta alkışladılar. Demek ki somut ‘iyileştirme’ vaatleri daha etkili.
Çocuk suçlarındaki yargı sürecinin insanileştirilmesi de belgenin hedefleri arasında.
Tutukluluk sürelerinin kısaltılması, tutukluluğun istisnai olması, ifade özgürlüğünün geliştirmesi...
Bunlar ‘adalet’i düze çıkarmak için kafi değilse de -adaletin kemale ermesinin daha çok çaba ve daha çok zaman gerektireceğini kabul etmemiz lazım- ‘adalet’ kavramına bakış açısının en azından kağıt üzerinde doğru olduğunu, ‘sorun’un bilindiğini düşündürebilir.
Adalet mülkün temeliydi değil mi?
Adalet tamam olunca, geri kalan eksikler tamamlanır.
Ekonomi bile düzelir.
Yeter ki kağıt üzerinde kalmasın, uygulansın.
