Geçtiğimiz hafta Nobel haftasıydı. Bilime katkı sağlamış bilim insanları İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nin Twitter hesabını sürekli kontrol ediyorlardı. Sonunda İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi 2018 yılı Nobel Ödüllerini bir bir açıkladı. Önce tıp, sonra fizik, sonra kimya ve en sonunda Nobel Barış Ödülü sahiplerini buldu. Edebiyat ödülü bu yıl verilmedi. Gelecek yıl iki ödül birden verilecek. Günümüz bilim insanları nezdinde en prestijli ödül bir Nobel ödülü. Profesörler ders anlatırken henüz çözülememiş problemleri anlatıp siz çözerseniz Nobel Ödülü sizi bekliyor şeklinde öğrencilerini motive etmeye çalışıyorlar.

Bu yıl Nobel Fizik Ödülünü üç bilim insanı paylaştı. Hepsinin ortak noktası ise lazer fiziği üzerinde çalışmış olmalarıydı. Işıktan yapılan aletler bu yılki fizik ödülünün belirleyicisi oldu. 96 yaşındaki Amerikalı bilim adamı Arthur Ashkin lazerle optik cımbızları keşfetti. Bu buluş özellikle biyofizik alanında çığır açacak cinstendi. Çok küçük parçacıklar ışıkla hareket ettirilebilir. Bir insanı yoğun lazer ışığına tabi tutsak, hem vücudu ısınır hem de ışık çok küçük bir miktar geriye iter. Fakat bu itmeyi yerçekimi ve sürtünme olan yerlerde görmemiz pek mümkün değil. Ancak sürtünmesiz ve yerçekimsiz bir ortamda bir karınca bir kamyonu rahatlıka çekebilir. Nitekim uzaya gönderilecek uzay araçlarını yerden lazer ışınlarıyla hızlandırmak gelecekteki uzay çalışmalarında önemli rol oynayacak. İşte Arthur Ashkin yoğun lazer ışığının bu özelliğinden faydalanarak optik cımbızları buldu. Bu sayede çok küçük parçacıklar lazer ışığı ile hareket ettirilebiliyor.

2018 Nobel Fizik Ödülü’nün diğer sahipleri ise Fransız fizikçi Gérard Mourou ve Kanadalı fizikçi Donna Strickland oldular. Donna Strickland, bugüne kadar Nobel Fizik Ödülü’ne layık görülen 3. kadın oldu. Gérard Mourou ve Donna Strickland, insanoğlunun oluşturabildiği en kısa ve en yoğun lazer darbelerini oluşturdular. Devrim niteliğindeki makaleleri 1985’te yayınlandı ve Strickland’ın doktora tezinin temeli oldu. Strickland ve Mourou’nın yeni icat ettikleri teknik ile, nabız amplifikasyonu (CPA) olarak adlandırılan ve kısa bir süre sonra yüksek yoğunluklu lazerler için standart hale geldi. Her yıl lazer ışınlarının en keskin kullanımıyla milyonlarca düzeltici göz ameliyatı gerçekleştirilmektedir.

***

Özellikle fizik ödülü açıklandığında içimden astronomi, fizik ve yapay zeka üzerine yaptığım ve ilerde yapacağım çalışmalardan dolayı bir gün bir gün ben de alır mıyım acaba diye düşündüm. İstemem amma yan cebimde bir Nobel Fizik Ödülü olsa hiç de fena olmazdı yani. Nobel Fizik Ödülü almış ilk Türk olurdum. Peki alabilme ihtimalim var mı? Çok zor bir ihtimal. Hiç kimsenin bulamadığı bir şeyi keşfedeceksiniz ve bu buluş fizikte çığır açacak bir buluş olmalı. Ayrıca siyaseten de konjonktüre uygun olmalısınız. Özellikle Nobel Barış Ödülü tamamen siyasi. Nitekim 2009 yılında ABD Başkanı Barack Hüseyin Obama’ya verildi. Sebebi ise Mısır’da yaptığı bir konuşmada “ABD Müslümanların düşmanı değildir” dedi ve Nobel Ödülü’nü aldı. Halbuki diğer ABD başkanları gibi Obama da onlarca yerde bombalama emrini verdi ve yüzlerce insanın ölümüne sebep oldu.

Öte yandan barış deyince akla hemen Nobel Barış Ödülü gelir. Oysa bugün uzaktan patlatılabilen bombaların sorumlusunun kendi kız kardeşini bile öldüren Nobel Vakfı’nın kurucusu, silah taciri Alfred Bernhard Nobel’in olduğunu biliyor muyuz? Kendisi öldüğünde 20’dan fazla ülkede 100 silah fabrikası vardı.

Alfred Nobel 21 Ekim 1833 tarihinde varlıklı bir ailenin üçüncü çocuğu olarak Stockholm’de dünyaya geldi. Babası Immanuel Nobel’in mallarını taşıyan gemi batınca kardeşleri Ludvig ve Robert sokaklarda kibrit satarak ailenin geçimini sağlamaya çalıştı. Fakat geçim zordu. Aile önce Finlandiya’ya sonra Rusya’ya taşındı.

St. Petersburg şehrinde kendisine mayın atölyesi kuran Immanuel Nobel, Osmanlı-Rus Kırım harbinde Rus Ordusuna mayın ve barut sattı. Immanuel Nobel’in ürettiği silahlar binlerce Türk askerinin ölümüne sebep oldu. Osmanlı-Rus savaşının uzun sürmesi Nobel’in işine yaradı ve yeniden zengin oldu. Alfred Nobel ise Fizik ve Kimya okuması için önce ABD’ye ve sonra Fransa’ya gönderildi. Paris’teyken ünlü kimyager T. J. Pelouze’nin laboratuvarında çalıştı. Bu laboravuarda tanıştığı nitrogliserinin mucidi Ascanio Sobrero ile birlikte patlayıcı maddeler üzerine araştırmalar yapmaya başladı.Savaştan sonra işler yavaşlayınca aile Stockholm’e geri döndü ve Alfred kimya eğitimini tamamlayıp ailesinin yanına döndü. Ancak Ludvig ve Robert Rusya’da kaldı

Stockholm’de bir deney sırasında patlama oldu ve kız kardeşi Emily ve 4 işçisinin ölümüne sebep oldu. Hızını alamayan Alfred kız kardeşinin ölümüne aldırmadan çalışmalarına devam etti. 1864’te dinamit barutunu bulmayı başardı. Bu buluşla hep kontrolsüz patlatılan nitrogliserin bundan sonra kontrollü olarak patlatılmaya başlandı.

Dinamitlerin bulunmasıyla Alfred’in kardeşleri petrol ve madencilikte çağ atladılar. Önlerine çıkan kayaları Alfred Nobel’in ürettiği dinamitlerle patlatıp kolayca madenlere erişiyorlardı. Böylelikle Alfred Nobel madencilikte de çığır açmış oldu ve kardeşleri de bu sayede zengin oldular.

***

Alfred Nobel patlayıcılarla ilgili 355 patent aldı ve dünyanın her yerinde silah şirketleri kurmaya başladı. Nerde huzur varsa Alfred orada silah fabrikası kuruyor ve orada kısa süre sonra savaşlar başlıyor (!) ve Alfred milyonlarına trilyonlar ekliyordu. Milyonlarca kişi Alfred’in ürettiği silahlarla öldürülüyor her taraf kan gölüne dönüyordu.

Derken Alfred’in kardeşi Ludvig ölüverdi. Fransız gazeteleri ise ölenin Ludvig değil Alfred olduğunu zannedip “Ölüm taciri öldü” başlığını attı ve Alfred Nobel’in kendi kız kardeşi dahil ne çok insanın ölümünde parmağı olduğunu yazıyordu.

Bu gazete haberinden rahatsız olan Alfred Nobel gelirlerini kurduğu vakfa bağışlayıp bundan sonra BARIŞ ile anılmak istedi ve bizde onu BARIŞ’ın sembolü olarak anıyoruz ve Nobel alan bilim adamlarımızla övünüyoruz. Belki bende birgün Nobel Fizik ödülünü alsam fizik bilimine katkı sağlamış olmaktan dolayı çok sevinirdim. Ancak her ne kadar hatasından dönmüş olsa da yüzlerce ülkede milyonlarca insanın ölümüne sebep olan, silah taciri Alfred Nobel ve barış kelimelerinin yan yana durmasında bir tezat görüyorum.