Yapay zekâ her iş alanında büyük gelişmelere sebep oluyor. Her gün yapılamaz denilen nice şeyler yapay zeka ile yapılabilir hale geliyor. Yapay zekâ önümüzdeki yıllarda birçok iş dalında insanları tamamen saf dışı bırakacak... Pilotlar, doktorlar, öğretmenler, avukatlar, öğrenciler, şoförler, eczacılar, hatta kendilerini üreten bilgisayar programcıları bile tek tek görevlerini yapay zekaya devredecekler. Bu sayede insanlar her gün rutin işleri tekrar tekrar yapmaktan kurtulup daha ilginç ve eğlenceli işlere yönelecekler ve işlerini büyütmek için daha fazla zamanları olacak. Gazetecilikte bundan nasibini alacak meslekler arasında.

Uluslararası haber ajansları yaklaşık 40 bin tane haber şablonu hazırladılar ve yapay zeka çoğu zaman hiçbir insan müdahalesi bulunmadan 40 bin haber yazabiliyor. Eskiden okuyucular televizyon kanallarında yer bulmayan haber ve yorumları gazetelerden okurlarlardı. Şimdi herşey internet ortamına kaydı ve haberler çok hızlı akıyor ve insanlar detayları saniyesi saniyesine görmek istiyorlar. Daha gazeteler duymadan veya haberin doğruluğunu araştırırken, meraklılar sosyal medyadan her tür ayrıntıya ulaşabiliyorlar. Bu da gazetecilikte şiddetli bir değişime ihtiyaç olduğunu gösteriyor.

***

Haberler neredeyse ışık hızında akarken, teknolojinin nimetlerinden yararlanarak hızlı ve doğru haber yayınlamak ve değişik platformlarda değişik formatlar kullanmak kaçınılmaz oluyor. Yeni teknolojiler beraberlerinde yeni beklentiler de doğuruyor. “Bir resim, bin kelimeye bedeldir” derler. Haliyle bir kişiyi 1000 kelime ile dakikalarca anlatmaya çalışmak yerine bir tane resmini göstermek birkaç saniyede hedefe ulaşır. Şimdi haberleri yazıyla anlatmak yetmiyor, üzerine resim, video ve grafiklerle de desteklemek gerekiyor. Bu grafiklerin canlı canlı ve veriler değiştikçe kendini otomatik güncelleyen cinsten olması gerekiyor. Bu da bilgisayar teknolojisini ve yapay zekayı kullanmayı zorunlu kılıyor. Hızlı haber akışı içinde sosyal medyayı canlı takip etmek, sahte hesaplar üzerinden yapılan manipülasyonları atlayıp doğru ve gerçek haberlere erişmek ve bunu birkaç milisaniye içerisinde yaparak görsel grafikler haline getirmek ve anında yayınlamak tam da gazeteciliğin geleceği.

Son zamanlarda yükselen değer veri gazeteciliği. Veri gazeteciliği, yapay zeka odaklı araçlarla gazetecilerin elini güçlendiren ve her geçen gün büyüyen bir alan. Veri gazeteciliği inanılmaz derecede önemli. Çünkü veri bilimi gazetecilere, makine öğrenimi ve yapay zeka olmadan ulaşılması zor olan büyük veri kümelerinden izlenim ve derin bilgi kazandırır. Hergün hayatımızda hiç üretemediğimiz kadar veri üretiyoruz ve inanılmaz harcamalar yapıyoruz. Gazetecinin görevlerinden birisi de özellikle hükümetler ve devlet kurumları tarafından üretilen verileri incelemek, yapılan harcamaları denetlemek ve bir anormallik tespit ettiğinde veya ilginç bir şey bulduğunda da onu haberleştirirmektir. Kısaca gazeteciler, parayı ve şöhreti takip eder ve ilginç olanları yazarlar. İste para da şöhrette internet ortamına taşınmış durumda ve bu ortam büyük ve inanılmaz oranlarda veri barındırıyor. Ancak bu kadar çok veriyi bir veya birkaç gazetecinin inceleyip analiz etmesi çok zordur. Ancak belirli yapay zeka ve makine öğrenmesi algoritmaları ile milyon hatta milyarlarca veriyi bir kaç milisaniye içerisinde analiz etmek ve anormallikleri görmek mümkündür. Hatta yapay zeka insan gözünden kaçabilecek ayrıntıları da anında fark etmektedir.

Hal böyle olunca, Dünya çapındaki büyük haber ajansları ve gazeteler yapay zeka ve veri bilimi birimleri kurmaya ve uzmanları işe almaya başladılar. Bu uzmanların yazdığı algoritmalar Dünya medyasını, sosyal medyayı ve büyük şirketlerin web sitelerini saniye saniye takip ediyor ve ilginç gördüğü konuları anında haberleştiştirip yayınlıyorlar ve hatta çok karmaşık birbirine bağlı gibi gözükmeyen olaylar arasında bile bağlantıları çıkarabiliyorlar. Bu algoritmalar aynı zamanda internet sosyal medya ortamında paylaşılan sahte haberleri algılayıp ona göre tavır alıyorlar. Hatta geçmişteki tecrübeleri ve daha önce yayınlanan haberleri analiz ederek, gelecekte olabilecek olayları önceden tahmin edebilmekte ve %80’in üzerinde doğrulukla sonucu tahmin etmektedirler. Gelecekte olabilecekleri yapay zeka ile önceden tahmin etmek bilimde, tıpta ve ekonomide çok kullanılan bir durumdur ancak gazetecilikte henüz yeni yürümeye başlayan bir bebek konumundadır.

Yapay zeka kullanan gazeteciler olay mahallini uydu fotoğraflarından alıp üzerine sayıları ve verileri anında yerleştirmekte ve gazetelerin internet ve sosyal medya hesaplarında anında yayınlamaktadırlar. Deprem, iklim bazlı doğal afetler olduğunda yapay zeka ilgili devlet kurumlarından verileri alıp hiç insan eli değmeden haber yazabilmekte ve müthiş bir renk uyumu ve görsel grafikler kullanarak meseleleri daha anlaşılır hale getirmektedirler.

***

Panama Dökümanlarını inceleyen araştırmacı gazeteciler makine öğrenmesi teknikleriyle nerede kimin parmağı olduğunu buldular ve makinalar olayların ve kişilerin birbirleriyle nasıl etkileşimde olduğunu buldular. Gazeteciler bu analizler için 2 milyon dolar para harcadılar ve yeni gazetecileri veri gazeteciliği konusunda eğitiyorlar ve dijital çağda habercilik yapmak için tüm gazetecilerin ihtiyaç duyduğu yetenekleri kazandırıyorlar.

Teknoloji şirketleri de bu olaya duyarsız kalmadılar. Mesela Google gazeteciler için internet üzerinden ücretsiz kurslar düzenleyip, gazetecilerin kullanabileceği teknolojik programları öğretiyor ve veri bilimcisi yetiştiriyor. Tarihi olarak ilk veri bilimcisinin olarak Johannes Kepler olduğu kabul edilir. Çünkü Kepler hocası Tycho Brahe’nin topladığı verileri analiz ederek o güne kadar kabul gören Güneş’in Dünya yörüngesinde değil, Dünya’nın Güneş yörüngesinde döndüğünü ortaya çıkarmıştır. Her ne kadar bu bilgiyi Biruni, Kepler’den yüzyıllar önce savunup üzerine kitaplar yazıp, çizimler yapsa da Kepler veriyi analiz edip bir sonuca varmıştır. İşte veri bilimcisi büyük verilerden sonuç çıkaran kişidir. Gelecekte neredeyse bütün gazeteciler de veri bilimcisi olmak zorundadır. Etrafındaki ve sosyal medyadaki veriyi inceleyip oradan bir sonuca varacak ve bundan haber ve grafik çıkaracaktır. Bu teknolojiye geçmeyen medya kurumları da yavaş yavaş sahneden çekilecektir.