Ünlü ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun İstanbul'un Sirkeci semtindeki Doğubank İş Hanı'nın dış cephesi için özel hazırladığı mozaikler, binanın tadilatı sırasında üzeri sıvayla kapatıldı. Mimar Seda Özen Bilgili'nin durumu fark ederek Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü'ne başvurmasının ardından, tarihi değeri olan mozaiklerin üzerinin açılması kararı verildi. Sosyal medyada da en çok konuşulan konu başlıklarından biri olan 'Doğubank' tadilatında, iş hanı yönetiminin ne yapacağı merakla bekleniyor. Peki, 'Bedri Rahmi Eyüboğlu kimdir, kaç yaşında ve nereli?' Detaylar haberimizde...
BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU'NUN TARİHİ MOZAİKLERİ SIVAYLA KAPATILDI
1953 yılında İzzet Şefikzade tarafından İstanbul Suriçi'nde inşa edilen Doğubank İş Hanı'nın dış duvarları geçtiğimiz yıl tadilat çalışmaları kapsamında yenilendi. Duvarların üzeri yalıtım malzemeleri ile kaplandı.
Çalışmalar sonrasında iş hanının duvarlarını süsleyen ressam, yazar ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu'na ait mozaikler de yenileme çalışmalarından nasibini aldı. Ünlü sanatçıya ait mozaiklerin üzeri dış kaplama malzemeleri ile kapatıldı. Duvara ise 'Doğubank' yazıldı.
Önceki haftalarda da Doğubank İş Hanı Yönetimi, Bedri Rahmi Eyüboğlu'nun eserinin bulunduğu duvara reklam tabelaları yapıştırdı. İş hanındaki tahribatı fark eden mimar ve restoratör Seda Özen Bilgili ise İstanbul 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü’ne başvuruda bulundu. Mimar Bilgili başvurusunda eserin eski haline getirilmesi yönünde karar alınmasını talep etti.
RESSAMIN İLK DUVAR MOZAİĞİ
Başvuruyu inceleyen kurul, han duvarındaki Bedri Rahmi Eyüboğlu'na ait eserin üzerinin açılmasına karar verdi. Mimar Seda Özen Bilgili "Doğubank'ın yan cephesinde Bedri Rahmi'nin İstanbul'daki ilk duvar mozaiği bulunuyor. Kurul başvurum üzerine mozaiğin üzerinin açılması ve sonrasında yerinde inceleme kararı aldı. Güzel bir haber" dedi.
"MOZAİKLERİ AÇMAK MALİYETLİ İŞ"
Doğubank İş Hanı Yönetimi ise yaptığı açıklamada, "Bundan 5 yıl önce belediye Sirkeci'deki binaların dış cephelerinin güzelleştirilmesi yönünde karar almıştı. Bunun üzerine biz de cephelerimizi yeniledik. Bu çalışmalar sonrasında mozaiklerin üzeri kapatıldı. Mozaikler zarar görmedi. Kurul mozaiklerin üzerinin açılması kararı almış. Dış cephenin tekrar düzenlenmesi bizim için maliyetli olacak" dedi.
BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU KİMDİR?
1911'de Giresun'un Görele ilçesinde dünyaya gelen Bedri Rahmi Eyüboğlu, 5 çocuklu bir ailenin ikinci erkek çocuğuydu.
Ressam Zeki Kocamemi, Trabzon'da bir lisede resim öğretmenliği yaptığı yıllarda, o döneme kadar babasının mesleği icabı 1911'de Giresun'da başlayan hayatını Anadolu'nun farklı kentlerinde devam ettiren, oraların havasını soluyan ve beslenen Bedri Rahmi'nin yeteneğini fark eden, ona yol gösteren ilk ustasıdır. Aynı dönemde bir öğrenim bursu ile Fransa'ya giden Sabahattin Eyüboğlu ise Fransa'dan gönderdiği resim kitaplarıyla kardeşinin Batı sanatından haberdar olmasında büyük rol oynadı.
Bedri Rahmi, 1929 yılında İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nde profesyonel sanat eğitimi almaya başladı. Ziya Güran, İbrahim Çallı, Leopold Levy'nin atölyelerinde kendini geliştirmesinin yanı sıra Ahmet Haşim’den de estetik ve mitoloji dersleri aldı.
1931 yılında Fransa'ya ağabeyinin yanına gitti. Fransa’da Gauguin, El Greco, Cézanne, Matisse, Braque, Chagall gibi ustaların resimlerinden etkilendi ve onların eserlerini, tekniklerini inceleme fırsatı buldu. Bu dönemde incelediği ressamların Doğu'ya ait motifleri ve simgeleri kullanmaları Bedri Rahmi'nin fazlaca ilgilendiği bir konu oldu. Buradan hareketle, Musée de L'Homme'da ilkel kavimlerin sanatlarını incelemeye başladı. Özellikle, 'Güzel, aynı zamanda yararlıdır' fikri de bu yıllarda onun sanatını şekillendirmeye başladı. 1932 yılında Paris'te bir ay kadar André Lhote Atölyesi'nde çalıştı. 1936'da yaşamını birleştireceği Ernestine Letoni (Eren Eyüboğlu) ile tanıştı.
Tekel Genel Müdürlüğü'nde vitrin düzenleyici olarak göreve başlar ve Sipahi Ocağı sigarasının kapağındaki Koşan Mızraklı Atlar figürünü tasarlar.
Güzel Sanatlar Akademisi'nin 1936 yılında diploma yarışmasında Hamam adlı çalışması ile birinci olur. Eyüboğlu'nun bu erken dönem nülerinde görülen renkli dekoratif unsurlar, ünlü Fransız ressam Henri Matisse'ye duyduğu ilgiyle de beslenen bir Batı-Doğu sentezi arayışını hissettirir. 1930'ların başında Bedri Rahmi Eyüboğlu ile Eren Eyüboğlu'nun birbirine çok benzeyen bir dizi küçük boyutlu nü resmi, resimsel arayışları konu alan karşılıklı bir görsel sohbet gibidir.
İlk Geçen Treni Seyreden Köylüler, çok renkli, Van Gogh'u çok anımsatan ve onun Güney Fransa'da yaptığı manzaralar gibi ayrıntılı bir manzara içinden duman salarak geçen bir treni, işlerini bir an bırakarak izleyen köylüleri anlatır. Verimli, güzel bir doğa parçası üstünde altın renkli ekinler, yeşillikler arasında sağlam yapılı erkekler, kır çiçeklerinden takılarıyla sevimli genç kızlar trene el sallayarak selamlıyorlar, derinliklere sıralanmış elektrik direkleri, kalkınmanın ve bolluğun simgesi olan silolar arka planda görülüyor.
Yurda döndükten sonra 1937 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'ne resim öğretmeni olarak atandı. Cumhuriyet Halk Partisi'nin Halkevleri aracılığıyla düzenlediği yurt gezilerine katılarak 1938 yılında Edirne'ye gitti. Bu yurt gezilerinin etkisiyle Anadolu insanını konu alan resimler yapmaya başladı. Bu dönem resimlerinde köy manzaraları, köy kahveleri, faytonlu yollar, iğde dalı takmış gelinler gibi Anadolu'ya özgü görünümler egemendir. 1940’lardan sonra duvar resimlerine yönelen Eyüboğlu, 1941'de de yine yurt gezileri ile Çorum'a ve İskilip'e gitmiştir. İskilip gezisi onun resim anlayışı üzerinde derin etkiler bırakmıştır. Resimlerinde han avluları, halay çekenler, çocuk emziren kadınlar, saz çalan aşıklar gibi temaları işlemeye başlamıştır.
"Ressamım, yurdumun taşından toprağından sürüp gelir nakışlarım. Taşıma, toprağıma toz konduranın alnını karışlarım."
- Bedri Rahmi Eyüboğlu
Mari Gerekmezyan ile 1940'larda başlayan, 1946'da Mari'nin ölümüne dek süren aşktan geriye kalan tabloları görüyoruz. Bedri Rahmi, Mari’yle gizliden gizliye buluşur, sırılsıklam aşıktır ona. Sigara paketlerine resmini çizer, körpe fidanlara adını yazar. Pek çok tablo var bu ilişkiden geriye kalan, Karadutum, Sitem gibi pek çok da şiir… Bedri Rahmi onun portrelerini de çizmişti. Mari de Bedri Rahmi'nin büstünü yapmıştı. Usta ressam, düşsel bir tabloda sevdalısıyla kendisini, gökyüzünde kanat açan iki atlı olarak resmetmiştir. Bedri Rahmi, Çorum’da öğrendiği çatalkaram ve çebişim (keçi yavrusu) sözcükleriyle sevgilisine hitap eder mektuplarında ve şiirinde.
ŞİİRLERİ VE YAZILARI
Bedri Rahmi Eyüboğlu daha orta okul çağlarında şiire ilgi duymuştur. 1928'de Lise öğrencisiyken şiir yazmaya başladı. Şiirlerine, 1933'ten sonra Yeditepe, Ses, Güney, İnsan, Inkılapçı Gençlik ve Varlık dergilerinde yer verildi. 1941'den başlayarak çeşitli şiir kitapları yayımlandı. Halk edebiyatının masal, şiir, deyiş gibi her türüne karşı duyduğu hayranlık, şiirlerine de yansıdı. Halk dilinden ve şiirinden aldığı öğeleri kendine özgü bir biçimde kullanarak halk diline yaklaşma çabasını sonuna dek götürdü. Bu nitelikleriyle şiirleri, resimleriyle büyük bir benzerlik gösterir. Akıcı, rahat bir dille kaleme aldığı gezi ve deneme yazılarında ise sürekli gündeminde olan halk kültürü, halk sanatı konularındaki görüşlerini sergilemiştir.
Onun Bursa Cezaevi'nde açlık grevi yapan arkadaşı Nâzım Hikmet için yazdığı Zindanı Taştan Oyarlar adlı şiiri sonraki süreçte Zülfü Livaneli tarafından bir kısmı bestelenince oldukça sükse yaparak kült haline geldi.
BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU NEDEN ÖLDÜ VE MEZARI NEREDE?
Pankreas kanseri nedeniyle yaşama veda etti ve İstanbul'daki Küçükyalı Mezarlığı'nda defnedildi.
BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU KAÇ YAŞINDA?
1911 doğumlu olan Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1975'te vefat ettiğinde 64 yaşındaydı.
RESİMLERİ
Paris, 1930
Mustafa Eyüboğlu, 1933
Yazılı Natürmort, 1936
Salı Pazarı, 1938
Eren, 1940
Nallanan Öküz, 1947
Düşünen Adam, 1953
Köylü Kadın (Tren-Yataklı Vagon)
Karadut Satıcısı, 1954
Çömelmiş Köylü, 1972
Ankara'nın Kavakları, 1973
Han Kahvesi, 1973
Mor Takkeli Hacı, 1974
Son Kahve, 1975
Anadolu hisarı
Çıplak
Ev İçi
Han, 1975 (son resmi)
DUVAR RESMİ
Lido Yüzme Havuzu'nda duvar resmi
İstanbul Hilton Oteli'nde duvar resmi
Divan Oteli'nde duvar resmi
MOZAİK PANO
1958 Brüksel Expo’sundaki Türk Pavyonu için mozaik pano, 1958
NATO yapısında mozaik pano, 1959, Brüksel
İstanbul Eğitim ve Araştırma Hastanesi'ndeki seramik pano, 1959, Samatya/İstanbul
Etibank yapısında seramik pano, Ankara
Marmara Oteli'nde mozaik pano, Ankara
Vakko Fabrikası'nda mozaik pano, Topkapı/İstanbul
Karaköy Murat Muhallebicisi'nde mozaik pano 'Kağnı', İstanbul, 1965
DUVAR KABARTMASI
İstanbul Manifaturacılar Çarşısı'ndaki duvar kabartması, Unkapanı, İstanbul
Aksu İşhanı'nda duvar kabartması, Karaköy/İstanbul
ŞİİR KİTAPLARI
Yaradana Mektuplar, 1941
Karadut, 1948
Tuz, 1952
Üçü Birden, 1953
Dördü Birden, 1956
Karadut 69, 1969
Dol Karabakır Dol, 1974
Yaşadım, 1977
7 Tane Erik Ağacı
Türküler Dolusu
Çakıl
GEZİ VE DENEME
Cânım Anadolu, 1956
Tezek, 1975
Delifişek, 1975
Resme Başlarken, 1977 (ölümünden sonra)
MONOGRAFİ
Nazmi Ziya, 1937
Resim Albümü: Binbir Bedros, 1977 (ölümünden sonra)
Karadut, 1979 (ölümünden sonra)
Babatomiler, 1979 (ölümünden sonra)
