Pandemide kitlesel aşılama maratonu sürerken tedarik en kritik başlığı oluşturuyor. AB ve DSÖ öncülüğünde kurulan ‘Covax’ ise her ülkeye yeterli doz için ‘sigorta’ niteliğinde. Farklı aşı seçeneklerini barındıran küresel programın, tedarik sorunu yaşayan Türkiye için de önemli bir çıkış yolu olacağı belirtiliyor. Uzmanlar “Farklı bir alternatif bulununcaya kadar acil ihtiyaç bu yolla karşılanabilir” vurgusu yapıyor.
Gelişmiş ülkeler, şirketlerle ikili anlaşmalar yoluyla nüfuslarından fazla aşıyı garanti altına alırken çok sayıda başkent yarışta geri kaldı. Üretim ve adil dağıtımın garanti altına alınması için 190’dan fazla ülkenin katılımıyla Covax aşı grubu oluşturuldu.
Ancak Türkiye bu yapıda yer almadı. 160 milyon doz gereksinimine rağmen Çin aşısından yalnızca 3 milyon doz gelmesi ise tedarikte sorunun hâlâ giderilemediğini ortaya koydu.
DİĞER ŞİRKETLERLE DE BAĞLANTIYA GEÇİLMELİ
Yerli aşı ümidi sürerken bir yandan aşı çalışması yürüten Bayer, Johnson&Johnson gibi şirketlerle bağlantıya geçilmesi gerektiği belirtildi.
Kritik süreçte Covax da bir alternatif olarak öne çıktı. Halk sağlığı uzmanı Nuriye Ortaylı aşıların çeşitlendirilmesi gerektiğini kaydetti. “Covax, Oxford-AstraZeneca, Moderna dahil yedi aşı ile ön alım anlaşması yaptı. 50 milyon dolar ödenirse bunların birinden 36 milyon doz alınabilir” dedi.
ÇÖZÜM AŞI HAVUZUNDA
Salgınla mücadelede aşı keşfinin ardından başkentler tedarik yarışına girişti. Kanada ve İsrail gibi ülkelerin nüfuslarının üstünde dozlar için anlaşmalar yapması ise hakkaniyetli dağıtım tartışmalarını gündeme getirdi.
Hassas konuda en dikkat çekici ifadeleri ise DSÖ Başkanı Tedros Ghebreyesus kullandı. İsim vermeden bazı zengin ülkelerin aşı üreten şirketlerle ikili anlaşmalara öncelik verdiğini belirten Ghebreyesus bunun da 190 ülkenin katıldığı Kovid-19 Aşıları Küresel Erişim Programı’nı (COVAX) riske attığını vurguladı.
2020’de yüksek gelirli ülkelerle aşı şirketleri arasında 44, bu yıl ise en az 12 ikili anlaşma yapıldığını aktaran Ghebreyesus “Şimdiye kadar en az 49 yüksek gelirli ülkede 39 milyon dozdan fazla aşı uygulandı.
Düşük gelirli bir ülkeye ise sadece 25 doz verildi. 25 milyon değil, 25 bin değil, sadece 25. Açık konuşmam gerekiyor, Dünya feci bir ahlaki başarısızlığın eşiğinde. Bu başarısızlığın bedeli de dünyanın en yoksul ülkelerinde insan hayatı ve geçim kaynaklarıyla ödenecek” dedi.
Covax ile ilgili tartışmalar Almanya, Japonya, Çin gibi ülkelerin yer aldığı oluşuma girmeyen Türkikye’nin tedarikteki sıkıntılarını gündeme taşıdı. Şimdiye kadar Çin aşısı CoronaVac’dan yalnızca 3 milyon doz gelirken dozların devamlılığına ilişkin net bir yol haritası oluşturulamaması Covax’ı bir alternatif olarak öne çıkardı. Uzmanlar nisanda sonuçlarının alınacağı belirtilen yerli aşıyla ilgili çalışmaların yürütüldüğü süreçte çeşitliliğin sağlanması gerektiğini vurguladı.
Aşı geliştirme aşamasında olan Bayer, Johnson&Johnson gibi şirketlerle de vakit kaybedilmeden bağlantıya geçilmesinin zaruret olduğu belirtildi. Seçenek konusunda Covax programına katılım gösterilmesi gerektiği de kaydedildi.
YetkinReport’a konuşan Halk sağlığı uzmanı doktor Nuriye Ortaylı da Sağlık Bakanlığı’nın aşı portföyünü daha etkin aşılarla çeşitlendirmek zorunda olduğunun altını çizdi. Ortaylı şu değerlendirmelerde bulundu: Çeşitlendirme için Covax’a katılmayı bir kez daha düşünmekte fayda var. Tweetinden anladığıma göre Sayın Bakana Covax konusunda yanlış bilgi verilmiş. Covax’a katılınca aşı seçme şansları olmadığını söylüyor.
Halbuki, Covax, Oxford-AstraZeneca, Moderna dahil yedi aşı ile ön alım anlaşması yapmış durumda. Bu iki aşının da koruyuculuğu daha fazla. Üstelik 65 yaş için güvenlik ve etkinlik verisi var. Elli milyon dolar ödenirse bunlardan birisinden otuz altı milyon doz almak mümkün. Mutlaka özel bir aşı seçmek istiyorsanız da biraz daha fazla bir ücret vermek gerekiyor. Bu da doz başına üç dolar, Sinovac’a verdiğimizin beşte biri.
190 ÜLKEYLE TEDARİKTE ‘SİGOTA’
Koronavirüs aşısının küresel çapta adil dağıtımını temin etmek amacıyla kurulan küresel aşı programı Covax’a ABD ile birlikte Türkiye de katılmadı. Platformda Almanya, Çin ve Japonya’nın aralarında bulunduğu 190 ülke yer aldı.
Girişimle 2021 sonuna kadar 2 milyar doz aşının erişimi olmayan toplumlara gönüllü bağışlar yolunya ulaştırılması hedefleniyor.
