[Karar]
ALİ YILDIRIM
Dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in emriyle Devlet Demiryolları Fabrikaları ve Cer Dairelerinin yönetici ve mühendislerinden oluşan 23 kişi 16 Haziran 1961’de Ankara’da özel bir toplantıya çağrıldı. Toplantıda dönemin Ulaştırma Bakanlığından gönderilen yazıda “Ordunun cadde binek ihtiyacını karşılayacak bir otomobil tipinin geliştirilmesi için TCDD İşletmesine görev verildiği ve o zamanın ödeneği olan 1 milyon 400 bin lira ayrıldığı yazıyordu. Bu proje için sadece 129 gün vardı. İnanılmaz proje gerçekleşti ve 29 Ekim 1961 sabahında Türk mühendisler yüzde 100 yerli otomobil olan Devrim’i ortaya çıkardı.
129 GÜNDE NASIL OLDU?
Eskişehir Demiryolu Fabrikalarında dökümhane olarak yapılıp kullanılmayan bir binada (Bugünkü TÜLOMAŞ) Devrim aracının çalışmalrına başlandı. Atölyede bir baş üstü gezer vinç, çeşitli bankolar ve bir toplantı masası vardı. Yakınında bir de çay ocağı bulunan bu masa dört ay süreyle hem toplantılar, hem dinlenme, hem de gerektiğinde çalışma masası olarak kullanıldı. Devrim otomobili Türkiye ve mühendisler için adeta bir namus meselesi haline geldi. Zamana karşı yapılan üretim yarışı, mühendislerin proje bitimine kadar her gün 12 saat ve hatta bazı geceler otomotiv parçaları arasında uyuyarak yapımına devam edildi.
GÜVENLİK İÇİN YAKIT YOK
Araçlar Ankara’ya götürülmek üzere trenlere yüklendi.Muhtemel kıvılcımlardan ötürü güvenlik önlemi olarak araçların benzin depoları boşaltıldı. Manevra imkanı sağlamak için depolarına yalnızca birkaç litre benzin kondu. Asıl ikmal sabahleyin Sıhhiye’deki Mobil Benzin İstasyonundan yapılacak, sonra da Meclis’e gidilecekti. Eskortla yola çıkan araçlara, benzin alınamadı. Araçlar meclisin önüne götürüldü. Durum meclisin önünde anlaşıldı ve acele gelen benzin sadece ilk araca konuldu. Cemal Paşa Meclis’ in önüne gelmiş ve Anıtkabir’e gitmek üzere 2 numaralı araca binmişti. Yola çıkıldı ama 100 metre sonra benzini olmadığı için araç, yolda kaldı.
ERBAKAN DEVRİM İSTEDİ
Bu otomobilin üretiminde rahmetli Necmettin Erbakan’ın büyük payı vardı. Erbakan’ın 1956 yılında kurduğu Gümüş Motor Fabrikası’nda 850 işçi çalışıyordu. Yüzde 100 yerli olan fabrikada yıllık 5 bin dizel motor üretiliyordu. 1960 yılında, Ankara’da yapılan Sanayi kongresinde konuşan İstanbul Teknik Üniversitesi Motor Kürsüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Necmettin Erbakan Türkiye’nin kendi otomobilini yapabileceği fikrini ortaya attı.
Olayın ertesinde gazeteler söz birliği etmişçesine “Devrim yolda kaldı” gibi başlıklar atmışlardı. Aynı araç hipodrom’daki geçit törenine katıldı. Ama gazetelerde ne bundan, ne de Cemal Paşa’nın Anıtkabir’e bir başka Devrim otomobili ile gittiğinden söz edilmemişti.
KEMALETTİN VARDAR
Atatürk’ün Selanik’ten mahalle, okul ve sonra da silah arkadaşı Tuğbay Ali Tevfik Vardar’ın oğlu Kemalettin Vardar, 1934’te Edremit’te doğdu. İstanbul Erkek Lisesi, ardından da İTÜ Makine Mühendisliği Bölümü’nü bitirdi. Okul bitince DDY’ye girdi, 5 yılı müdürlük olmak üzere 18 yıl kadar Eskişehir Demir Yolları Fabrikası’nda çalıştı. Daha sonra çeşitli çimento ve çelik sanayi fabrikalarının genel müdürlüğü görevini üstlendi. 27 yaşındayken “Devrim Arabası” projesinde yer alan Vardar, 83 yaşında hayata veda etti.
EFSANELEŞEN MÜHENDİSLER
Türkiye’nin ilk yerli otomobil projesi Devrim’de çalışan 23 mühendisin isimleri şöyle: “Kemalettin Vardar, Hamdi Tahıllıoğlu, Samim Özgür, İsmet Özkan, Mustafa Seyrek, Hasan Dinçel, Mustafa Sidal, Yavuz Yücel, Emin Bozoğullu, Orhan Alp, Hakkı Tomsu, Nurettin Erguvanlı, Mustafa Ersoy, Celal Taner, Mehmet Bekar, Özcan Türer, Kemal Elagöz, Gültekin Sabuncuoğlu, Salih Kayasağın, Rıfat Serdaroğlu, Şecaattin Sevgen, Faruk Akyol, Hamit İşeri.”
