ABD ile nükleer müzakerelerini sürdüren İran’ın 7 yıl önce ABD'nin nükleer anlaşmadan çekilip yaptırımları geri getirmesinden bu yana uranyum stoklarını artırdığı bildirildi.
İran, ABD Başkanı Donald Trump’ın 7 yıl önceki ilk başkanlık döneminde nükleer anlaşmadan çekilip yaptırımları geri getirmesinin ardından yükümlülüklerini durdurarak nükleer faaliyetlerini hızlandırıyor ve yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırıyor.
2015’TE İMZALANMIŞTI
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) arasında 2015'te Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlendiği ve denetim altına alındığı bir anlaşma imzalandı.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşma, Tahran'a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme ve en çok 300 kilogram uranyumu elinde tutabilme izni veriyordu.
Anlaşma, İran'a 300 kilogramın üzerindeki uranyumu uluslararası piyasada satarak karşılığında doğal uranyum alabilme imkanı tanıyordu. İran anlaşmadan önce en fazla yüzde 20 saflıkta uranyum zenginleştiriyordu.
Washington, Donald Trump'ın ilk başkanlık döneminde, 8 Mayıs 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilerek İran'a yeniden yaptırım uygulamaya başladıktan bir yıl sonra anlaşmanın Avrupalı taraflarının yaptırımlara karşı adım atmaması üzerine Tahran yönetimi, anlaşmadaki bazı taahhütlerini durdurmaya başladığını duyurdu.
SÜLEYMANİ'NİN ÖLDÜRÜLMESİNDEN SONRA ASKIYA ALINDI
Tahran yönetimi, Trump döneminde Kasım Süleymani'nin öldürülmesinin ardından ilk adım olarak 5 Ocak 2020'de nükleer anlaşmadaki tüm taahhütlerini askıya aldığını açıkladı.
Bu tarihten sonra nükleer faaliyetlerini kademeli olarak artırmaya başlayan İran, özellikle Kasım 2020'de İranlı nükleer bilim insanı Muhsin Fahrizade suikastının hemen ardından mecliste nükleer faaliyetlerin hızlandırılmasını öngören bir yasa geçirdi.
Önceki hükümetin itirazlarına rağmen Mecliste onaylanan yasa, İran Atom Enerjisi Kurumunun uranyumu en az yüzde 20 zenginleştirmeye başlamasını ve düşük düzeyli zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırmasını zorunlu kıldı.
Bu kapsamda uranyum zenginleştirme tesislerine nükleer anlaşma kapsamında kullanılmasına izin verilen eski nesil santrifüjler yerine uranyumu daha hızlı zenginleştirebilen yenil nesil santrifüjleri yerleştirildi.
İran Atom Enerjisi Kurumu, söz konusu yasa kapsamında 5 Ocak 2021'de Fordo'daki nükleer tesiste Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) müfettişlerinin gözetiminde uranyumu yüzde 20 saflıkta zenginleştirdiklerini açıkladı.
Tahran yönetimi, Nisan 2021'de ise ilk kez yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurdu.
STOKLAR 4 YILDA 170 KAT ARTTI
Tahran'ın uranyumu yüzde 20 ve yüzde 60 saflıkla zenginleştirmesi ciddi bir adım olarak görülüyor çünkü uranyumun yüzde 20 üzerinde zenginleştirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için önemli bir aşama kabul ediliyor.
UAEA'nın İran'ın nükleer programıyla ilgili yayımladığı son raporda, Tahran'ın yüksek düzeyde zenginleştirilmiş uranyum stokunu artırmaya devam ettiği belirtildi. Raporda, İran'ın 17 Mayıs itibarıyla toplam zenginleştirilmiş uranyum stokunun da yükseldiği bildirildi. Buna göre, 3 ay önceki rapora oranla stoklarda 953,2 kilogram artış görüldü.
Tahran yönetiminin yüzde 60'a kadar zenginleştirilmiş uranyum üretimini sürdürdüğü belirtilen raporda, Tahran'ın bu oranda 408,6 kilogram zenginleştirilmiş uranyum stokuna sahip olduğu ifade edildi. Buna göre de önceki rapora kıyasla İran, yüzde 60'a kadar zenginleştirilmiş uranyum üretimini 133 kilogramdan fazla artırmış oldu.
