Letonya Parlamentosu, yaklaşık 13 saat süren oturumun ardından ülkenin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesini öngören yasayı kabul etti. Cumhurbaşkanı Edgars Rinkevics’in onay vermesi halinde Letonya, Türkiye’nin ardından sözleşmeden ayrılan ilk Avrupa Birliği (AB) üyesi olacak.
13 SAATLİK OTURUMUN ARDINDAN KARAR ÇIKTI
Letonya Parlamentosu’nda yapılan oylamada, 32’ye karşı 56 oyla çekilme kararı kabul edildi. 100 üyeli parlamentoda 90 milletvekili oylamaya katıldı; iki milletvekili çekimser kaldı. Başbakan Evika Silina liderliğindeki koalisyonun iki ortağı —Yeni Birlik ve İlericiler— sözleşmeden yana tavır alsa da ayrılma kararının önüne geçemedi.
AB, Avrupa Konseyi ve insan hakları örgütlerinin çağrıları ile 29 Ekim’de yapılan protestolar da sonucu değiştirmedi. Çekilme yönündeki oylamada muhalefet partilerinin yanı sıra, iktidar koalisyonunda yer alan Yeşiller ve Çiftçiler Birliği (ZZS) milletvekillerinin de “evet” oyu kullanması dikkat çekti.
“LETONYA’NIN GELENEKSEL DEĞERLERİNE AYKIRI” GÖRÜŞÜ
Sözleşmeden çıkılması yönünde oy kullananlar, belgenin Letonya’nın “geleneksel aile değerleri”ne aykırı olduğunu savundu. Parlamentoda dile getirilen argümanlar arasında, sözleşmenin “toplumsal cinsiyet kavramıyla ulusal değerlere müdahale ettiği” ve “mevcut yasaların şiddetle mücadele için yeterli olduğu” yönündeki ifadeler öne çıktı.
Avrupa Konseyi ise bu iddiaları daha önce reddederek, İstanbul Sözleşmesi’nin “cinsel yönelim veya kimlik” konusunda yeni bir norm getirmediğini, yalnızca kadınlara yönelik şiddetin önlenmesini hedeflediğini vurgulamıştı.
KARAR İÇİN CUMHURBAŞKANI’NIN İMZASI BEKLENİYOR
Parlamentonun aldığı çekilme kararının yürürlüğe girmesi için Cumhurbaşkanı Edgars Rinkevics’in onayı gerekiyor. Cumhurbaşkanının karar için on günlük süresi bulunuyor.
Rinkevics, yasayı gerekçeli itirazla parlamentoya geri gönderebilir. Parlamento değişiklik yapmazsa, Cumhurbaşkanı’nın ikinci kez itiraz hakkı olmayacak. Bununla birlikte, milletvekillerinin üçte birinin talebiyle yasanın yürürlüğe girişi iki ay ertelenebilecek veya referanduma gidilebilecek.
İSTANBUL SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE’NİN ROLÜ
İstanbul Sözleşmesi, 2011’de Türkiye’nin Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Dönem Başkanlığı sırasında imzaya açılmış, kadınlara yönelik şiddetle mücadelede uluslararası ölçekte temel bir belge haline gelmişti. Türkiye, belgeyi ilk imzalayan ve onaylayan ülke olmuş, ancak 2021’de Cumhurbaşkanı kararıyla sözleşmeden çekilmişti.
Avrupa Konseyi’nin 38 üyesi arasında halen yürürlükte olan sözleşmeyi imzalamayan tek ülke Azerbaycan. AB üyesi olup da imzalayıp henüz onaylamayan ülkeler arasında Bulgaristan, Çekya, Litvanya, Macaristan ve Slovakya yer alıyor.
DİĞER ÜLKELERDE DE TARTIŞMA SÜRÜYOR
Polonya, 2020’de sözleşmeden çekilme yönünde tartışmalar yürütmüş ancak somut adım atmamıştı. 2023’te Donald Tusk liderliğinde kurulan yeni hükümetle birlikte bu plan gündemden çıktı.
Çekya ve Macaristan’da ise sözleşmenin “cinsiyet ideolojisini” teşvik ettiği yönündeki hükümet görüşleri doğrultusunda onaylama süreçleri reddedilmişti.
Letonya’nın olası çekilmesi, AB içinde sözleşmeden ayrılan ilk örnek olarak tarihe geçebilir.
