Suriye’de 8 yıldır akan kanı durdurmak için Türkiye, Rusya ve İran’ın garantörlüğünde yürüyen Soçi Zirvelerinin dördüncüsünden iki önemli mesaj çıktı. İdlib’te ilan edilen ateşkes ve çatışmasızlık bölgesinin ‘geçici’ olduğunu söyleyen İran ve Rusya’nın, terörle mücadele vurgusuna Cumhurbaşkanı Erdoğan da destek verdi. Suriye’nin kuzeyinde ise bir ‘terör koridoruna izin vermeyeceğiz” diyen Erdoğan burada kurulacak bir güvenli bölge için Putin ve Ruhani’den destek istedi. Üç ülke de ABD’nin geri çekilme hamlesinin ‘olumlu’ olduğu konusunda birleşti.
Suriye’de kalıcı barış ve ateşkes sağlamak için Rusya, Türkiye ve İran’ın başlattığı Astana görüşmeleri ve sonrasında yapılan Soçi Zirveleri’nin dördüncüsü dün Rusya’da yapıldı. Zirveye Cumhurbaşkanı Erdoğan, Rusya lideri Putin ve İran Cumhurbaşkanı Ruhani katıldı. Liderler ikili başbaşa ve heyetler arası toplantıların ardından zirve toplantısına geçti. Toplantı öncesinde yapılan ortak basın toplantısında masadaki konuların ne olacağı da ortaya çıktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Suriye’nin kuzeyinde ABD’nin çekilmesinin ardından oluşacak boşluğun Türkiye tarafından güvenli bölge ile sağlanması gerektiğini belirterek bu amaç için Rusya ve İran’dan destek istedi. İdlib’teki durum, ABD’nin çekilmesi, Suriye’nin yeni anayasasının yazımı ve mültecilerin geri dönüşü zirvede liderlerin önündeki dosyaların başlıklarıydı. Ortak basın toplantısının ardından toplanan zirve yaklaşık bir saat sürdü. Daha sonra tekrar kameraların karşısına geçen üç lider bu başlıklar ve masadaki konuları anlattı:
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN
İDLİB HAVA SAHASININ KULLANIMI ÖNEMLİ
Yeni insani krizlerin yaşanmasını istemiyoruz. İdlib muhtırasıyla üzerimize düşeni yapmayı sürdüreceğiz. Suriye halkı, İdlib’de hayata tutunmaya çalışan kardeşlerimiz yeterince acı çekti. Ne İdlib’de ne başka bölgede yeni insani krizlerin yaşanmasını istemiyoruz. Türkiye olağanüstü çaba harcamıştır. İdlib muhtırasıyla üzerimize düşeni yapmaya devam edeceğiz. İdlib’in gerginliği azaltma statüsünün korunması ve ortak mücadele kararlılığımızı teyit ettik.Halep’te ciddi bir iltica oldu, adeta boşaltıldı. İdlib’de de olacaktı. Rusya ile birlikte müdahalemiz bunu engelledi. Oradaki terör örgütlerine karşı tavırlı durmaya mecburuz. Burada terörle ciddi bir mücadele verildi. Şimdi Fırat’ın doğusu ve batısı söz konusu. Derdimiz Suriye’nin toprak bütünlüğünün sağlanmasıdır. İdlib’de terör örgütlerine oyun sahası olarak bırakılmamalıdır. İdlib’de Rusya’dan beklentimiz varmış olduğumuz anlayışa devam edilmesi. İdlib’de hava sahasının kullanımı bağlamında sergilenen iş birliğinin Afrin ve Fırat Kalkanı Harekatı bölgesinde de sergilenmesi çok önemli.
ABD’NİN ÇEKİLMESİ
TRUMP BAŞKA YÖNETİM BAŞKA KONUŞUYOR
Gerçekleşmesi halinde son derece önemlidir. Çekilmenin, YPG ve DAEŞ’in istismar etmeyeceği şekilde yürütülmesi şarttır. Sürecin terör tehdidini bertaraf eden bir anlayışla ele alınması gerekiyor. Bir NATO üyesi olarak Türkiye burada. ABD’nin çekilme ifadeleri Trump’a ait. Fakat mesai arkadaşlarının görüşleri aynı değil. Bu kararlı bir adımsa ve söylendiği andan itibaren atılmış olsa şu anda farklı bir mesafe alınmış olurdu. Şu anda ne olacağı meçhul. Bunun takipçisiyiz.
YENİ ANAYASA
DENİZİ GEÇTİK DEREDE BOĞULMAYALIM
Siyasi süreçte gelinen noktayı ele aldık. 3 garantör ülke olarak siyasi çözüm yolunda ciddi mesafeler aldık. Siyasi çözüm umutları hiç bu kadar filizlenmemişti. Denizi geçmişken derede boğulmamalıyız.
GÜVENLİ BÖLGE
MENBİÇ TEMİZLENMEDEN SURİYE’NİN TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ SAĞLANAMAZ
Suriye birkaç başlık altında ele alınmalı. Türkiye’nin 910 kilometrelik bir sınırı olması nedeniyle güneyde terör koridoru oluşturulmaya çalışıldı. Terör koridorunu yıkmak birinci görevimizdi. Güvenli bölge terör örgütlerinin büyüyeceği bir alan olarak taahhüt edilmemelidir. Terör koridoruna izin vermeyeceğiz. 1998’’deki Adana Mutabakatı çerçevesinde geleceğimizi buna göre yorumladığımızı ifade etmek istiyorum. (Zirve öncesi açıklama) PYD ve YPG Münbiç’ten ve Fırat’ın doğusundan temizlenmeden Suriye’nin toprak bütünlüğü sağlanamaz. Güvenli bölge konusunun ayrıntılarını ABD ile görüşmeye devam ediyoruz. Suriye’de güvenli bölge fikrini milli güvenlik kaygılarımızı gidermeye hizmet ettiği ölçüde biz de destekliyoruz. Bu fikre Rusya’nın da olumlu yaklaşmasından memnuniyet duyuyoruz. Rusya ile eşgüdüm halinde hareket etmeyi arzu ediyoruz.
RUSYA LİDERİ VİLADEMİR PUTİN
ANAYASA KOMİTESİ
LİSTE HEMEN HEMEN ONAYLANDI
Suriye’deki krizin çözümü için önemli çalışma alanları belirledik. Suriye’de terörle mücadele ve insani durumun iyileşmesi için çalışacağız. 12. Astana toplantısı mart ayı sonunda yapılacak. Anayasa Komitesi listesi neredeyse tamamen onaylandı. Sadece Suriyeliler kendi geleceğini belirlemeli. Bunun alternatifi yok. Suriye’de siyasi çözümün ilerletilmesi Şam’ın Arap ülkeleriyle ilişkilerinin normalleşmesine de katkı sağlayacaktır.
İDLİB
ATEŞKES GEÇİCİ BİR DURUM
Terörle mücadelede faaliyetlerimizi değerlendirdik. İdlib ile ilgili imzalanan mutabakatla ilgili değerlendirme yaptık. Ateşkesin sağlanması terörle mücadeleye zarar vermemelidir. İdlib’te sağlanan ateşkes ve mutabakat geçici bir durumdur.
ABD’NİN ÇEKİLMESİ
TRUMP İSTİYOR AMA...
ABD’nin çekilme planlarını da değerlendirdik. Hemfikiriz ki ABD askeri çekilecekse olumlu bir adım olacak. ABD’nin askeri güçlerinin çekilmesiyle ilgili Trump’un aktif bir şekilde çalıştığını biliyoruz. Seçim kampanyası vaatlerini yerine getiriyor. Bu vaatlerden bir tanesi askerlerin çekilmesiydi. Ama iç siyasi durumları nedeniyle istediklerini hayata geçiremiyor. Şimdiye kadar bir değişiklik yok ama eninde sonunda değiştirileceğini düşünüyoruz.
MÜLTECİLER
KOŞULLAR SAĞLANIYOR
Bugün insani konulara eğildik. Suriyeli mültecilerinin geri dönmelerini değerlendirdik. Bu konuda büyük çaba gösteriyoruz. Katkılarımız sayesinde 1.5 milyon insanın dönmesi için koşullar sağlandı. Barış ve istikrarın sağlanması için çalışmalarımızı sürdüreceğiz.
İDLİB
İDLİB’İN KESİNLİKLE TEMİZLENMESİ GEREKİYOR
İdlib’de garantörlerin mevcudiyeti geçici. İdlib’deki teröristlerin çıkarılması gerekiyor. İdlib’in kesinlikle temizlenmesi gerekiyor. Suriye egemenliği altına alınması gerekiyor. Bölgede HTŞ eski adıyla Nusra hakimiyetini sağlamış durumda. Bu haliyle İdlib ateşkesi bölgeye daha büyük bir tehlikenin kapısını aralıyor. ABD’nin müdahaleleri endişe vericiydi. Biz ABD’lilerin komplo düşüncesi içinde olduklarını tahmin ediyoruz.
ABD’NİN ÇEKİLMESİ
ÇOK İNANDIRICI DEĞİL
Bİze çok inandırıcı gelmiyor. Amerikalılar inansınlar ki, Kürtler Suriye’nin parçası. ABD çekilse de Suriye’deki mühahalesini sürdürecek. Türkiye’nin güvenliğine önem vermeliyiz. Ortak amacımız terörizmle mücadele ve Suriye’de barış. Teröristlerle ilgili endişeler var. Kendi ülkelerine geri dönseler teröre başka yerlerde şahit olacağız. ABD DAEŞ’in bir kısmını Afganistan’a aktarıyor. Bu Orta Asya için çok tehlikeli olabilir.
GÜVENLİ BÖLGE
ADANA MUTABAKATI SORUNU ÇÖZER
Suriye’nin tamamı Suriye hükümeti egemenliği altında olmalı. Suriye halkı kendi ülkelerinin geleceğine kendisi karar versin. Suriye tek millete aittir. Komşu ülkelerin güvenliği de korunmalı. Türkiye hükümeti Suriye ile ilgili refah olmalı. Kardeşçe bir ilişki kurulsun istiyoruz. Suriye Kürtlerinin haklarına önem vermemiz lazım. Bizim görüşümüz şudur; Fırat’ın doğusu ve İdlib temizlenmeli. Suriye hükümetine geri verilmeli. Kürt halkı Suriye milletinin bir parçası olarak haklarına sahip olmaları gerekiyor. En iyi çözüm Suriye’deki merkezi hükümet olacaktır. Suriye ve Türkiye arasında yapılmış anlaşmalar, bu konuda atılacak adımlardan birisi olabilir. İran, Rus dostlarımızla birlikte Suriye ve Türkiye arasındaki dostluğun tesisi için çalışmaya hazırdır.
