Türkiye’nin enflasyonu ekim ayında 2,06 puan daha artacak yüzde 85,5’e ulaştı. Bu dönemde yıllık enflasyon enerji ve alkol-tütün-altın gruplarında gerilerken diğer gruplarda yükseldi. Yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkı gıda grubundan geldi. Hizmet enflasyonundaki artışı kiranın yanı sıra akaryakıt fiyatlarının yansımalarının hissedildiği ulaştırma hizmetleri dikkat çekti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ekim’de yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkının gıda grubundan geldiğini belirtti. TCMB, Ekim ayına ilişkin ‘Aylık Fiyat Gelişmeleri’ raporunda şöyle denildi: “Tüketici fiyatları Ekim ayında yüzde 3,54 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 2,06 puan artarak yüzde 85,51 olmuştur. Bu dönemde yıllık enflasyon enerji ve alkol-tütün-altın gruplarında gerilerken diğer gruplarda yükselmiş, yıllık tüketici enflasyonundaki artışa en belirgin katkı gıda grubundan gelmiştir. Gıda grubu yıllık enflasyonundaki yükselişte taze meyve ve sebze kaleminin öncülüğünde işlenmemiş gıda alt grubu öne çıksa da fiyat artışlarının grup geneline yayıldığı izlenmiştir. Temel mal grubu yıllık enflasyonunda yükseliş eğilimi devam ederken, hizmet enflasyonundaki artışı kiranın yanı sıra akaryakıt fiyatlarının yansımalarının hissedildiği ulaştırma hizmetleri sürüklemiştir. Mevsimsellikten arındırılmış fiyat artışları kira ve hizmet grubunun genelinde zayıflarken, işlenmiş gıdada bir miktar artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir. Enerji grubunda yıllık enflasyon gerilerken, aylık bazdaki artışta uluslararası ham petrol fiyatlarıyla uyumlu olarak yükselen akaryakıt fiyatları ile şebeke suyu fiyatlarının etkisi öne çıkmıştır. Uluslararası doğal gaz fiyatlarındaki son dönem gelişmeleri, yurt içi enerji fiyatlarına yansımaya devam ederek elektrik üretimi ve gaz imalatı fiyatlarını yükseltmiş ve üretici fiyatlarını yukarı çeken başlıca unsur olmuştur. Bu görünüm altında, mevsimsellikten arındırılmış verilerle B ve C göstergelerinin aylık değişimleri bir miktar yavaşlarken, yıllık enflasyonlarındaki yükseliş devam etmiştir.”
TÜKETİCİ GEÇİM DERDİNDE
Ekim ayında tüketici fiyatlarının yüzde 3,54 oranında arttığını paylaşan rapor, yıllık enflasyonun 2,06 puan yükselerek yüzde 85,51 olduğunu paylaştı. Rapor şöyle sürdü: “Bu dönemde B ve C endekslerinin yıllık değişim oranları sırasıyla 2,38 ve 2,36 puan artarak yüzde 77,01 ve 70,45 olarak gerçekleşmiştir. Alt grupların yıllık tüketici enflasyonuna katkıları incelendiğinde, bir önceki aya göre gıda, temel mal ve hizmet gruplarının katkıları sırasıyla 1,32, 0,66 ve 0,51 puan artarken, enerji ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları sırasıyla 0,28 ve 0,15 puan azalmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle incelendiğinde, önceki aya kıyasla B ve C endekslerinin aylık artışları bir miktar yavaşlamıştır. Fiyat artışları B endeksini oluşturan gruplardan hizmet sektöründe zayıflarken, işlenmiş gıdada bir miktar artmış, temel mallarda ise görece yatay seyretmiştir.”
KİRA ARTIŞLARI EKİMDE DE SÜRDÜ
Hizmet fiyatları Ekim ayında yüzde 2,63 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 2,48 puan artışla yüzde 60,24 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde yıllık enflasyon, kira ve ulaştırma hizmetlerinde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükselmiştir. Kirada aylık artış yüzde 4,87 oranında gerçekleşmiş, yıllık enflasyon yüzde 41,24 olmuştur. Mevsimsellikten arındırılmış verilere göre, kira alt grubunda aylık artış bir önceki aya kıyasla bir miktar gerilemekle beraber yüksek seviyesini korumuştur. Ulaştırma alt grubunda fiyatlar yüzde 1,97 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 102,20 seviyesine ulaşmıştır. Otobüs ile şehir içi ve havayoluyla yolcu taşımacılığı kalemlerindeki fiyat artışları bu gelişmede öne çıkarken, karayoluyla şehirler arası yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki gerileme Ekim ayında da devam etmiştir. Yemek hizmetlerinin sürüklediği lokanta-otel alt grubunda fiyatlar yüzde 2,64 oranında artmış, yıllık enflasyon yüzde 81,92 olarak gerçekleşmiştir. Diğer hizmetlerde ise fiyatlar yüzde 1,82 oranında yükselmiş, bakım-onarım, sağlık hizmetleri, ulaştırma sigortası ve eğlence-kültür dikkat çeken kalemler olmuştur.
GIDA ZAMLARI DİKKAT ÇEKİYOR
Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon Ekim ayında 6,00 puan yükselerek yüzde 99,05 olmuştur. Yıllık enflasyon işlenmemiş gıdada 9,85 puan artışla yüzde 92,24, işlenmiş gıdada ise 2,42 puan yükselişle yüzde 105,32 olarak gerçekleşmiştir. İşlenmemiş gıda grubunda mevsimsellikten arındırılmış veriler bu dönemde taze meyve ve sebze fiyatlarındaki yükselişin devam ettiğine işaret etmiştir. Diğer işlenmemiş gıdada yumurta, kuruyemiş, pirinç ile çiğ süt fiyat gelişmelerinin yansıdığı sütün yanı sıra kırmızı et fiyatlarındaki artışlar öne çıkmıştır. İşlenmiş gıda fiyatlarında görülen yüzde 3,33 oranındaki artışta ise ekmek-tahıllar başta olmak üzere, peynir ve diğer süt ürünleri, şeker ile bağlantılı ürünler ve konserve sebze ürünleri etkili olmuştur.
ALKOL VE TÜTÜNDE ÜRETİCİ ZAMLARI
Alkollü içecekler ve tütün ürünleri grubunda Ekim ayında fiyatlar üretici firmalar kaynaklı artışlar sonucunda yüzde 3,30 oranında yükselirken, yıllık enflasyon 4,60 puan düşüşle yüzde 77,88 olmuştur. Alkollü içecek fiyatları yüzde 2,18, tütün ürünleri fiyatları ay ortasında yapılan artışlarla yüzde 3,39 oranında yükselmiştir. Yurt içi üretici fiyatları Ekim ayında yüzde 7,83 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 6,19 puan artışla yüzde 157,69 olmuştur. Ana sanayi gruplarına göre bakıldığında, bu gelişmede temel belirleyicinin enerji grubu üretici fiyat artışı (aylık bazda yüzde 26,50) olduğu izlenmektedir. Aylık fiyat gelişmeleri sektörler bazında incelendiğinde, elektrik ve doğal gaz fiyat ayarlamalarını takiben önemli artışlar gösteren elektrik-gaz-buhar ve iklimlendirme ile ham petrol-doğal gaz sektörlerinin yanı sıra giyim eşyası, rafine edilmiş petrol ürünleri, inşaat ile bağlantılı olan metalik olmayan mineral ürünler ile içecek sektörlerindeki fiyat artışlarının belirgin olduğu görülmüştür.”
BEYAZ EŞYA FİYATLARI ETKİLİ OLDU
Temel mal grubunda Ekim ayında yıllık enflasyon 2,16 puan artışla yüzde 79,65 olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, yıllık enflasyon tüm alt gruplarda yükselmiştir. Dayanıklı mal fiyatları (altın hariç) Ekim ayında yüzde 2,57 oranında artmış, bu gelişmede yüzde 8,38 oranında artan beyaz eşya fiyatlarının etkisi belirgin olmuştur. Böylelikle, bu alt grupta yıllık enflasyon yüzde 92,47 seviyesine ulaşmıştır. Yeni sezon etkisinin izlendiği giyim ve ayakkabı grubunda fiyatlar yüzde 8,43 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon 1,01 puan artarak yüzde 40,63 olmuştur. Diğer temel mallarda fiyat artışları grup geneline yayılırken kişisel bakım ürünleri ve ev ile ilgili temizlik malzemeleri öne çıkan kalemler olmaya devam etmiş, yıllık enflasyon yüzde 85,38 seviyesine ulaşmıştır.
YILLIK YÜKSELİŞTE ZİRVEDE ENERJİ VAR
Enerji fiyatları Ekim ayında yüzde 2,37 oranında yükselmiş, grup yıllık enflasyonu 4,92 puan azalarak yüzde 128,06’ya gerilemiştir. Aylık artışta uluslararası ham petrol fiyatlarındaki gelişmeleri takiben akaryakıt fiyatlarında gözlenen yükselişin (yüzde 3,15) etkisi hissedilmiştir. Öne çıkan bir diğer kalem olan şebeke suyu fiyatları önceki aydan sarkan etkilere bağlı olarak bu dönemde yüzde 7,17 oranında artmıştır. Öte yandan, uluslararası gelişmelere paralel olarak tüp gaz fiyatlarındaki düşüş (yüzde -1,69) sürmüştür.
KÜRESEL GIDA FİYATLARI DÜŞÜYOR
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda emtia sepetinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişimlerin izlendiği ekim ayı Gıda Fiyat Endeksi verilerini açıkladı. Verilere göre, Gıda Fiyat Endeksi, ekimde bir önceki aya göre yüzde 0.1 puan düşüşle 135.9 puana indi. Böylece, Gıda Fiyatları Endeksi düşüş eğilimini 7. aya taşımış oldu. Endeks, zirve yaptığı Mart 2022’ye göre yüzde 14.9 düşerken, Ekim 2021’e göre ise yüzde 2 yükseldi. Ekimde tahıl fiyatları artarken diğer temel ürünlerde gerileme yaşandı. Tahıl Fiyat Endeksi ekimde bir önceki aya kıyasla yüzde 3 artış gösterdi. Bu dönemde uluslararası piyasalarda buğday fiyatları Karadeniz Tahıl Girişimine yönelik belirsizlikler ve ABD’den tedarikin aşağı yönü revize edilmesiyle yüzde 3.2 yükseldi. Uluslararası piyasalarda pirinç fiyatları da yüzde 1 arttı. Tahıl Fiyat Endeksi ekimde geçen yılın aynı dönemine kıyasla ise yüzde 11.1 yükseldi. Bitkisel Yağ Fiyat Endeksi ekimde aylık yüzde 1.6 gerileyerek 150.1 puan oldu. Bu dönemde özellikle palmiye, soya ve kolza yağlarının fiyatları azaldı. Yağ endeksi bir yıl öncesine kıyasla yüzde 20 geriledi. Süt Ürünleri Fiyat Endeksi, ekimde eylüle göre yüzde 1.7 azalarak 140.1 puana indi. Endeks geçen yılın aynı dönemine kıyasla ise yüzde 15.4 arttı. Et Fiyat Endeksi aylık bazda yüzde 1.4 gerileyerek 118.4 puana inerken, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5,8 arttı. Şeker Fiyat Endeksi de aylık bazda yüzde 0.6 gerileyerek 109 puan oldu. Geçen yılın aynı dönemine kıyasla şeker fiyatları yüzde 85 düştü. Öte yandan, FAO, 2022’de dünya tahıl üretimi tahminini de geçen yıla kıyasla yüzde 1.8 düşürerek 2 milyar 764 milyon tona indirdi. Küresel buğday üretiminin bu yıl 783.8 milyon ton olacağını öngören FAO, tahıl üretiminin de yüzde 2.8 düşüşle 1 milyar 467 milyon tona düşeceği tahmininde bulundu. Dünya pirinç üretiminin geçen yıla göre yüzde 2.4 düşüşle 512.6 milyon ton olacağı tahmin edildi.
