Erdoğan’ın ‘müjde’ olarak duyurduğu Karadeniz gazı için Enerji Bakanı “Mart sonu sisteme vereceğiz” dedi. Enerji uzmanları ise gerekli testler tamamlanmadan rezerv rakamlarının ortaya atıldığına dikkat çekerek açıklanan verilerin bilimsel karşılığı olmadığını savundu: İktidarın acelesi var, amaç bunu seçimde kullanmak.
SEDA ÇAKIR
‘GAZI KENDİ SİYASİ İKBALİNİZ İÇİN DEĞİL VATANDAŞ İÇİN KULLANIN’
Karadeniz’de yeni bir doğalgaz rezervi daha keşfedildiği açıklaması tartışma yarattı. “Çıkarması daha pahalı, dışa bağımlılığa etkisi olmaz” değerlendirmeleri sonrası 2020’de bulunan 405 milyar metreküplük rezervin miktarı iki kez güncellendi, son keşifle 710 milyara ulaştı. Rezervin iki kez güncellendiği 30 ayda fiyatlar ise konutta 11 ayrı zamla yüzde 213, sanayide 15 zamla yüzde 1016 arttı. CHP’li Ahmet Akın “Müjdeden nedense indirim çıkmıyor. İktidar gazı siyasi ikbali için değil, vatandaş için kullanmalı” dedi.
‘ORADA BİR GAZ REZERVİ VAR AMA BU ÜRETİLEBİLİR BİR GAZ DEĞİL’
KARAR’a konuşan bir enerji uzmanı test sonucu almadan rezerv açıklamanın bilimsel karşılığı olmadığını belirtti. “Bunların acelesi var, amaç seçimde kullanmak” dedi. BOTAŞ’ın eski yöneticilerinden Ali Arif Aktürk de “Orada üretilebilecek gaz miktarı 100 milyar metreküp” değerlendirmesinde bulunarak “4,2 milyar dolarlık yatırımla bunu üreteceksiniz. Türkiye Petrolleri’nin bunu zarar etmemek için 1400 dolardan satması lazım. Orada bir gaz var ama üretilebilir gaz değil” diye konuştu.
VATANDAŞ KIŞI GEÇİRİRSE SEÇİME KADAR GAZ HAZIR
Genel seçim yaklaştıkça hükümetten gelen müjdelerin ardı arkası kesilmiyor. Asgari ücret, EYT derken şimdi de Sakarya’da yeni bir gaz rezervi bulduk. Son 30 aylık dönemde hükümet 3 kere gaz rezervi müjdesi verirken, doğalgaz faturalarına da 11 kere zam geldi. Enerji Bakanı gaz için Mart 2023’ü işaret ederek “ilk gazı sisteme vermiş olacağız” dedi. Ama vatandaş gazı değil gelecek faturayı düşünüyor. Geçen yıl bin lira olan gaz faturası bu sene neredeyse 3 bin liraya dayandı.
Merakla beklenen kabine toplantısı sonrasında önceki gün açıklamalarda bulunana Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Fatih Sondaj gemisinin, 29 Ekim’de Çaycuma-1 sahasında yeni sondajına başladığını hatırlattı. Geminin, Çaycuma-1 sondajında denizin 3 bin 23 metre altında 58 milyar metreküplük doğalgaz rezervi bulduğunu söyleyen Erdoğan “Bu modellemelere dayalı verilerin detaylı analizi neticesinde daha önce ilan ettiğimiz 540 milyar metreküplük rezervimiz 652 milyar metreküp olarak revize edildi. Böylece Karadeniz’deki gaz rezervimiz Çaycuma-1’de yeni keşfimizle birlikte 170 milyar metreküp artarak toplamda 710 milyar metreküpe ulaştı” dedi.
Her seçimden önce bulunan gaz sonrasında hükümetten birbiri ardına açıklamalar gelirken, vatandaşlar ‘aynı rezervi faturalarda da görmek istiyoruz’ eleştirisi yaptı. Neredeyse 1 trilyon metreküplük rezervden bahsedilirken, yapılan zam üstüne zam 300 liralık faturayı 1500 liralara taşıdı.
Dün açıklama yapan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ise 58 milyar metreküplük doğalgaz keşfi ile ilgili olarak “Mart sonunda ilk gazı sisteme vereceğiz” ifadelerini kullandı. Dönmez, gazın kara işleme tesisinin yüzde 85 oranında tamamlandığını dile getirdi. Dönmez, Sakarya Gaz Sahası’nda yeniden değerlendirme yapıldığını belirterek, DeGolyer & MacNaughton firmasının yaptığı çalışma sonucu sahadaki ilave miktarla birlikte rezerv büyüklüğünün 710 milyar metreküpe ulaştığını söyledi. “Gelecek yılın mart ayında doğal gazı insanımızla buluşturmak istiyoruz diyen” Dönmez, şunları kaydetti:
“Çaycuma-1 kuyusunda 2 aylık çalışma sonrası 58 milyar metreküp rezerv keşfedildi. Çaycuma-1 keşfiyle 710 milyar metreküp keşfe ulaştık. Daha önce de dediğimiz gibi cumhuriyetin 100. yılında bu gazı, vatandaşlarımızla buluşturmak istediğimizi söylemiştik. Mart’ta ilk gazı sisteme vermiş olacağız.”
ŞİMDİLİK TEK FAYDASI CARİ AÇIĞA
Karadeniz gazının faturalara nasıl yansıyacağı sorusuna ilişkin soru üzerine Fatih Dönmez, gazın cari açığın kapanmasına olumlu yansıyacağını vurgulayarak, “Gazı biz sisteme verelim, bu değerlendirmeleri belki ondan sonra yapmakta fayda var” ifadesini kullandı.
GAZI İŞLEYECEK TESİSİN YÜZDE 85’İ TAMAM
Bakan Dönmez, çalışmaların üç aşamadan oluştuğunu belirterek “Deniz tabanında ciddi bir teknolojik olarak baktığımızda, sahada yoğun bir çalışma var. 50’yi aşkın gemiyle bu çalışmaları yürütüyoruz. Diğer yandan oradaki gazın karaya getirmek için üç tane hattın çalışmaları yapılıyor. Glikol basan hattımız tamamlandı. Yine deniz tabanındaki ekipmanların yönetimini yapacak sinyal hattı tamamlandı. Bir taraftan da bu gazı işleyecek kara işleme tesisini yüzde 85 oranında tamamladık” dedi.
KUYU AÇMA İŞLEMLERİ 2026’DA BİTECEK
Fatih Dönmez “İkinci fazda buraya 30’un üzerinde ilave kuyu açarak devam edeceğiz. Daha önce de açıkladığımız gibi inşallah 2026 gibi buradaki kuyu açma işlemlerinin tamamını bitirmiş olacağız” şeklinde konuştu. Akdeniz’de yürütülen doğal gaz arama çalışmalarına değinen Dönmez, bu kapsamda Abdülhamid Han Sondaj Gemisi’nin Yörükler-1 kuyusunda çalışmalarını tamamladığını ve Mersin’in Taşucu açıklarındaki 2’nci lokasyonda çalışmalarına devam ettiğini söyledi.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez
‘30 AYDA 3 KERE REZERV BULDUK 11 ZAM GÖRDÜK’
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın, “AK Parti iktidarının; yüzde 75 rezerv artışını 3 kere kamuoyuna açıkladığı söz konusu 30 aylık dönemde konut tarifesi 11 zamla yüzde 213 oranında, sanayi tarifesi ise 15 zamla yüzde 1016 oranında arttı. Başka bir deyişle AK Parti’nin müjdelediği rezerv artış hızı, faturalara yapılan zam hızına oranla adeta nal topladı. Vatandaşın konutlardaki faturası doğrudan 3 kat artarken, üretimin temel bir girdisi olan sanayi tarifesi ise 11 kat artarak vatandaşa katlanan raf fiyatları olarak yansıyor. Buna göre geçen yıl kış döneminde 1000 lira tutarındaki ısınma maliyeti bu yıl 2 bin 640 liraya yükselmiştir” açıklamasını yaptı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Ahmet Akın
‘DÖNÜŞÜ FATURAYA DEĞİL SİYASİ ŞOVA OLACAK’
Ahmet Akın “AK Parti iktidarı Türkiye’nin kaderinin belirleneceği 2023 seçimleri öncesi yaklaşık 2,5 yıl önce ilan ettiği Karadeniz doğalgaz rezervini üçüncü kez artırarak 710 milyar metreküp olduğunu ilan etti. İktidar Karadeniz doğalgazını vatandaş için değil, tamamen siyasi şov amacıyla kamuoyunda algı yaratmaya yönelik çalışma yapmaktadır. Müjde olarak duyurulan ilk açıklamanın ardından geçen süre içerisinde faturalarını ödeyemeyen milyonlarca vatandaşımızın durumu; Karadeniz doğalgazının vatandaş için değil, iktidarın siyasi şovu için yapıldığını göstermektedir. AK Parti iktidarı müjde vermek istiyorsa yalnızca 2022 yılı içinde doğalgaza yapılan 4 zammı geri çekerek vatandaşı hiç olmazsa kış aylarında rahatlatmalıdır” dedi.
‘HEP MÜJDE ÇIKIYOR İNDİRİM ÇIKMIYOR’
Ahmet Akın “20 Ağustos 2020 tarihinde Karadeniz doğalgaz rezerv ilk olarak 405 milyar metreküp olarak açıklanırken, ardından 5 Haziran 2021 tarihinde 540 milyar metreküpe çıkarılmıştı" diyerek sözlerine şöyle devam etti:
"İktidar son olarak toplam rezervi revize ederek yeni keşifle söz konusu miktarın 710 milyar metreküp olarak açıklandı. Başka bir deyişle Ağustos 2020 tarihinden bu yana geçen 30 aylık sürede rezerv miktarı yüzde 75 oranında artırılarak kamuoyuna müjde olarak sunuldu. Buna göre müjde içinde yapılan açıklamayla birlikte yeni bir müjde çıkarsa, nedense bir türlü anlamlı bir indirim çıkmamaktadır.”
‘MİLLETİN ISINMASI İÇİN NE KADAR BULMAMIZ LAZIM’
Demokrat Parti Genel Başkanı Gültekin Uysal ise “Milletin ucuza ısınması için daha kaç milyar metreküp doğalgaz rezervi bulmanız gerek? Ya da aklınızca seçimi almanız için... Bir yazar şöyle diyor; ‘Eğer para yönetiminde iyi değilseniz, dünyadaki bütün para elinize geçse, size yaramaz” yorumunda bulundu.
'BU BİLGİNİN BİLİMSEL KARŞILIĞI YOK’
KARAR’a konuşan enerji uzmanları açıklamanın Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından yapılmasının zaten siyasi bir malzeme olduğunu gösterdiğini ifade etti. İlk kuyunun TUNA-1 ile 2020 Ağustos ayında açıldığını paylaşan bir enerji uzmanı şunları söyledi:
“Bunun daha hedef seviyeye gitmesine bin 50 metre varken siz rezerv açıklıyorsunuz. Bunun uluslararası standartları vardır. Mühendisler uzmanlar bir araya geliyor, 8 sene üstünde çalışıyorlar. Siz burada kalkıyorsunuz daha hedef seviyeye bin 50 metre varken kuyunun ortasında rezerv açıklıyorsunuz. Böyle bir şey yok, böyle bir hayat yok.
Şimdi böyle bir rezerv bu bilgiyle açıklanamaz bunun bilimsel karşılığı yoktur bir. İkincisi bunun tamamını almanız mümkün değil. Niye? Çünkü petrolde bunun belli bir yüzdesi alınabilir, siz bunu üretebileceğinizi söylüyorsunuz bunun bir sistemi var yapısı var. Bunlar daha bilinmeden, diyoruz ki tespit kuyuları açmanız lazım, bu koca yapının iddia ettiğini, sağında solunda yeni kuyular açacaksınız bunları akıtacaksınız burada testler yapacaksınız akıtırken basıncın nasıl düştüğüne bakacaksınız farklı debilerde. Bir kuyunun ötekiyle bağlantısı olup olmadığını basıncı ölçerek göreceksiniz etkiliyor mu ötekini diye. Bu aylar sürer bazen.”
‘BAKKAL HESABIYLA BİLE ANCAK 100 MİLYAR METREKÜPLÜK ÜRETİM ORTAYA ÇIKIYOR’
KARAR’a konuşan enerji uzmanı Ali Arif Aktürk, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 710 milyar metreküplük bir rezerv açıkladığını hatırlatarak şunu söyledi:
“Petrol jargonunda bu tip rezervin toplam gaz miktarı mı yoksa üretilebilir bir gaz mı olduğu raporlarda belirtilir. Zaten konuşmasında bir danışma şirketinden bahsetti normalde makul olan borsaya açık şirketlerde harcanan para yatırımcının hissedar parasıdır. Üçüncü taraf bilirkişi raporunu bunlar dünyaca kabul edilmiş şirketler tarafından yatırımcıya verilir. Türkiye Petrolleri de burada aslında vergi mükelleflerinin yani bizim paramızı harcıyor. Bu tür raporların detaylı şekilde kamuoyu ile paylaşılıp bu rakamların ortaya çıkması lazım. Ama biz elimizle kazmaya çalışıyoruz.
Çok basit bir bakkal hesabı yapsak bile sonuç şöyle çıkıyor; Sayın Cumhurbaşkanından sonra Enerji Bakanı dedi ki ‘günlük 10 milyon metreküp gün kapasiteli bir tesis kuruyoruz.’ Kapasite 10 milyon metreküp, 365’le çarpın bunu. Yılda 3.6 milyar metreküp bir gaz eder, 365’le çarptığınızda. Hadi bakım onarımla birlikte 3.5 milyar diyelim. Şimdi 2024’te günlük 6.5 milyon metreküple başlayacağız, 2025’te plato periyodu 10’a çıkacak, 5 yıl plato periyot üretim devam edecek, 2030’dan sonra da artık kuyular yaşlanmaya başlıyor, üretim düşüyor. 2056’lardan sonra da günlük 1.5 milyon metreküpün altına düşüyor üretim. Yani her şey yolunda gittiğinde ilk 5 yıl yaklaşık 18,5 milyar metreküp gaz üretilecek. Ondan sonraki 26 yılda 70 milyar metreküp üretilecek. Şu andaki kurulan tesiste toplam üretilebilecek gaz miktar 100 milyar metreküp.”
Enerji uzmanı Ali Arif Aktürk
‘ELEKTRİK VE ISINMANIN 4 BİN LİRASINI BİZ ÖDEDİK’
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “Küresel petrol ve doğal gaz fiyatlarında yıl boyunca yaşanan fiyat dalgalanmalarının yarattığı maliyet artışlarını vatandaşlarımıza mümkün olduğunca yansıtmamak için var gücümüzle çalışıyoruz” ifadelerini kullandı. Nebati, sübvansiyonların tutarının 138 milyar lirayı bulduğunu ve yıllık bazda yüzde 70 arttığını belirtti. Nebati, paylaşımında şu ifadeleri kullandı:
“2021 yılında doğal gazda 69,3 milyar lira, elektrikte 11,5 milyar lira olmak üzere, toplamda 81 milyar liralık bir Hazine desteği ile hane başına yaklaşık 4 bin liralık sübvansiyon uyguladık. Bu yıl bu rakam 138 milyar lirayı bulmuş ve böylece sübvansiyon tutarı geçtiğimiz yıla göre yüzde 70 oranında artmıştır. Önümüzdeki yıl da dar gelirli ve orta gelirli hane halkının yanında olmaya devam edeceğiz. Hükümetimiz bu konudaki politikasını kararlılıkla sürdürecek.”
HEM GAZ ÇIKARTIYORLAR HEM DE ZAM
Ekonomistler de çıkan gaz rezervi hakkında yorumlarda bulundu. Ekonomist Evren Devrim Zelyut “Bu gaz ve petrol çok ilginç çünkü yüzeye genelde seçim zamanı çıkıyor! 2003’den beri ülkemizde toplam 30 kez gaz/petrol müjdesi verilmiş” dedi. Analist Ayşe Aydoğdu da “Sıkıştıkça ya gaz çıkartıyorlar ya da petrol buluyorlar. Sonra da hem gaza hem benzine zam yapıyorlar. 2019 Mayıs: Trakya’da 20 trilyon m³ doğalgaz rezervi bulduk. 2019 Kasım: Tekirdağ’da 286 milyar m³ doğalgaz rezervi bulduk 2020 Ağustos: Karadeniz’de 730 milyar m³ doğalgaz rezervi bulduk 2022 Aralık: Bulduğumuz gaz 1 trilyon dolar değerinde” yorumunu yaptı.
‘AMAÇ BELLİ SEÇİM İÇİN ACELE EDİYORLAR’
Başka bir enerji uzmanı ise işin ihalesiz bir şekilde şirketlere verildiğini daha testin sonucu gelmeden çıkan kalitenin ve rezervin çok mümkün olmadığını söyledi. Daha fazla bilgiye ihtiyaç olduğunu aktaran bir enerji uzmanı “Bunun bir kuyu ile açıklanması mümkün ama yatırım yapma zeminini hazırlamaz. Daha testin sonucunu almadan işi veriyorsan testi neden yapıyorsun? Bunların acelesi var, seçimde kullanmak için amaç belli” dedi. Doğu Akdeniz için alınan gemilerin hepsinin Karadeniz’e sürüldüğünden bahseden uzmanlar, Doğu Akdeniz’de bugüne kadar 9 kuyunun delindiği anlattı. Aynı zamanda Karadeniz’e çekilen gemilere ne kadar para verildiğini soran uzmanlar bunun da bir maliyet unsuru olduğunu vurguladı.
KARAR’a konuşan uzman sözlerine şöyle son verdi:
“Yatırım kararı alıyorsunuz ama rezervi bilmiyorsunuz. Bunlar sorunlu sahalardır. Mutlaka sorun çıkacaktır. Gemilere milyarlar harcanıyor peki nereden geliyor bu değirmenin suyu, ihale yok, Sayıştay denetimi yok, açıkladığınız rakamlar doğru mu? Değil mi? belli değil. Ortada rezerv yokken kararları alıyorsunuz. Normalde böyle rezerv kararı olmaz, siz önce yatırım kararı alıp ondan sonra altını doldurmaya çalışıyorsunuz. Çaycuma’da tespit yapılmadı, tespit kuyusu açılmadı. Tespit kuyusu açmadan neyin rezervini açıyorsun?”
‘MALİYETİ 1400 DOLAR HALK KAÇA TÜKETECEK?’
Ali Arif Aktürk “Eğer 1 trilyonluk gaz varsa bölün 710’a 1.4 ediyor yaklaşık 1000 metreküpe 1400 dolar ediyor. 1400 dolarlık bir emtianız var orada sayın cumhurbaşkanı diyor bunu. Türkiye Petrolleri’nin bu emtiayı zarar etmemek için 1400 dolardan satması lazım. Halk buna baktığında 1400 dolara gaz tüketebilecek durumda mı? Millet şimdi bedava gaz tüketeceğiz falan diyor. Bedavaya satsa bile kışın sadece İstanbul’un günlük tüketimi 53-55 milyon metreküp. Yani İstanbul’un 5’te 1’ine bedava verilir ancak. 4.2 milyar dolar yaptığınız yatırımdan ömrü boyunca 100 milyar metreküp gaz üreteceksiniz. 100 milyara gazın fiyatı oradan da size 420 ila 450 dolar çıkıyor. Orada bir gaz var ama üretilebilir gaz değil” dedi.
