Kripto para borsasında son günlerde yaşanan dalgalanmalar pek çok yatırımcının sıkıntılı günlerden geçmesine neden oluyor. Konunun uzmanlarından olan Mustafa Morgil, gerek kripto para yatırımlarına gerekse Metaverse yatırımlarına karşı oldukça dikkatli olunması gerektiği konusunda uyardı.
ALTUĞ YERLİSU | KARAR
Son günlerde özellikle Luna başta olmak üzere çeşitli kripto para birimlerinde yaşanan sert düşüşler, bu alanda yatırım yapanların endişelerinin pekişmesine neden oldu.
Ekonomist ve KARAR yazarı Mustafa Morgil, kripto paralarla devletlerin para birimleri arasındaki farklara değinerek yatırımcıların dikkat etmesi gereken hususları ortaya koydu.
İngiltere Merkez Bankası Başkanı Andrew Bailey’in kripto paralarla ilgili, “gerçek bir değeri olmadığı” yönündeki söylemini hatırlatan ve bu görüşe katıldığını belirten Morgil, “Devletlerinki öyle değil. Olmamalı” diyerek ABD’nin doları karşılıksız basmasını ve Merkez Bankası’nın altına endeksli para birimlerini anlattı.
“BANKNOTLARIN KARŞILIĞI ALTIN”
“Cebimizdeki kağıt para Merkez Bankası'nın bize borcudur. Bizim o para kadar Merkez Bankası'nda altınımız var kabul edilir” diyen Morgil, şunları söyledi:
Banknot kullanımı nasıl çıkmış dünyada ortaya. İnsanlar altını değiştireceklerini altın bir yerde depolanmış, bankalarda. Benim 20 altınım var ve üzerinde 20 yazan bir kağıdım var. Ben bunu size verdiğim zaman o 20 banknotu verdim.
Mustafa Morgil
Bu demektir ki benim 20 altınım var onu gidin Merkez Bankası'ndan alın. Ama siz de onu kullanıyorsunuz. Böyle böyle insanlar arasında o para dönüyor.
O paranın bir karşılığı var bankada. Altını karşılık gösterirsin, bir varlığı karşılık gösterirsin. Dolayısıyla şu an dolaşımdaki paraların teorik olarak bir karşılığı var. Onları basan Merkez Bankası var.
“İSTİSNASI AMERİKAN DOLARI”
“Bunun istisnası Amerikan doları” diyen Morgil, “Dünyanın rezerv parası olduğu için ABD onu karşılıksız basıyor ve enflasyona neden olmuyor” dedi.
ABD’nin dolarları ara ara yaktığını da kaydeden Morgil, “Şimdi yine yakıyor. Dolayısıyla kriptolarla o kadar kıyaslanabilir değil. Bütün eksiklerine rağmen, dünyada enflasyona ve yüksek faize yol açmasına rağmen dolaşımdaki paralarla kriptoların farkı bu” diye konuştu.
“KRİPTOLAR DAHA KÖKSÜZ”
“Kriptolar bu anlamda çok daha köksüz. Çok daha ortalıkta, sahipsiz” diyen Morgil, şu ifadeleri kullandı:
“Sonra bu kriptolar için deniyor ki bunların sahibi yok. Hiç bana inandırıcı gelmiyor. Bu balina diye tabir edilen çok büyük para sahipleri gayet de bunu maniple ediyorlar.
Dolayısıyla ben Merkez Bankası Başkanı'nın lafına katılıyorum. Çok havada, çok değer ifade etmeyen bir şey. Bu benim yazımdaki deniz kabuğu örneği gibi.
Buna değer veren insanlar aralarında bunu alıp satıp ticaretini yapabilirler ama dünyada bunun çok öyle bir karşılığı olduğunu görmüyorum ben.”
DAHA DA YAYGINLAŞIR MI?
Kripto paraların daha da yaygınlaşıp yaygınlaşmayacağı, bu paraların merkezi hükümetlerin regüle ettiği paraların yerini alıp almayacağı yönündeki sorularımızı yanıtlayan Morgil, merkez bankalarının da paralarının dijital versiyonlarını kullanıma sürmeye hazırlandıklarını anımsattı.
İsveç’in e-krona coin’i çıkarttığını hatırlatan Morgil, “Bizde de sayın cumhurbaşkanı söylemişti kendi dijital paramızı yapacağız diye. Ama dikkat ederseniz burada bunu yapan bir devlet ve Merkez Bankası var. Onun dışında şu anki kripto paraların, coinlerin, alt coinlerin öyle doların, yuanın, euronun yerini alması mümkün değil” ifadelerini kullandı.
“ARKASINDA SİLAH OLMAYAN PARA BİRİMİ OLMAZ”
Paraların regüle edilmesi için devlet gücüne ihtiyaç olduğunu kaydeden Morgil, şu şekilde konuştu:
“Arkasında güç olmayan, silah olmayan para birimi olmaz. Her para birimini destekleyen, onu diğer ülkelere empoze eden bir güç vardır: Askeri-siyasi bir güç. Burada bir güç yok.
Kriptocular diyor ki 'Biz bağımsızız, devletler üstüyüz'. Ama adam kaçıp gitti mi devletlere geliyorsunuz. Ne anladım buradan?
Bir siyasi güç, bir siyasi otorite regüle edip merkeze almadığı sürece bu böyle gider dünyada.”
Paranın tekelinin siyasi otoritelerin elinden alınıp daha merkeziyetsiz bir hal almasının bugün için mümkün olmadığını söyleyen Morgil, şu cümleleri kurdu:
“Kısa vadede devletler olmadan olmaz. Microsoft, Facebook, Amazon gibi şirketlerin kendi paralarını yapma projeleri var zaten. Bugün amazonun bilançosu dünyadaki birçok ülkenin bütçesinden fazladır. Adam diyor ki siz para basıyorsanız ben de basarım o zaman.
Mevcut olan devletler buna ne kadar izin verecek? Birisiyle bir anlaşmazlığınız oldu borç, ticaret vs. Amazon'un mahkemesi yok. Devletin mahkemesine gidiyorsunuz.
Dünya değişirse de bunu yakın gelecekte görmüyorum.”
“DÜNYA SAVAŞININ ORTASINDAYIZ”
“Pandemi oldu mesela. Seyahat yasaklarını koyanlar hükümetler. Microsoft'un parası geçse ne olur? Adam seni seyahat ettirmiyorum diyor. Ülkeme sokmuyorum, giremezsin diyor. Ülkeye turist gelmedi. Ama Microsoft cebinde olsa ne olacak olmasa ne olacak.
Sonra Microsoftların parası matbaada kâğıt olarak mı basılacak? Neye karşılık gösterilecek? Dolayısıyla evet böyle bir ihtimal var insanlığın ufkunda, ilerisinde. Ama yakın gelecekte bu olmaz.
Adı konulmamış bir 3. Dünya Savaşı'nın ortasındayız. Nükleer savaşın dahi konuşulduğu bir yerde öyle birtakım şirketler, üniversiteler, dernekler dünyada geçer para birimi regüle edemezler.”
METAVERSE BİR MONOPOLY Mİ?
Kripto paralar olayında yaşanan hadisenin bir benzerinin yakında Metaverse’te de yaşanabileceğini kaydeden Morgil, “Sanal arsa satıyorlar insanlara. Monopoly oyununda çok zengin olmak gibi bir şey. Monopoly oynasa birisi ve çok zengin olsa, "Ben çok zenginim" diye gezer mi dünyada? Gezmez. Aynı şey. Ona da dikkat edilmesi lazım” diyerek Metevarse yatırımcılarını uyardı.
“PONZİ DEMEK DOĞRU DEĞİL”
Kripto para yatırımlarına “Ponzi” yani “Saadet zinciri” demenin doğru olmadığını kaydeden Morgil, yatırımcıları uyardı:
“Ortadan kalkmazlar. Ama çok böyle hukuki temele oturtmak lazım. Bunların şöyle bir handikapı var. Bunların ne düşüşünü ne yükselişin öngörmek mümkün değil.
Mesela para birimlerinde bunu öngörebiliyoruz. Örneğin hükümet faiz artırırsa dolar düşer. Turizm geliri fazla olursa dolar gevşeyecektir.
Burada hiç öyle bir şey yok. Bir sabah kalkıyorsun biri yüzde 20 artmış öbürü yüzde 30 düşmüş. Ne oldu da bu bu kadar değerlendi. Ne oldu da öbürü bu kadar değer kaybetti. Burada bir de böyle bir sorun var.
Bilinen teknik analizler, indikatörler hiç çalışmıyor kripto paralarda. Onlara güvenip de kimse bir şey yapmasın derim.”
