Ankara-Brüksel arasında buzdolabına kaldırılan ilişkiler, AB liderlerinin katıldığı Brüksel zirvesiyle yerini yeni sürece bıraktı. Doğu Akdeniz’de iş birliğinin altı çizildi. Merkel’in ‘kilit ülke’ vurgusuyla verdiği diyalog mesajlarının ardından Macron da “Son haftalarda Türkiye ile gerilim yatıştı” dedi. Pozitif gündemin ‘somut’ halkası ise Suriyeliler için 3 milyar euroluk ek bütçeye onay çıkması oldu.
Türkiye ile AB arasında uzun süredir devam eden yüksek tansiyon, liderler zirvesinin ardından yeniden ‘pozitif gündem’e döndü. Türkiye faslının düzensiz göç ana başlığı üzerinden değerlendirildiği zirve öncesi Merkel “Sorunları ancak diyalogla çözebiliriz” ifadesini kullandı.
Toplantı sonrası Fransa Cumhurbaşkanı Macron da “Türkiye ile gerilim hafifledi. Yaz boyunca tetikte olmayı ve ortak çalışmayı sürdüreceğiz” dedi.
GÜMRÜK BİRLİĞİ’NDE TEKNİK GÜNCELLEME ADIMI
AB Komisyonu Başkanı Leyen, Türkiye’deki Suriyeliler için 2024’e kadar 3 milyar euro ek bütçe ayrılacağını açıkladı. Zirve bildirisinin Türkiye bölümünde, hukuk ve insan haklarının endişe kaynağı olduğuna yer verildi.
Doğu Akdeniz’de istikrarın iş birliğiyle sağlanabileceği kaydedildi. Gümrük Birliği’nin güncellenmesinde çalışmaların başlayacağı belirtildi. Dışişleri Bakanlığı ise “Göç iş birliğinin mali boyuta indirgenmesi büyük bir yanılgı” açıklaması yaptı.
BRÜKSEL İLE YENİDEN
Ankara, dış politikada restorasyon adımlarını sürdürürken Brüksel’deki AB Liderler Zirvesi’nden Türkiye ile ilişkilere dair dikkat çeken ifadeler yansıdı. Ortak bildiride Doğu Akdeniz’de gerginliğin düşmesinin olumlu karşılandığı, Gümrük Birliği’nin güncellenmesinde çalışmanın başlayacağı duyuruldu. Suriyeliler için aktarılan 6 milyara 2024’e kadar 3 milyar euro ek bütçe daha ayrıldı.
Avrupa Birliği Liderler Zirvesi devam ederken Türkiye ile ilgili görüşmelerin tamamlanmasının ardından zirve bildirisinin Türkiye hakkındaki bölümü kamuoyuyla paylaşıldı.
AB Konseyi’nin Doğu Akdeniz’deki durumu ve AB-Türkiye ilişkilerini yeniden görüştüğüne dikkat çekilen bildiride, Doğu Akdeniz’de güvenli ve istikrarlı bir çevrenin, Türkiye ile karşılıklı faydalı ve iş birliğini geliştiren ilişkilerin, AB’nin stratejik çıkarına olduğu vurgulandı. Bildiride, Doğu Akdeniz’de gerginliğin düşmesinin olumlu karşılandığı ve bunun sürdürülmesi gerektiği ifade edildi.
AB’nin Türkiye ile aşamalı, orantılı ve geri dönülebilir biçimde ortak çıkarları içeren pek çok alanda iş birliğini arttırmaya hazır olduğuna işaret edilen bildiride, AB liderlerinin AB ile Türkiye arasındaki Gümrük Birliğinin güncellenmesine yönelik yetkilendirme için teknik çalışmaların başlamasını not ettiği belirtildi.
Gümrük Birliğinin güncellenmesine yönelik yetkilendirmenin, AB Konseyi’nde ilave yönlendirme ile kabul edilebileceği dile getirilen bildiride, mevcut Gümrük Birliğinin uygulanmasında yaşanan sıkıntıların giderilmesi ve bunun AB üyesi bütün ülkelere etkin biçimde uygulanması gerektiği kaydedildi. Bildiride, AB liderlerinin göç, sağlık, iklim, terörle mücadele ve bölgesel meseleler gibi karşılıklı çıkara dayalı konularda Türkiye ile yüksek düzeyli diyalog hazırlıklarını not ettiği vurgulandı.
Bildiride “AB Konseyi, AB Komisyonu’na Türkiye, Ürdün, Lübnan ve bölgenin diğer bölümlerindeki Suriyeli mülteciler ve ev sahibi topluluklara sağlanacak finansmanın devamı için resmi teklifi gecikmeksizin sunması çağrısını yapmaktadır” denildi.
Kıbrıs konusundaki çözümün siyasi eşitliğe dayalı iki toplumlu, iki bölgeli federasyon temelinde sağlanabileceği yönündeki AB tezine dikkat çekilen bildiride, AB liderlerinin kapalı Maraş’ın statüsünün önemine vurgu yaptığı, BM Güvenlik Konseyi kararlarının uygulanması için çağrıda bulunduğu ifade edildi.
Türkiye’de hukukun üstünlüğü ve temel haklarla ilgili gelişmelerin endişe kaynağı olduğu savunulan bildiride, siyasi partilerin, insan hakları savunucularının ve medyanın hedef alındığı ileri sürülerek, bunların demokrasi, hukukun üstünlüğü ve kadın haklarında gerilemeye neden olduğu iddia edildi.
Bildiride “AB Konseyi, bölgesel barış ve istikrarda Türkiye ve AB’nin ortak çıkarları doğrultusunda Türkiye ve tüm aktörlerin bölgesel krizlerin çözümüne olumlu katkı yapmasını beklemektedir” değerlendirmesinde bulunuldu.
Zirve sonrası konuşan AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, 21 Haziran’da Erdoğan “Kıbrıs’ta iki devletli çözümü asla kabul etmeyeceğiz” dediğini aktardı. Von der Leyen “Bizim tarafımızda Gümrük Birliği’nin güncellenmesi müzakerelerine yetki verilmesine ilişkin görüşmeler Konsey’de yeniden başladı ama daha yapılması gereken çok iş var” diye konuştu.
Von der Leyen, AB’nin Türkiye’nin ev sahipliği yaptığı Suriyelilerin desteklenmesi amacıyla 2024’e kadar 3 milyar avroluk bütçe ayıracağını da açıkladı ve şunları söyledi: “Türkiye’deki mültecileri desteklemek için 2024’e kadar ilave olarak 3 milyar avro ayırmayı planlıyoruz. Bu para tamamen AB bütçesinden gelecek ve mültecilerin sosyo ekonomik desteklenmesinde kullanılacak.
Artık sadece acil yardım kalemleri olmayacak. Çünkü Suriyeliler yıllardır bu bölgede yaşıyor ve gelecek yıllar için bir perspektife ihtiyaçları var. Ek olarak Türkiye’yi doğu sınırında göç yönetimi konusunda destekleyeceğiz.”
Almanya Başbakanı Angela Merkel ise zirvede Türkiye gündeminde bir parça ilerleme sağlanması için çaba sarf ettiğini söyledi. Merkel “Çünkü (Türkiye’nin) milyonlarca kayıtlı mülteciyi barındığı gerçeği hafife almamamız gereken bir gerçektir. Takdir edilmesi lazım. Avrupa buraya finansal yardım sağlayabilir” ifadesini kullandı.
Akdeniz’de gerilimin düştüğünün söylenebileceğini ifade eden Merkel, bunun devam etmesini ümit ettiğini dile getirdi. Merkel ayrıca AB’nin Gümrük Birliği’nin güncellenmesine ilişkin çalışmalara devam edeceğini söyledi. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron da “Türkiye ile gerginlik son haftalarda hafifledi” dedi.
Avrupa ülkelerinin ‘temkinli davranmaya devam edeceğini’ söyleyen Macron “Yaz boyunca tedbirli olacağız, aynı zamanda ortak çalışmalara yeniden başlayacağız” ifadelerini kullandı.
ANKARA’DAN TEPKİ: MALİ YARDIM AVRUPA’NIN GÜVENLİĞİ İÇİN
Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Zirvesi’nde Türkiye hakkında kabul edilen kararları eleştirdi. Kararların “beklenilen ve gereken adımları içermekten uzak” olduğunu bildiren Dışişleri “AB’nin, gerginliğin düştüğünü teslim edip, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi dahil olumlu gündemi hayata geçirmeye yönelik somut kararlar almayı ertelemesi, bir oyalama taktiği, irade eksikliği ve bir iki üye ülkenin AB üyeliklerini kötüye kullanması olarak görülmektedir.
AB, hukukun üstünlüğü ve temel haklar alanlarında diyalog önermek yerine, katılım müzakerelerinin önünü açarak, 23. ve 24. fasıllarda ülkemizde daha hızlı gelişme kaydedilmesinin zeminini oluşturabilecektir” ifadelerine yer verdi.
Açıklamada önerilen yeni mali yardım paketine de işaret edilerek “Önerilen yeni mali yardım paketi Türkiye’ye değil, Suriyeli sığınmacılara yönelik olup, esasen AB’nin kendi huzur ve güvenliğinin teminatı için atılacak bir adımdır. Göç iş birliğinin sadece mali boyuta indirgenmesi, büyük bir yanılgıdır” değerlendirmesi yapıldı.
