Meclis Araştırma Komisyonu, Maraş depremleri raporunu tamamladı. Raporda; bina ve zemin etütleri uluslararası standartlara göre yapılmaması kanısına varılırken, 'AFAD Başkanlığı yapılanmasında sahada daha etkin ve hızlı karar alınarak kaynakların doğru yönetilmesine ihtiyaç var' dendi. Bununla birlikte, 'afetin ilk 24 saatinde bütün arama kurtarmacılar bölgeye sevk edilmedi ve afet sonrası çadırlar yanlış yerlere kuruldu' kanılarına da varıldı.
TBMM Kahramanmaraş Merkezli Depremleri Araştırma Komisyonu raporunu tamamladı. 935 sayfalık raporda, depremin ardından 3 milyon kişinin bölgeyi terk ettiği ve 31 Mart 2023 tarihi itibariyle deprem bölgesinde olan kişi sayısının 1 milyon 541 bin 937 kişi olduğu belirtilerek, 51 bin 642 yaralının da başka illere nakledildiği kaydedildi. Komisyonun raporda yer alan tespitleri şöyle:
“Afet bölgelerinde mahalle bazında muhtarlıklarda veya benzeri yerlerde küçük depocuklarda alet-edevat depolanmalı. AFAD gönüllülerinin sayıca çok olduğu ancak özellikle arama-kurtarmada yeterli teknik kapasiteye sahip olmadığı görülmüştür. AFAD Gönüllülerinin başta TKİ madencileri olmak üzere daha yetkin birimlerden daha iyi eğitim almaları sağlanmalı, benzer yöntemlerle sivil savunma kapasitesi artırılmalı.”
'AFAD BİNALARI BİLE YIKILDI'
“Afetlerde AFAD binalarının zarar görebildiği fark edilmiştir” denilen raporda, bu duruma karşı şu tavsiyede bulunuldu: “Daha önce İstanbul Kâğıthane’de inşa edilmiş AKOM’a benzer, dayanıklı yönetim merkezleri belirlenen bölgelerde yapılmalı.” Depremin ardından yurttaşlara su temininde de yetersiz kalındığı ifade edilen raporda, bu konuda Kızılay ilgili kuruluş olarak gösterildi. Raporda “Deprem gibi doğal afetlerin en az hasarla atlatılmasını sağlamak için güvenli su temini önem arz etmektedir. Bu kapsamda, deprem sonrasında su temini ve arıtma hizmetlerindeki sorunlar salgın hastalıkların yayılması gibi ikinci bir felakete neden olabilmektedir” denildi.
'SU İÇİN KIZILAY HAZIRLIK YAPMALI'
Raporda, Kızılay’a da yönelik şu tavsiyeler yer aldı: “Deprem hazırlık çalışmaları kapsamında ‘Deprem Sonrası Acil Su Temini’ için sivil toplum kuruluşlarının da görev aldığı bir acil eylem planı hazırlanmalı ve bu plan belirli sürelerle güncellenmeli. Mobil su arıtma cihazlarının kapasitesi artırılmalı ve dünya örnekleri incelenerek su ikmal ve temin tesisleri kurulmalı. Geçici barınma alanlarında ya da ev koşullarında suyu dezenfekte etmek için yapılabilecekler konusunda toplumsal farkındalık için çalışmalar yapılmalı.”
'GÜNLÜK 5 BİN ÇADIR GELİYOR'
Raporda, AFAD'ın bölgeye sevk ettiği çadırlara ilişkin şu ifadelere yer verildi: "Lojistik depolarda ve ek depolama alanlarında Nisan 2023 tarihi itibariyle 85 bin 538 adet çadır bulunmaktadır. Ayrıca yurtiçi günlük ortalama 5 bin çadır üretilmekte ve yurtdışından da uçaklarla günlük bin 944 adet çadır gelmektedir. Bu sayede hem çadır stoku tamamlanmakta ve aynı zamanda deprem bölgesine gönderimler de aralıksız devam etmektedir."
'JAPONYA YÖNTEMİ TAVSİYESİ'
Raporda, afet toplanma alanlarına ilişkin Japonya’nın örnek alınması gerektiği belirtilerek, şunlar kaydedildi: “Ülkemizde afet toplanma alanı olarak genellikle açık alanlar tercih edilmekte ve bu tip alanlar ilan edilmektedir. Ancak deprem veya diğer afetlerin kış aylarında meydana gelebileceği vb. durumlar göz önüne alındığında toplanma alanları olarak kapalı alanların da kullanılması bir gerekliliktir. Bu manada, Japonya’da olduğu gibi yapılı çevremizde sıkça karşılaşılan okullar, yurtlar, gençlik merkezli, yaşlı bakım binaları gibi alanlar afet esnasında ilk toplanma noktası olarak tercih edilmeli; bu yapılar muhtemel afetler sonrası kullanılabilecekleri dikkate alınarak projelendirilerek inşa edilmelidir. ”
'BİNA VE ZEMİN ETÜTLERİ STANDART DIŞI'
Raporda, zemin etütlerine ilişkin de şu tespit yer aldı: “Kahramanmaraş depremleri sonucunda binalarımızın etüt ve proje süreçlerine ilişkin teknik düzenlemelerin yetersiz olduğunu göstermiştir. Ülkemizde bina ve bina türü yapıların etüt ve projelendirme süreçleri uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilmelidir. Bu maksatla etüt ve projelendirme, yapısı sınıfı gibi bazı düzenlemeler AB yapı standartları, Uluslararası Bina Standartları (International Building Code) ile uyumlu hale getirilmelidir.”
'KENTSEL DÖNÜŞÜM BAŞKANLIĞI’ KURULMALI'
Raporda çadır kurulumundan afet yönetimine ilişkin öneriler de yer aldı: “Depreme hazırlık ve afet yönetimi hususunda illerde muhtelif çalışmalar yapılmıştır ancak kurumlar arasında istenilen uyum sağlanamamaktadır. Hatta yapılan bazı çalışmalardan ilgili diğer birimlerin haberinin dahi olmadığı ortaya çıkmıştır. Hazırlanan bir takım raporların tozlu raflarda kaldığı müşahede edilmiştir. AFAD Başkanlığı yapılanmasında sahada daha etkin ve hızlı karar alınarak kaynakların doğru yönetilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu sebeple yetkilerin en alt müdür/grup başkanı seviyesinde dağıtılması sağlanarak afet yönetiminin sürekliliği sağlanmalıdır.
Meydana gelen afetler sonrası ihtiyaç duyulan geçici barınma alanlarının tesisinde ani yağışlar sonrası su birikmesine meydan vermeyecek alanların seçilmesi gerekmektedir. Afetlerin yönetiminde iletişimin kesilmesi anında ihtiyaç duyulan iletişimin sağlanabilmesi için Jandarma Entegre Muhabere Bilgi Sistemi (JEMUS) operasyonel olarak afetlerde vazife alan bütün kurumlarca kullanılmasının sağlanması gerekmektedir. Geçici barınma alanlarının iç tesisat enerji iletişim hatlarının çekilmesi için belediyelerin görev alması gerekmektedir.
'BİNALAR PERYODİK DENETİME TABİ TUTULMALI'
Deprem ve diğer afetler açısından yüksek riskli alanlardaki Büyükşehir Belediyeleri ve il belediyeleri bünyelerinde Afet ve Risk Azaltma Daire Başkanlığı, Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı, ilçe belediyelerde ise Afet ve Risk Azaltma ve Kentsel Yenileme Şube Müdürlükleri kurulması mecburi hale getirilmelidir. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın merkez hizmet birimi olan Altyapı ve Kentsel Dönüşüm Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün Bakanlığın bağlı kuruluşu olarak kamu tüzel kişiliğini haiz, özel bütçeli ‘Kentsel Dönüşüm Başkanlığı’na dönüştürülmesi uygun olacaktır. Binaların periyodik muayenesine yönelik mevzuatın hazırlanması, bu kapsamda yapı denetime tabi yapıların 5 yıl içerisinde, yapı denetime tabi olmayan yapıların 2 yıl içerisinde periyodik muayenesinin yapılması gerekmektedir.
