Diyarbakır’da, UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi’ne giren tarihi surlar ve SİT alanı olan Hevsel Bahçeleri arasındaki 150 dönümlük alana millet bahçesi yapıldı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 24 milyon liraya yaptırılan millet bahçesinin, Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu kararında kaçak yapı olduğu ortaya çıktı.
KARAR
Diyarbakır’da UNESCO koruması altında bulunan tarihi Diyarbakır Surları ile yine koruma bandında yer alan Hevsel Bahçeleri arasında, surların hemen dibinde geçen yıl Şubat ayında 150 dönümlük bir alanda millet bahçesi yapılarak tamamlandı. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 24 milyon liraya yaptırılan ve bitirilmesine rağmen resmi açılışı henüz yapılmayan millet bahçesi için önceden Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu’na başvuru yapılmadığı ve izin alınmadığı ortaya çıktı. Hem UNESCO Koruması hem de SİT alanı olması nedeniyle ihale ve yapım süreci başlamadan uygulama onayı için öncelikle kurula başvurulması gerekirken, millet bahçesi bitirildikten sonra koruma kuruluna proje sunulduğu anlaşıldı.
Diyarbakır Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun 26 Ağustos 2019 tarihindeki toplantısında, Diyarbakır kent surları koruma bandında kalan alana yönelik düzenlenen, “Diyarbakır ili Sur ilçesi Fiskaya-Yenikapı Mardin kapı arası millet bahçesi işi” kapsamında sunulan uygulama projesi ve “izinsiz uygulamalara” ilişkin kararlar aldı.
Kurul tarafından 8 maddede sıralanan kararlardan bazıları şu şekilde: 1- Diyarbakır ili Sur ilçesi “Diyarbakır kalesi ve Hevsel Bahçeleri Dünya miras alanı ve tampon bölgesinde yapılacak her türlü uygulama öncesi Diyarbakır surları Hevsel Bahçeleri kültürel peyzaj alanı yönetimi bilim komisyonunun görüşü alınmalı. 2- Projede “C” yolu olarak tanımlı yolun güneyinde yer alan teraslama için yapılan istinat duvarları silueti olumsuz etkilediğinden revize edilmeli. 3- Sur beden duvarında yapılan balkon uygulaması ivedilikle kaldırılmalı. 4- Zeminin yaklaşık 1,5 metre üzerinde bulunan su deposunun zemin altına gizlenmeli. 5- Hevsel Bahçeleri’ne yakın olan “E” olarak tanımlı yol kesinlikle araç trafiğine açılmamalı. 6- 62 nolu burç ile Keçi burcu arasında ağaçlandırma yapılmamalı ve kale duvarlarına zarar vereceğinden sulama alt yapısı hattı kaldırılmalı. 7- Keçi burcu çevresinden geçen beton yolun sur duvarları ve burçlarla birleştiği noktalarda titreşim yaratmayan aletlerle kesilerek bu noktalara çakıl veya mucurla kaplanmalı. 8- Keçi Burcu’nun etrafını dolaşan yolda güvenlik maksadıyla uygulanan metal korkuluklar farklı alternatiflerle çözülmeli.
Diyarbakır Kültür Varlıklarını Korumu Kurulu, söz konusu toplantıda 8 madde ile özetlediği kararın sonunda ise, “Yukarıda maddeler halinde belirtilen hususların dikkate alınarak hazırlanacak uygulama projesinin Kurulumuza iletilmesinden sonra konunun yeniden görüşülmesine karar verildi” dedi.
KURUL ONAYI SONRADAN ALINDI
Kararı değerlendiren uzmanlar, kararda “izinsiz uygulamalar” denilerek aslında yapılan işlemin kaçak olduğunu, koruma altında bulunan alanda yapılan küçük bir işlem için bile kurulun önceden kararı olması gerektiğini belirterek, “Karardan anlaşıldığı üzere kuruldan görüş ve izin alınmadan iş yapılmış ve bitirilmiş. UNESCO bağlamında sıkıntı yaşanmaması için iş bittikten sonra proje kurula sunulmuş. Kurul savcılığa suç duyurusunda bulunmalıydı. Ama, bunu yapmak yerine ‘izinsiz uygulama’ deyip iyileştirilmesi için kararlar almış. Proje Nisan ayında gelmesi beklenen UNESCO komisyonu açısından sıkıntı çıkarabilir” diye konuştu.
