Greenpeace Türkiye'nin 28 Nisan'da yayımladığı “Pestisitler ve Çocuklar” başlıklı raporuna göre, İstanbul'daki zincir marketler ve semt pazarlarında satılan birçok sebze ve meyvede, insan sağlığını tehdit edebilecek düzeyde pestisit kalıntısına rastlandı. Uluslararası akreditasyona sahip bir laboratuvarda analiz edilen 155 gıda örneğinin yaklaşık üçte birinde, Türkiye yönetmeliklerine aykırı düzeyde kalıntı tespit edildi.
BBC'nin aktardığına göre, analiz edilen ürünlerin yüzde 33’ünde yasaklı ya da ruhsatsız pestisitlere rastlandı. Pestisit kalıntısı tespit edilen örneklerin yüzde 90’ında ise üreme sağlığı ya da çocuk gelişimi açısından risk taşıyan en az bir kimyasal bulundu.
EN RİSKLİ ÜRÜN: SALAMURA YAPRAK
Araştırma kapsamında domates, biber, elma, salatalık ve ıspanak gibi 14 farklı ürün incelendi. En çok kalıntı bulunan ürünler arasında ilk sırada salamura yaprak yer alırken, onu sivri biber ve ıspanak izledi. Greenpeace Türkiye, denetimlerin artırılmasını, pestisit analiz sonuçlarının kamuoyuyla şeffaf biçimde paylaşılmasını ve organik üretimin daha fazla desteklenmesini talep ediyor.
PFAS İÇEREN PESTİSİTLER ALARM VERİYOR
Raporda dikkat çeken unsurlardan biri de PFAS (perflorlu ve poliflorlu alkil maddeler) içeren pestisitler oldu. “Sonsuz kimyasallar” olarak bilinen PFAS maddeleri, doğada çözünmeyen yapılarıyla çevre ve insan sağlığı açısından büyük risk oluşturuyor. Raporda analiz edilen örneklerin 67’sinde en az bir PFAS içeren pestisit kalıntısı bulundu. Bu maddelerin çocuk gelişimini olumsuz etkilediği ve hormonal bozukluklara neden olabileceği biliniyor.
ERKEN ERGENLİK, NÖROLOJİK SORUNLAR, KANSER...
Pestisitler, kısa vadede bulantı, kusma ve baş ağrısı gibi akut etkilerin yanı sıra, uzun vadeli maruziyet durumunda nörolojik bozukluklar, kanser, hormonal dengesizlikler ve üreme sağlığı sorunlarına yol açabiliyor. Halk sağlığı uzmanı Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan, BBC Türkçe’ye yaptığı açıklamada özellikle çocuklarda erken ergenlik vakalarının arttığını belirtti:
“Kız çocuklarında erken yaşta adet görme; erkek çocuklarda ise sperm kalitesinde bozulma gibi etkiler gözleniyor.”
TÜRKİYE’DE DENETİM VAR AMA YETERLİ Mİ?
Tarım ve Orman Bakanlığı, Türkiye’de pestisit kalıntısı denetimlerinin düzenli olarak yapıldığını ve son 3 yılda bu oranların yüzde 35 azaldığını açıklamıştı. Ayrıca 2024 yılı başında AB mevzuatına uygun şekilde 223 pestisit maddesi yasaklandı. Ancak Greenpeace ve uzmanlara göre bazı yasaklı pestisitler hâlâ kullanımda. Türkiye’nin AB ülkelerine gönderdiği tarım ürünlerinin pestisit nedeniyle sık sık iade edilmesi de bu sorunun devam ettiğini gösteriyor.
Gıda güvenliği denetim uzmanı Nurten Sırma, BBC’ye yaptığı değerlendirmede, Türkiye’de tüketiciye sunulan gıdalardaki pestisit kullanımının hâlâ tam şeffaflıkla izlenemediğine dikkat çekiyor:
“Türkiye'de hangi pestisitler, ne kadar kullanılıyor gibi detaylı istatistiklere ulaşmak ne yazık ki mümkün değil.”
UZMANLARDAN ÇAĞRI: ORGANİK ÜRETİM VE ŞEFFAF DENETİM ŞART
Uzmanlar, pestisit kullanımını azaltmanın yolunun organik tarımı teşvik etmekten ve biyolojik mücadele yöntemlerini yaygınlaştırmaktan geçtiğini belirtiyor. Aynı zamanda, tüketiciye sunulan tüm pestisit analiz verilerinin kamuoyuyla paylaşılması ve gerektiğinde üreticilere etkin yaptırımlar uygulanması gerektiği vurgulanıyor.
