Her yıl çok sayıda şirket içeriden vuruluyor. Dolandırıcı personelin yol açtığı zararın boyutu her geçen yıl büyüyor. Bir çok işadamı art niyetli bir ortak veya partner sebebiyle iflasa sürüklenebiliyor. Ancak iş hayatında karşılaşılabilecek sahtekarlıklara karşı gözü açık olmak hiç de zor değil. Firmalara personel alımı ve yatırım konusunda araştırma desteği veren uzmanlar, Karar.com için sahtekarları anlama yollarını açıkladı.
Sicili temiz firmalarla ortak oluyorlar
Özel Dedektifler Derneği Başkanı İsmail Yetimoğlu, dolandırıcılığın tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de boyut değiştirdiğini belirterek, sürekli yeni yöntemler denendiğini ifade ediyor. Yetimoğlu “Son 10 yıldır sayıları hızla artan ‘işletme koçluğu ve ticari danışmanlık’ firmaları aracılığıyla şirketler ciddi zarara uğratılıyor” diyor.
Bazı art niyetli ticari danışmanlık firmalarının hedeflediği kuruluşlara cazip teklifler götürerek ağına düşürdüğünü anlatan Yetimoğlu’na göre, bu paravan firmalar, sicili temiz eski firmaları satın alarak ortaklık ilişkisi kuruyor ve böylece güven kazanıyor.
İsmail Yetimoğlu, son 10 yılda sayıları hızla artan işletme koçluğu
firmalarına karşı şirketlerin uyanık olması gerektiğini vurguluyor.
Sahte CV hazırlıyorlar
Şirketin ihtiyaç duyduğu profesyonel personel temini için sahte CV’ler hazırlayarak şirket yapısını kontrol altına aldıklarını belirten Yetimoğlu, “Danışmanlık firmalarıyla çalışanların, alınan personellerin CV’lerini iyi araştırması gerek. Şirketin tüzel kişiliği de araştırılmalı” diye konuşuyor. Türkiye’ye yatırım yapmak ve ortaklık kurmak için gelen çok sayıda yabancı firmaya ön araştırma hizmeti verdiklerini belirten Yetimoğlu “Artık baba ve dedelerimizin yöntemleri ile ticari faaliyet dönemi bitmiştir” diyor. Yetimoğlu yabancı firmaların ortaklık öncesi mutlaka dedektif tutarak partneri hakkında detaylı bilgi edinme alışkanlığı olduğunu ifade ederek “Türkiye’de ise hiçbir araştırma yapmadan, kısa sürede dostluk kurarak iş yapma alışkanlığı var. Bu da çoğu kez hezimetle sonuçlanıyor” açıklamasında bulunuyor.
Firmalara personel alımı ve ortaklık aşamasında ön araştırma danışmanlığı veren Ünal Tiryaki de dost masalarında iş kurma geleneğinin yaygın olduğu ülkemizde ortaklıkların hezimet ve iflasla sonuçlanmaması için şu tavsiyelerde bulunuyor:
Aşırı samimiyete temkinli yaklaşın
“İş yapacağınız kişi ile içki masasında iş kurmayın. Mutlaka bilanço ve kredi borçlarını araştırın. Gazetelerde haberi çıkan her iş adamına gözünüz kapalı inanmayın. Para karşılığı haberini yaptırmış olabilir. Maddi durumunu altındaki otomobile veya tekneye göre değerlendirmeyin, göz boyamak için kiralamış olabilir. Çok kısa sürede dostluk kuran, aşırı samimiyet gösteren insanlara temkinli yaklaşın. Geçmişte çalıştığı firmalardan referans isteyin. Aile hayatı ve kadınlarla ilişkileri hakkında bilgi edinin. Aşırı lüks harcamaları olanlara karşı dikkatli olun. Ayrıca insanları fazlaca kötüleyenlere de hemen inanmayın.”
İlk şüpheli akrabadır
Bir mali dedektiflik firmasında görev yapan adli muhasebe uzmanı Ali Örs ise, şirket içi dolandırıcılıklarda aktörlerin yüzde 60’ının erkek olduğunu belirterek “Bir dolandırıcının en karakteristik özelliği insanlara sevimli görünmeye çalışmasıdır” tüyosunu veriyor. Dünyada her yıl ortalama 3 trilyon dolarlık yolsuzluk yapıldığını ifade eden Örs, ABD Sertifikalı Hile Uzmanları Derneği ACFE’nin raporlarına dayanarak, her yıl şirketlerin özvarlıklarının yüzde 7’sinin dolandırıcı personel yüzünden kaybettiğini belirtiyor.
“Türkiye’deki işletmelerin büyük çoğunluğu aile şirketi. İşletmelerde iç kontrol sistemleri zayıf. İkinci adam mali işlerle uğraşıyor ve gereğinden fazla yetkilendiriliyor. Bu kişi genelde güven duyulan bir akraba oluyor. Dolayısıyla ülkemizde şirketlerde yapılan yolsuzluklarda bir numaralı şüpheli öncelikle akrabadır” açıklamasında bulunan Örs, dolandırıcıların ortak özelliklerini şöyle listeliyor:
Ali Örs, dolandırıcı bir personelin açığının yakalanması ihtimaline karşı, işe herkesten
önce gelerek herkesten sonra çıktığına dikkat çekiyor.
Yıllık izin kullanmayandan şüphelenin
Olağandışı yüksek miktarda kişisel borç, maddi durumun çok üzerinde yaşama, büyük oranda spekülatif yatırımların içerisinde bulunma, kumar alışkanlığı, alkol problemi, uyuşturucu bağımlılığı, aile ve arkadaşların aşırı baskıları, hak ettiğinden daha az aldığına inanmsı, işiyle ilgili memnuniyetsizlik, işteki performansının yeterince fark edilmediği konusunda şikayet, yüksek oranda kişisel kazanç hırsı, işin batacağı konusundaki inanç, tedarikçi ve müşterilerle çok yakın ilişkiler, zayıf kredi notu, zayıf performansını bahanelerle kapatmaya çalışma eğilimi, kısa süreli iş ve ikamet değiştirmek gibi istikrarlı olmayan bir hayat tarzı, işin sistemine ve işleyişine sürekli olarak itiraz etmek, açıklarının yakalanmaması için işe herkesten önce gelerek herkesten sonra çıkmak, yine aynı sebeple 2-3 günden fazla yıllık izin kullanmama.
Art niyetli bir şirket çalışanının çoğunlukla işe girdiği ilk üç yıl içinde dolandırıcılık yaptığını ifade eden Ali Örs’e göre, dolandırıcı personele zemin hazırlayan çalışma ortamlarının ortak özellikleri şöyle:
Bu iş yerleri dikkat etsin
Yetkin çalışanları olmayan, yetki ve sorumluluğun açık şekilde ortaya konmadığı, parasal transferlerde yetkilendirmeler için doğru prosedürler uygulamayan, yeterli belge ve kayıtlardan yoksun, iç denetçiler tarafından belirli aralıklarla denetlenmeyen, şirketin değerlerini saklayanlarla onların muhasebesini yapanlar arasında bir ayrımın olmadığı, para ve eşya transferlerinde onay mekanizmasıyla saklayan mekanizma arasında ayrımın yapılmadığı iş yerleri dolandırıcılığa daha müsaittir. İstenen sorumluluk ve iş seviyesine uygun olmayan maaş veren, gerçekçi olmayan verimlilik beklentileri içinde olan ve yetersiz kadro çalıştıran firmalar da kendine dikkat etmeli...
Örs’e göre Türkiye’de en çok başvurulan dolandırıcılıklar şunlar:
Tahsil edilen nakdin, işletmenin kayıtlarına sokulmadan zimmete geçirilmesi, yetkisiz iskonto yapılması, gerçek olmayan borçlar oluşturarak ödemelerinin alınması, gider kalemlerinin şişirilmesi, gereğinden fazla sipariş vererek yarar sağlanması, hayali çalışanlar oluşturarak ödeme yapılması ve stok hırsızlığı.
