‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nın yazarı İngiliz romancı Roald Dahl’ın metinlerinde saldırgan olduğu iddia edilen içeriklerin yayınevi tarafından değiştirilmesi tepkilere neden oldu. Eserinin yüzlerce ‘güncelleme’ yapılan yeni baskısında ‘küçük adamlar’ yerine ‘küçük insanlar’, şişman yerine ‘kocaman’ gibi tanımlar kullanıldı. Yazar Salman Rushdie yayınevinin yaptığı değişikliklere “Dahl bir melek değildi, ama bu saçma bir sansür” diye tepki gösterdi.
SALİHA SULTAN
İngiliz yazar Roald Dahl’ın çocuk edebiyatının kült eserlerinden ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’ kitabının yayıncılarının eserdeki ‘sorunlu ifadeleri güncellemesi’ edebiyat dünyasında tepkilere neden oldu. Yazarın yayıncısı Puffin, klasik ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’nı da içeren eserinin yeni baskısında, karakterlerin cinsiyeti, görünümü ve kilosuna yapılan atıfları sildi veya değiştirdi.
Dahl’ın (1916-1990) mütevellileri ve yayıncıları, romanların ‘modern izleyicilere daha iyi uyacak şekilde güncellendiğini’ söyledi. Ancak karar birçok kişiyi rahatsız etti. İngiltere Başbakanı Rishi Sunak da dahil olmak üzere birçok kişi değişikliklere karşı çıktı. Değişiklikleri eleştirenler arasında yazar Salman Rushdie de yer aldı. Rushdie yapılan değişikliklere Twitter hesabında “Roald Dahl bir melek değildi, ama bu saçma bir sansür. Puffin Books ve Dahl mirasından sorumlu olanlar utanmalı” ifadeleriyle tepki gösterdi.
Dahl’ın biyografisini yazan Matthew Dennison ise yazarın her bir sözcüğünü dikkatle seçtiği düşüncesini paylaşarak, “Dahl’ın eğer hayatta olsaydı romanlarında yapılan değişikliklere yol açan siyasi iklimin çocuklar değil yetişkinler tarafından yönlendirildiğini fark edeceğinden oldukça eminim” diye konuştu.
1990’da 74 yaşında ölen Dahl, 2021’de Netflix’in eserlerinin haklarını 500 milyon dolara satın almasıyla İngiltere’nin en popüler çocuk yazarlarından biri olmaya devam ediyor. 2020’de de anti-Semitik suçlamasına maruz kalan yazarın ailesi, “Roald Dahl’ın Yahudi karşıtı açıklamalarının neden olduğu kalıcı ve anlaşılır acı” için alenen özür dilemişti.
ADAMLAR İNSAN OLDU, ŞİŞMANLAR KOCAMAN
Eserlerin yayıncısı Puffin, orijinal metinler üzerinde Roald Dahl’ın betimlemelerini ortadan kaldıran ve karakterlerini ‘daha az acayip hâle getiren’ yüzlerce değişiklik yaptı. Puffin, yazarın metinlerinde fiziksel görünüşleri betimleyen ‘şişman’ gibi ifadeleri büyük ölçüde değiştirdi. ‘Charlie’nin Çikolata Fabrikası’ndaki Augustus Gloop artık ‘şişman’ değil ‘kocaman’ oldu. Aynı eserdeki ‘küçük adamlar’ Umpa-Lumpalar ‘küçük insanlar’ olarak tanımlandı. Bu tür birçok değişikliğin yanı sıra kitaplara Roald Dahl’ın yazmadığı bazı bölümler de eklendi.
Cadılar (The Witches) kitabında cadıların kel olduğu ve peruk taktıklarının anlatıldığı paragrafın sonuna, “Kadınların kel olmasının birçok sebebi olabilir ve bunda hiçbir sorun yoktur,” şeklinde bir yorum yazıldı. Yayınevi ve yazarın ailesi yapılan değişikliklerin, görevlendirilen ‘duyarlılık okurları’nın da yardımıyla yapıldığını kaydetti.
