Edebiyat eleştirmeni Hülya Soyşekerci’nin okuduğu kitaplara dair notlarını bir araya getiren ‘Zamanda Bir Tanık’ kitabı Mask Yayınları’ndan çıktı. Yazar alıntılarla süslendiği eserinde Memduh Şevket Esendal’dan Vüs’at O. Bener’e, Tahir Alangu’dan İlhami Bekir Tez’e, Osman Şahin’den Behzat Ay’a birçok yazarın eserleriyle ilgili hem bilgi veriyor hem eserlerin onda bıraktığı izleri bizlerle paylaşıyor. Özellikle edebiyat öğrencilerine yol gösterecek kitap, nitelikli bir başvuru kaynağı.
MERVE KOÇAK KURT
Merhaba Sevgili Okur! Okunmaya değer bir kitapla karşınızdayım yine: ‘Zamanda Bir Tanık/ Okuma Notları’… Hülya Soyşekerci’nin Mask Yayınları tarafından okura sunulan eserinde kitaplara dair yazıları var. “Fragmanlara benzeyen öykü parçaları, resimler, ince ayrıntılar, olay parçaları, imgeler, çağrışımlar… bir tür mozaik tekniğini kullanıyor ve bütün hepsi bilincimizde farklı anlarda yanıp sönüyor” demiş Soyşekerci kitabında. Kendisi de bunu yapıyor aslında. Belki yazdığı yazılar öykü değil, kitaplara dair. Ama yazılarından sonra tam da böyle bir ışık çakımı kalıyor okura.
Uzun bir yazı yolculuğu Soyşekerci’ninki. Kitaplar üzerine yazdığı denemeleriyle/ eleştirileriyle tanıyoruz onu daha çok. Oldukça hacimli bir özgeçmişi var, tevazu gösterip kitabın sonuna almış. Yazarın dediği gibi, “Edebiyat; bir anlamda hayata derinlik kazandırmak, görünenin ardındaki gerçeklere işaret etmektir.” Özellikle edebiyat öğrencilerine yol gösterecek bir eser ‘Zamanda Bir Tanık/ Okuma Notları’. Nitelikli bir başvuru kaynağı…
YAZAR OLMAK MI, BİREY OLMAK MI?
Kitapta bahsi geçen o kadar çok yazar ismi var ki, hangisine değineceğimi bilemedim. Memduh Şevket Esendal’ın edebiyatımızdaki yerinden başlıyor yazılar, Kazancakis’in kahramanlarıyla bitiyor. Kimlere değinmiyor ki yazar: Esendal’dan Vüs’at O. Bener’e, Tahir Alangu’dan İlhami Bekir Tez’e, Vedat Günyol’dan Doğan Hızlan’a, Osman Şahin’den Behzat Ay’a… Bu yazarları okumuş olma şartınız yok kitaptan keyif almanız için. (Okusanız güzel olur ama şart değil.)
Yazar, alıntılarla süslediği yazılarında eserlerle ilgili hem bilgi veriyor hem eserlerin onda bıraktığı izleri bizlerle paylaşıyor. Ülkemizde ‘deniz edebiyatı’ denince ilk akla gelen isme tutuyor merceğini mesela. Halikarnas Balıkçısı’nın öykülerini, romanlarını hatırlatıyor: “Yazar öyle bir anlatır ki denizi, Ege kıyılarını, Arşipel’i, kayalıkları, adaları, mağaraları, balıkçıları, süngercileri ve yörenin yiğit ve gözü pek insanlarını, kendinizi adeta büyülü bir dünyada bulur; yazarın şiirli diliyle yazdığı deniz betimlemeleri içinde soluk almaya, ‘denizi yaşamaya’, onu derinlerden hissetmeye ve Balıkçı’nın kahramanları gibi denizle ve doğayla bütünleşmeye başlarsınız.”
İlhami Bekir Tez’in 1930’lu yıllardaki yazı yolculuğuyla da tanıştırıyor bizi yazar. “Tez’in kurgu, dil, yapı ve yazınsal tarz açısından oldukça farklı, deneysel, özgün bir yaklaşım içinde olduğu; var olan ve benimsenen kalıpların epeyce dışına çıktığı görülür” diyor. Onat Kutlar’a dair tespitlere ne demeli peki: “Bireyin iç dünyasında derinleşirken, aynı zamanda görünür ve görünmez baskı ve koşullandırma mekanizmalarıyla bireyin bunaltı, sıkıntı, boğuntu duygularının kaynağı olan toplumu da arka planda eleştirir.”
Ferit Edgü’nün “Yazarken yazar olmaktan çok, bir birey olmayı amaçlıyorum. Birey olmanın başka yollarını bilmediğim (bugün de bilmiyorum) için. …Yazmak bir kaçış değil, gerçeğe giden bir yoldu” cümlelerini okuyorum önce. Sonra da Soyşekerci’nin şu tespitlerini: “Yazmanın özgürleştirici ve kişiyi birey haline dönüştürücü gücüne dikkat çeken önemli cümleleridir bunlar. Yazma ediminin; ‘yazmak eylemi’nin gücünü erken yaşlarda fark etmiştir Ferit Edgü.” Durup düşünüyorum. Düşündükçe genişliyor ufkum.
Kitapta altı çizilecek çok satır var. Hulki Aktunç’un ‘Bir Çağ Yangını’na dair yapılan tespitler de dikkat çekiyor. “Göz göre göre gelen 12 Eylül darbesi, o eski, ahşap evi yakan korkunç bir yangının gelişi şeklinde simgesel olarak anlatılmış; darbe çok büyük bir yangın olarak nitelendirilmiştir; her şeyi yakıp yok eden, eriten, küle dönüştüren toplumsal bir yangın…”
Kitabın “Evrensel Sesler” bölümü de var. Bu bölümde yazar, Sâdık Hidâyet’in başyapıtı ‘Kör Baykuş’a da değinmiş. “Okurunu Kafkaesk bir atmosferde, insanın iç dünyasının labirentlerinde dolaştırır, gerçeküstü unsurlarla, kaplı imgelerle, derin anlamların ve büyülü bir dünyanın kapılarını aralarken” diyerek anlatmış onu.
Pablo Neruda’nın büyülü gerçekliği, Dino Buzatti’nin ‘Tanrıyı Gören Köpek’teki hikâyeleri, Kazancakis’in ‘Zorba’sı, Bertol Brecht’in uyarladığı ‘Dilenciler Operası’ndaki o cümle: “Önce ekmek gelir sonra ahlak.” Ve daha neler var neler… ‘Zamanda Bir Tanık’ okurunu bekliyor. İlgilisine, nitelikli bir eser arayanlara…
'KORKUYU BEKLERKEN OKUMAK...'
Soyşekerci’nin şu yazdıklarına katılmamak ne mümkün: “Kötülüğün dünyayı kapladığı karanlık bir çağı yaşamaktayız. Çocuklar, bebekler, kadınlar, güçsüzler, yaşlılar, ağızı dili olmayan hayvanlar, bitkiler, ulu ağaçlar, tarihi mekânlar… hepsi kötülükten yoğun olarak etkileniyor, kötülüğün acımasız ve yıkıcı etkisine maruz kalıyor. Barbarlık çok yeri kaplamış durumda… Oğuz Atay’ın tespitiyle dile getirirsek; modern dünya, korkuların yaşandığı bir dünya olmaktan çok, korkunun üretildiği ve en geniş anlamıyla ‘korkunun beklendiği’ bir dünyadır. Her an maruz kalabileceğimiz kötülüğün korkusu içinde, şiddet ve kötülük sarmalına dolanmış halde yaşamaya, nefes almaya çalışıyoruz.”
