Lif, potasyum ve C vitamini açısından zengin bir besin olmasına rağmen, patatesin olgunlaşmamış veya kötü saklama koşulları nedeniyle filizlenmiş kısımları, vücutta zehir etkisi yaratabilen glikoalkaloid maddeler içeriyor. Bilimsel adı Solanin ve Chaconine olan bu maddeler, özellikle yeşil renkteki lekelerde ve filizlerde yoğunlaşıyor. Karın ağrısı, kusma ve ishal gibi belirtilerle başlayan zehirlenme tablosu ateş, hızlı nabız ve oryantasyon bozukluğuna kadar ilerleyebiliyor. Bu nedenle, uzmanlar halk arasında doğru bilinen "pişirince zehri gider" yanlışının altını çizerek, patates tüketimi için hayati önem taşıyan üç temel kuralı açıkladı.
PATATESTE SOLANİN TEHLİKESİ
Patatesin zehirli ilan edilmesinin bilimsel nedeni, içeriğinde doğal olarak bulunan ve bitkinin kendini zararlılara karşı korumak için ürettiği Solanin ve Chaconine maddeleridir. Bu bileşikler (glikoalkaloidler):
Patates yeşillenmeye başladığında veya filizlendiğinde miktarı katlanarak artar. Yutulduğunda karın ağrısı, kusma ve ishal gibi sindirim sistemi sorunlarına yol açar. Daha ciddi zehirlenmelerde ateş, baş ağrısı, düşük tansiyon ve oryantasyon bozukluğuna neden olabilir. Uzun süreli birikimi ise kalıcı sinir sistemi hasarları bırakma potansiyeli taşır.
PİŞİRMEK ZARARI ÖNLEMİYOR
Halk arasında en yaygın ve yanlış bilinen inanış, "Yüksek sıcaklık zehri öldürür" fikridir. Uzmanlar bu bilginin gerçeği yansıtmadığını kesin bir dille belirtiyor. Haşlama, kızartma veya fırınlama gibi işlemler, patatesin yeşillenmiş kısımlarındaki Solanin maddesini tamamen nötrlemek için yeterli değildir. Bu nedenle, zehirli olduğu bilinen kısımların pişirilmeden önce dahi tamamen ayrılması ya da patatesin tamamının tüketilmemesi gerekir.
GÜVENLİ PATATES TÜKETİMİ İÇİN 3 HAYATİ KURAL
Patatesin besleyici faydalarından yararlanırken zehirlenme riskini en aza indirmek için aşağıdaki kurallara kesinlikle uyulması gerekiyor:
1. YEŞİL RENK ALARMI VE ATILMASI GEREKENLER
Patatesin üzerinde beliren yeşil renk tonu, içerisindeki zehirli glikoalkaloid seviyesinin tehlikeli biçimde yükseldiğinin açık bir işaretidir. Hem olgunlaşmamış hem de ışığa maruz kalarak yeşillenmiş patateslerin tüketilmemesi ve derhal çöpe atılması en güvenli yaklaşımdır.
2. FİLİZLENME SORUNU VE DERİN KAZIMA
Patatesin filizlenmeye (çimlenmeye) başlaması da toksik maddelerin artışına işaret eder. Bu zehirli bileşenler, genellikle filizlerin (sürgünlerin) ve "göz" denilen kısımların çevresinde yoğunlaşır. Eğer patatesin geri kalan kısmı sağlam ve sertse, filizlenen kısımları ve çevresini en az 1 cm derinliğinde oyarak atmak mümkündür. Ancak patatesin kendisi büzüşmüş ve içi yumuşamışsa, hiçbir risk alınmamalı ve atılmalıdır.
3. KABUK VE PESTİSİT RİSKİ
Patates kabuğu lif ve vitaminler açısından zengin olsa da, aynı zamanda böcek ilaçlarının ve Solanin gibi toksinlerin biriktiği alandır. Eğer patatesin organik olduğundan veya saklama koşullarının ideal olduğundan emin değilseniz, kabuğunu tamamen soymak çok daha sağlıklı bir tercih olacaktır.
