Çin'in başarılı Chang’e-6 uzay göreviyle Ay’ın karanlık yüzeyinden Dünya’ya getirilen toz örnekleri, bilim dünyasını heyecanlandıran mikroskobik bir hazineyi ortaya çıkardı. Yapılan incelemeler sonucunda, yeryüzünde oldukça nadir rastlanan ve su içeren bir göktaşı türüne ait parçacıklar keşfedildi. Bu bulgu, suyun Dünya ve Ay'a nasıl ulaştığına dair önemli ipuçları sunuyor.
AY'DA İLK KEZ DOĞRULANDI: IVUNA TİPİ KARBONLU KONDRİT
Çin Bilimler Akademisi’nden jeokimyacılar Jintuan Wang ve Zhiming Chen liderliğindeki araştırma ekibi, Chang’e-6 aracının topladığı 5.000’den fazla toz parçasını titizlikle inceledi. Analizler sonucunda, "Ivuna tipi karbonlu kondrit (CI chondrite)" olarak bilinen, su bakımından zengin göktaşlarının mikroskobik kalıntılarına ulaşıldı.
Bu keşif, Ay’da bu türden malzemenin varlığının ilk kez bilimsel olarak doğrulanması anlamına geliyor.
Sciencealert'taki habere göre; CI kondritleri, yapılarının yaklaşık yüzde 20’sinin suyla bağlı minerallerden oluşması nedeniyle son derece gözenekli ve yumuşak bir yapıya sahiptir. Bu "kırılgan ama su taşıyan" göktaşları, bu özellikleri sebebiyle Dünya atmosferine girerken kolayca parçalanır; bu nedenle yeryüzünde bulunan tüm göktaşlarının yalnızca yüzde 1’inden azı bu nadir tipe aittir.
Bilim insanları, Ay’da atmosfer olmamasına rağmen, bu tür göktaşlarının yüksek çarpma hızları nedeniyle genellikle buharlaşıp yok olmasını bekliyordu. Ancak Chang’e-6 örneklerindeki mikroskobik parçacıkların korunabildiği görüldü.
GÜNEY KUTBU-AİTKEN HAVZASI'NDAN KADİM İZLER
Chang’e-6'nın topladığı örnekler, Ay yüzeyinin yaklaşık dörtte birini kaplayan devasa Güney Kutbu-Aitken Havzası’ndaki Apollo krateri içinden geldi. Bu bölge, özellikle erken Güneş Sistemi dönemine ait çarpma kalıntılarını koruma potansiyeliyle biliniyor.
Araştırma ekibi, taramalı elektron mikroskobu ve izotop analizleri kullanarak yedi küçük parçada CI kondritlere özgü kimyasal oranlar tespit etti. Bu parçacıkların, Ay’a çarpan su açısından zengin asteroitlerin kalıntıları olduğu ve milyarlarca yıldır bozulmadan kaldığı sonucuna varıldı.
ERKEN GÜNEŞ SİSTEMİ’NE DAİR ÖNEMLİ İPUÇLARI
Bu bulgu, bilim dünyasında uzun süredir tartışılan su ve uçucu maddelerin Dünya ile Ay’a nasıl ulaştığı sorusuna ışık tutabilir. Bilim insanları, CI kondritlerin erken dönemde gezegenlere su taşımış olabileceğini öne sürüyordu ve Ay’daki bu kalıntılar bu teoriyi güçlendiriyor.
Analizler, Ay’daki göktaşı kalıntılarının yaklaşık yüzde 30’unun CI tipi olabileceğini gösteriyor. Çalışmanın sonuçları, bilimsel çalışmaların yayımlandığı saygın dergi Proceedings of the National Academy of Sciences (PNAS)’ta yayımlandı.
