Laboratuvar ortamında geliştirilen “ayna yaşam” denemeleri, bilim dünyasında alarma yol açtı. Uzmanlar, doğadaki canlıların tersine çevrilmiş bir versiyonunun bağışıklık sistemi tarafından fark edilemeyebileceğini ve kontrol edilemeyen sonuçlara yol açabileceğini belirtiyor.
Cumhuriyet’in CNN Science dayandırdığı habere göre, ABD’de bazı araştırmacılar, canlıların moleküler yapısını ters çevirerek “ters yönlü” hücreler üretmeye çalışıyor. Bu çalışmalar, yaşamın kökenini anlamak ve yeni ilaçlar geliştirmek için başlatılmış olsa da bilim insanları, yanlış bir adımın ekosistem ve insan sağlığı için geri dönülmez riskler yaratabileceği konusunda uyarıyor.
Yaşamın “ayna versiyonu” mümkün mü?
Araştırmalar, tüm biyomoleküllerin ters yönlü dizildiği “ayna hücre” üretmeye odaklanıyor. Normal canlılarda DNA ve proteinler belirli bir “el yönüne” sahiptir; bu özelliğe kiralite denir. Doğadaki tüm yaşam ya sağ elli ya da sol ellidir ve bir molekülün tersi onunla etkileşime giremez. Bilim insanları şimdi bu yönü tamamen tersine çevrilmiş hücreleri üretmeyi deniyor.
Uzmanlar, bu hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından algılanamayacağını ve doğada hiçbir doğal düşmanı olmayacağını vurguluyor. Bu durum, ayna yaşamın kontrol edilemez bir biçimde yayılmasına yol açabilir.
KONTROL EDİLEMEZ BİYOLOJİK ZİNCİRLEME TEHLİKESİ
Ayna hücreler çevreye sızarsa, istilacı bir tür gibi durdurulamaz hale gelebilir. Üstelik mevcut antibiyotikler bu hücrelere etkisiz kalacak çünkü tüm ilaçlar normal kiraliteye göre tasarlanıyor. İnsan vücuduna girerse, bağışıklık sistemi tarafından fark edilmeyeceği için hızla çoğalabilir ve ölümcül sonuçlar doğurabilir.
BİLİM İNSANLARI SINIR İSTİYOR
Geçen yıl İngiltere’nin Manchester kentinde düzenlenen “Yapay Yaşam ve Biyogüvenlik” konferansında bilim insanları, ayna yaşam araştırmalarında sınırların net çizilmesi gerektiğini vurguladı. Katılımcılar, “ayna moleküller”in ilaç geliştirmede kullanılabileceğini, ancak “ayna hücre” veya “ayna bakteri” üretiminin kesinlikle yasaklanması gerektiğini belirtti.
Bu uyarıların ardından ABD ve Avrupa’daki birçok laboratuvar, ayna yaşam deneylerini gönüllü olarak durdurdu. 2025 Şubat’ında yaklaşık 100 bilim insanı, ortak bir bildiri yayımlayarak “ayna yaşam üretiminin yasalarla engellenmesi” çağrısında bulundu.
