İyi çakal kötü çakalla karşılaşırsa

Var öyle bir hikaye, Kelile ile Dimne’nin hikayesi. Kelile doğru, dürüst çakalın adı. Dimne ise sahtekar, yalancı olan.

Hintli bilge Beydeba’nın 2 bin yıllık öğretici masallarının en meşhur kahramanları.

Ezop’un masalları kadar eski, bilinen bir hikaye.

Fakat iyi çakal, kötü çakalla her karşılaştığında ders dolu fabllar çıkmıyor ortaya.

Ve fabllar dışında da iyi çakallara pek rastlanmıyor. Genelde mertlikleriyle ünlü değiller, hile hurda işleriyle anılıyorlar.

Mesela kurt geçinip tilkilik eden kaypak üçkağıtçılara kestirmeden ‘çakal’ deniyor. Güneşli havada yağan yağmura da ‘çakal yağmuru’. Herhalde aldatıcılıklarına bir gönderme.

Yüzyılların tecrübesinden süzülen insanlık birikimi, yine de şunu söylüyor bize: Bir çakal, pekala dürüstlüğün de simgesi olabilir.

Adı bir kere dokuza çıktığı için sekize inmeyen fabl kahramanlarına bir başka örnek, ‘yavşak’tır. O da önyargı kurbanı.

İYİ Parti lideri Akşener, son grup konuşmasında kullandı diye tepki aldı.

Akşener, hislerine hakim olamayarak hataya düştüğü için Lütfü Türkkan’ı eleştirdikten sonra şöyle demişti:

“Yavşak yavşak konuşanlara provokasyon yaptırabilirsiniz. Biz gezmeye, milletimizin sesi olmaya devam edeceğiz.”

Öncesinde bir kadın genel başkan olarak uğradığı cinsiyetçi küfürlerden, namus ve iffetine uzatılan kirli dilden söz etmişti.

O kısmını yok sayanlar, tepkisel nitelemesi ‘yavşak’ için Akşener’i, ağzını bozmakla suçladılar.

Oysa sözlükte iki anlama geldiği yazıyor. Birinci anlamı, bit yavrusu. İkincisi ise geveze, yılışık.

Cümle içinde edebi kullanımına, Attila İlhan’dan bir örnek bile alınmış. “Yavşak teklifsizlikle” şeklinde geçiyor.

Demek ki konuşmayı nitelediğinde ağız yayarak gevezeliği, davranış içinse yılışıklığı ifade ediyor.

“Yavşak büyüdü bit oldu, enik büyüdü it oldu” atasözü de ilk anlamıyla kullanımına örnek.

Yavşak ve çakala karşı önyargımız, bizi bilimsel yaklaşımdan uzaklaştırmasın, böyle bir tehlikesi de var.

“Bu çakal başka çakal” başlıklı eski bir yazımda, bilimsel yönüne değinmiştim.

Çakal, sosyolojik bir kavram olarak belli başlı toplumsal tipleri açıklamakta da kullanılabiliyordu.

Sosyolog Levent Ünsaldı’nın, aydınlatıcı bir makalesini örnek göstermiştim.

“Çakalın sosyolojisine davet” başlığını taşıyordu. Ve gayet ciddi olarak ele alıp inceliyordu ‘çakal’ı.

Hakaret kastı gütmeden, salt bilimsel tarif amacıyla kime ‘çakal’ denileceğini etraflıca açıklıyordu.

Ne kadar yaygındı toplumumuzda, nerelerde yaşardı, hangi suretlerde çıkardı karşımıza? Nasıl teşhis edebilirdik bu tipi?

Doç. Dr. Ünsaldı, belli başlı özelliklerini şöyle sıralıyordu:

“Yapıyormuş gibi yapan ama yapmayan, işi bilen işe gitmeyen bir figürdür. İşte biz bu figüre ‘çakal’ diyeceğiz.

Peki, nedir çakalın hususiyetleri? Hem kentli hem köylüdür çakal; hem tarım toplumunun şeref, namus ve haysiyet kodlarıyla hareket edebilen...Hem de bu kodlarda en kabul görmeyeni bile yapabilendir.

...’Küçük hesap’ yaparak büyük balığı kaçıran veya tüm itibarını yok edendir.

Dolayısıyla, çakalı ilk bakışta kavramak her zaman kolay değildir.

Onu anlamak, sürekli olarak metin altı okumalar yapmayı gerektirir.

Çakala karşı strateji geliştirmek çok güçtür; sürekli bir ihtiyat ve yorucu bir mesai gerektirir. Çakal, ‘komplo teorilerine’ meyilli kılar karşısındakini.

Kaygan, riskli ve tekin olmayan bir gündelik hayatta; köksüz ve kırık bir habitusun ürettiği varoluş stratejileridir çakallık.

Tekinsizliğin en yüksek tahribata yol açtığı alt sınıflarda daha belirginmiş gibi gözükse de aslında içimizden her biridir çakal; bu ülkenin belki de en has figürüdür.

O halde tüm çelişkileri, zikzakları, kurnazlıkları ve elbette trajedisiyle ‘var olmaya çalışan’ ve elimizdeki mevcut kavramsal teçhizatın zaman zaman tarifte kifayetsiz kaldığı bir tiplemedir...”

Madem kaçış yok, ne diyelim, Allah iyileriyle karşılaştırsın, kötülerinden sakınsın.

Şimdi bu yazıya davullu zurnalı bir Çakal Çökerten Zeybeği gitmez mi? Koyun da havamızı bulalım.

YORUMLAR (56)
YORUM YAZ
UYARI: Hakaret, küfür, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış, Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır. (!) işaretine tıklayarak yorumla ilgili şikayetinizi editöre bildirebilirsiniz.
56 Yorum