AK Parti, çok partili dönemin kesintisiz olarak en uzun iktidarda kalan siyasi partisi. Kuruluşunun 21. yılını bitirdi. Kasım ayında ise iktidardaki 20. senesini tamamlayacak.
Bu siyasi partinin bugün itibariyle Türkiye’yi getirdiği son nokta vahim.
Şekilde kalan çoğunlukçu sandık demokrasisi, hukuk devletinden azade bir sistem, fiili kuvvetler birliği, siyasette keyfilik ve tek adam düzeni, yönetimde ayyuka çıkan, kriz üzerine kriz üreten bir irrasyonellik…
AK Parti’yle ilişkin genel bir değerlendirme sadece bu son noktadan ibaret olabilir mi?
Sanmıyorum.
Gelinen nokta, şüphesiz, başta açık toplumdan uzaklaşma olmak üzere birçok açıdan, kritik ve belirleyicidir, ancak buna rağmen hikayenin tümünü, tüm gidilerini tek başına resmetmez.
20 yıl, gerek dünyada, gerek bölgede gerek ülkede farklı eğilimleri ve dönemleri kapsayan uzun süre. AK Parti’nin hikayesi de doğal olarak bu farklılıklar, eğilimler, aralarındaki geçişlerle birlikte seyretti. Bu sürede pek iniş çıkış ve kopuş yaşandı. Yaşananlar sadece bu siyasi partinin değil, ülkenin bu dönem toplumsal ve siyasi hikayesini oluşturdu.
Hikayeyi bir bütün olarak bakmak gerekir ve böyle baktığımızda bu hikayenin iki büyük ekseni olduğu görülür.
İlk eksen toplumsaldır, temel olarak siyaseti kuşatan bir toplumsal değişimle ilgilidir.
AK Parti’nin iktidara gelişi, ülkedeki türlü kültürel ve sınıfsal kırılmalar, siyasal, ekonomik yeni ayrışmalar ve yer değiştirmeler üzerinden oldu. Bu parti, RP-FP geleneğinin son ayağıydı. Bu gelenek, 1990’ların başında itibaren, güçlenen, yenilenen, iç tabakaları değişen, örgütlenen, yaşayan ve merkeze ilerleyen büyük toplumsal bir çevre hareketini ifade ediyordu.
Siyasi iktidarla ilk tanıştığı 1994 (büyük belediyeler) 1996 (hükümet) yılından itibaren, yaklaşık 30 yıl boyunca bu gelenek, iddiaları, simgeledikleri, tetiklediği çatışma, karşılaşma ve değişimlerle ülkenin kaderinde önemli bir rol oynadı.
Toplumsal eksen bakımından, bu yıllar toplumsal bir melezleşme, birey nezdinde değer çoğulculaşmasını ifade eden sosyolojik girdiler, farklı kesimler arası çatışma kadar yoğun toplumsal etkileşimler, agresif bir laiklik anlayışının iflası ve şeriat tehlikesinin rafa kalkması, İslami kesim ile modernlik arasındaki kurulan kurucu bağlar, kimlik-birey ilişkisinde esnemeler, merkez sağ kitlenye inanç-kimlik enjeksiyonu üzerinden, ülke bakımından kritik yıllar oldular. Bu dönemin bu tür toplumsal girdileri kalıcı olmuştur. Etki ve varlıklarını geri dönüşsüz biçimde sürdürmektedir.
Ancak tüm bunlar, ülkenin tarihsel belirleyenlerinin, hakim ve verili zihniyetin sınırları içinde yaşandı ve yaşanıyor.
Şöyle ifade edilebilir: Özellikle 2000’lerin ilk evresinde ülke, AK Parti’nin taşıyıcılığında, siyasetin toplum üzerindeki geleneksel hakimiyetini kırdı. Toplum, toplumsal olan, etkileşimler, topluluk içi değişimler, topluklar arası temaslar siyasetin, talepler arzın önüne geçerek, onları yönlendirdi.
Ne var ki, bu sıçrama 2010’larda bu kez yine onu taşıyan AK Parti eliyle sona erdirildi ve siyasetin toplum üzerindeki hükümranlığı ülke semalarına geri döndü. Üstelik bu dönüş katmerli oldu. Ülkenin antagonist güçleri, Kemalizm ve merkeziyetçi muhafazakar anlayış, milliyetçi-güvenlikçi-bekacı siyasi ittifakla bir araya siyasetin toplumu avucuna hapsetmesine vesile oldular.
Burada asli aktör, hiç tartışmasız, iradi tercihleriyle, bu tercihleri ülkenin korkularına, tarihsel belirleyenlerine uyarlamasıyla AK Parti oldu. AK Parti’nin ve ülkenin son 20 yıllık siyasi hikayesinde ikinci eksen burada karşımıza çıkar. Bu eksen Türkiye’yi adım adım otoriter bir döngüye ve gördüğü en vahim anayasal yapılandan birisine sürüklemiştir.
Bu noktada bunların ayrıntıları, kırılmaları, geçişleri de bu okuma bakımından önemlidir.
Önümüzdeki yazılara…
