Propaganda yasağı olan bir günde en iyi şey teknik ama hayati bir konuya değinmek olur diye düşündüm seçim sonrasına mektuplar dizisinin son yazısı olarak. Finansal değerlerin dijitalleşmesinde lider ülkelerden birisi olmak Türkiye’ye hem yeni çağın gerisinde kalmadığının bir işareti olarak hem de ilerici dünyadan kopmadığının ispatlarından birisi olarak can suyu vazifesi görebilir. Böyle milli bir inisiyatif ekonomisinin yeniden ayağa kaldırılmasında kritik adımlardan birisi olabilir.
Seçim arifesinde sonuç ne olursa olsun, Türkiye’nin gittikçe artan ekonomik problemlerini çözmek için gerçek adımlar atılması gerektiği açıkça ortada. Bu sefer kripto para dünyasının en kritik noktalarından biri olan stablecoin’lerin bir türü olan CBDC’leri ele alarak, mevcut örnekleri analiz eden teknik bir yazı ile ilerlemek istiyorum. Gerçek problemlerin gerçek çözümlere ihtiyacı var ve siyasi yorumlamalar gelmeden önce ilk olarak bilgi birikimimizi arttırmamız gerektiğine inanıyorum.
Merkez bankası dijital para birimleri (CBDC'ler), fiziksel bir mal ile bağlantılı olmayan, hükümet tarafından ihraç edilen bir para biriminin dijital formudur. CBDC'ler stablecoin'lerden farklıdır, ancak benzer bazı özelliklere sahiptir. Stablecoin'ler, başka bir para birimine, emtiaya veya finansal enstrümana bağlı olarak sabitlenen özel bir stabilize kripto para birimidir ve zaman içinde nispeten sabit bir değer korumayı hedefler. Merkezileşmemiş kripto para birimlerinin aksine, CBDC'ler devlet tarafından ihraç edilir ve işletilir.
HANGİ TÜR CBDC'LER VARDIR VE ŞU ANDA HANGİ ÜLKELERDE KULLANILIYOR?
Jamaika'nın JAM-DEX'i, Haziran 2022'de yasal ihale olarak resmiyet kazanan ilk CBDC oldu. Fonksiyonellik açısından nispeten basit olsa da, JAM-DEX, akıllı sözleşmeler için sınır ötesi ödeme gibi ileri düzey özelliklere sahip değildir. Bahamalar'ın Sand Dollar'ı ve Doğu Karayipler Merkez Bankası'nın DCash'i gibi, JAM-DEX blok zinciri teknolojisine dayanmamaktadır.
Nijerya, eNaira'yı Ekim 2021'de piyasaya sürerek Afrika'da bir CBDC'yi ilk kullanan ülke olarak tarihe geçti.
M-PESA gibi hizmetlerle desteklenen mobil para altyapısıyla Sahra Altı Afrika, gelecekte CBDC'leri benimsemek için iyi bir konumda.
Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri merkez bankalarının ortak bir dijital para birimi ihraç etmeyi amaçlayan Aber Projesi, iki ülke arasında iç ve sınır ötesi yerleşimler için ortaklaşa ihraç edilen bir dijital para biriminin kullanımını araştırmaktadır.
ÜLKELERİN CBDC’LERE KARŞI İLGİ GÖSTERDİĞİ AÇIKÇA BELLİ. PEKİ BUNUN KRİTİK SEBEPLERİ NEDİR?
Nakit kullanımının düşmesi: Avrupa'da nakit kullanımı önemli ölçüde azaldı, bu da merkez bankalarının para sistemindeki rolünü yeniden değerlendirmelerine yol açıyor.
Özel sektör tarafından ihraç edilen dijital varlıklara artan ilgi: Kripto para birimi sahipliği artışı, fiat para biriminin istikrarlı bir değer deposu olarak rolünün sorgulanmasına sebep oluyor.
Merkez bankalarının ödeme yenilikçileri olarak algısının azalması: CBDC'ler, merkez bankalarının etkisini yeniden kazanmaları ve nakit paradan geleceğe yönelik tartışmalara yön vermeleri için bir fırsat sunuyor. Yani aslında merkeziyetsiz olan bir sistemi kendi lehlerine çeviriyorlar.
Küresel ödeme sistemlerinin artışı: Merkez bankaları, küresel ödeme sistemleri üzerinde daha fazla kontrol sağlamayı hedeflemekte ve CBDC'leri yerel dijital ödeme ağları için potansiyel bir dengeleyici güç olarak görmektedir.
Diyelim şimdi sıra bize geldi. Neden CBDC entegrasyonu yapmayı düşünmeliyiz? Çok net ve uygulanabilir bir takım avantajları var:
- Maliyetlerin azaltılması: Fiziksel altyapıdan dijital finansa geçiş, finansal hizmet sağlayıcılarına yıllık olarak 400 milyar dolarlık tasarruf sağlıyor.
- Hızın artması: CBDC'ler, elektronik ödeme sistemlerinin hızını ve verimliliğini artırma potansiyeline sahip.
- Bankasız kişiler için daha fazla erişim: Mobil cihazlar aracılığıyla erişilebilen CBDC'ler, finansal katılımı artırma potansiyeline sahiptir. ABD'nin neredeyse %5'i ve dünya genelinde 1,6 milyar insan geleneksel bankacılık hizmetlerine erişemiyor. Ülkemizde bu verilere sahip olmasam da, daha yüksek oranlar olduğunu düşünüyorum.
- Güvenliğin artması: Düzenlenmiş dijital para birimlerinin mobil cihazlar aracılığıyla erişilebilmesi, ödeme güvenliğini artırabilir. CBDC'lerle gerçekleştirilen işlemler, formal bir banka hesabı olmasa bile tamamlanabilir ve değiştirilemez nitelikte kalabilir, bu da dolandırıcılık ihtimalini azaltır.
Sonuç olarak, dünya genelinde merkez bankaları, CBDC'lerin finansal peyzajı şekillendirebilecek potansiyelini aktif olarak araştırmaktadırlar. Daha düşük maliyetler, artan hız, geliştirilmiş erişim ve artan güvenlik gibi faydalar sunan CBDC'ler, finansal hizmetleri dönüştürme potansiyeli taşımaktadır. Bununla birlikte, ilişkili riskler ve zorlukları ele almak, CBDC'lerin tam potansiyelini gerçekleştirmek için önemlidir. Bu yolculuk devam ederken, başarı için işbirliği, inovasyon ve dikkatli değerlendirmeler önemli olacaktır.
Hepimize iyi bir demokrasi şöleni dilerim. Hayırlı cumalar :)
