Hakan Erdem Köşe Yazıları
Osmanlı sanayiinden kalanlar ve bir ara toplam
Verilerin eksik ve bazen de şüpheyi davet edecek bir şekilde mükemmel olarak kaydedilmeleri ve seçici olarak derlenmiş bulunmaları gibi sebeplerden...
Son vakanüvisin gramofon fabrikası
Osmanlı İmparatorluğu’nun son vakanüvisi Abdurrahman Şeref Bey, Teşvik-i Sanayi Kanunu’ndan yararlanan fabrika sahipleri arasındaydı.Sadece...
Osmanlı’nın istatistik meselesi
Osmanlı sanayii ve sanayileşmesi gibi bir konuyu, özellikle nicelik boyutunu da işin içine katarak çalışabilmek için istatistik verilerinin ne...
Yıl 1897 Van’da 9 bin 567 tiftik keçisi
Osmanlı sanayii konusunu ele alırken en ciddî sıkıntı, düzenli, tutarlı ve güvenilir istatistik verilerine sahip olmamamızdır.Gelelim Osmanlı...
Osmanlı niye deri ithal ediyordu ki?
Osmanlı’da sanayi var mıydı?” sorusu düz bir sorudur, değer yargılarıyla yüklenmiş değildir. Soranın gerçekten de bu hususu merak ettiğini...
Osmanlı’da sanayi var mıydı?
Başlıktaki soruya, Cumhuriyet Türkiye’sinde başından beri öğretildiği ve bugün bazılarının çok daha keskin ve o oranda da karikatürleşmiş...
KAFESTEN BİR NİDÂ
III. Selim’in, diğer çağdaşlarından daha fazla bir şekilde olağanüstüne, sihre veya büyüye inandığını kendi şiirlerinden göremediğimi...
Lisânı kaba Türkçe olan padişah
Osmanlı İmparatorluğu’nda III. Mehmed’den itibaren şehzadelerin sancağa çıkarılması yerine “kafes” uygulamasına geçilmesi “kardeş...
Padişah yoksa büyülenmiş miydi?
Kim demiş ki, vakanüvisler sadece kuru bir şekilde olanı biteni, tayini- tevcihatı yazar diye? Âsım, yardımını gördüğü III. Selim için hem...
Padişahı cin mi tutmuştu?
Osmanlılara göre Osmanlı padişahı ve halifesinin aklının başında olması gerekiyordu.Tahttan indirildikten sonra Sultan İbrahim ve hatta Sultan...
Köylüleri askere mi alsak?
Zorunlu askerlik modern çağların bir olgusudur ama modernleşen her ülkenin izlediği bir yol değildir. Modern çağlardan önce de çeşitli kültürlerde...
Vuralım, alalım yoldaşım arkadaşım!
III. Selim’in sadrazamlarından Koca Yusuf Paşa, vakanüvis Âsım’a göre kalyonlardan yetişme cahil bir leventti…Yusuf Paşa iki defa sadrazamlık...
Hiç değilse vergide eşitlik
Gizli Sıtma İbrahim Efendi’nin kaderi, meslektaşı ve rakibi Çelebi Mustafa Reşid Efendi’nin kaderinin aynadaki görüntüsü gibiydi. Her şey...
Bu da Nizam-ı Cedid’in Mustafa Reşid’i
Tanzimat’ın Koca Mustafa Reşid Paşa’sı varsa, Nizam-ı Cedid’in de Köse Kethüda Çelebi Mustafa Reşid Efendi’si vardı. Nizam-ı Cedid döneminin...
Molla,Yeniçeri yanlısı mıydı?
Fark ettim ki bazı kaynaklarda “Tatarcıkzâde” lâkabı ile anılmasına rağmen Abdullah Molla’ya hep “Tatarcık” demişim. Evet, daha sonraki...
Molla neden ıslahatçıydı?
Tatarcık Abdullah Molla çok ilginç bir kişiydi. Âlimdi, ulemadandı. Hem de ulemanın en üst rütbesi olan şeyhülislâmlığa son bir basamak kalıncaya...
Yeni orduyla ne yapılacaktı?
Nizam-ı Cedid ıslahatçılarının pek çoğu, kurulacak yeni orduyla Osmanlı ülkelerinin yeniden fethedilmesi görüşündeydi.III. Selim’in isteği...
Devlet devlet dedikleri, biraz nizam biraz çeri
Nizam-ı Cedid (ve sonraki Tanzimat) ıslahatının askerî ıslahatı mümkün kılma amacıyla yapılmadığını vurgulamaya çalışıyorum. Nizam-ı...
Yeni devlet kurmak daha kolay
Tarihçi Cevdet Paşa, Nizam-ı Cedid dönüşümünün tam konsensüs gerektirecek kadar büyük olduğu düşüncesindeydi.Kıyısından köşesinden...
Muhafazakar kimdi, inkılapçı kim?
III. Selim’e 1791’de lâyiha sunanları daha sonraki dönemlerden bakarak sınıflandırmaya çalışmak başlı başına güç bir iştir.Tarihçilerin,...
Habeş iklimi de boşuna durur
Penah Efendi’nin “Güney açılımı” projesi Mısır ve diğer Osmanlı Arap vilayetleriyle sınırlı değildi.Kuzeyinde Hapsburglar ve Romanoflar...
Önce taşrayı mı fethetsek?
Osmanlı dünyasında “ıslahat” önermek padişahın gücünü restore etmek ve yeniden merkezileşmek anlamına da geliyordu.Farklı siyasî yapıları...
İmparatorluk olarak modernleşmek
Penah Efendi’nin düşünceleriyle örtüşen ve kısaca ıslahat veya modernleşme başlığı altında toplayabileceğimiz görüşlerin 18. Yüzyıl...
Beş kuruşluk şal da aynıdır
Osmanlı aydını ve aydınlanmacısı Süleyman Penah Efendi, Avrupa ile olan ticareti değil Hindistan ve Yemen ile yapılan ticareti zararlı buluyordu.Penah...
Yerli malı, Osmanlı’nın malı...
III. Selim döneminde yerli mallarının ve yerli sanayinin teşvik edilmesi genişçe bir düşünsel arka plana dayanır.esmi adı biraz değişse de...
Sami Efendi’nin kaderi
Tanzimat Fermanı’ndaki kalkınmacı görüş ve biraz örtülü de olsa milliyetçilik anlayışı Mustafa Sami Efendi’de de vardı.Bugünden bakınca,...
Erken bir milli iktisatçı
Mustafa Sami Efendi’nin temel kaygısı Avrupalılaşmak değil, Avrupa gibi bilime değer vererek kalkınmaktı.1840 yılında yayımlanan Avrupa Risalesi...
Avrupalılaşmak başka modernleşmek başka
Avrupa’nın kendisinin de modern öncesi bir dönemi olduğu için Avrupalılaşma ve modernleşme kavramlarının otomatik olarak eş anlamlı bir şekilde...
Medeniyet elçisi mi günah keçisi mi?
Tanzimat Fermanı’nın görüşlerini topluma tanıtmak hatta onun eksik bıraktığı yönleri tamamlamak için bir risale yazan Mustafa Sami Efendi...
Evrenos Gazi göçebe miydi?
Tarihçiler yöntem olarak daha çok tümevarımı kullanır. Ampirik verilerin toplanması ve tasnif edilmesinin olaylar arasındaki nedensellik ilişkilerinin...
Göçebe atları kışın ne yerdi?
Göçebelerin atlı savaş tecrübeleri tek bir kalıba sığdırılamayacak kadar zengindir.Geçmişi anlama çabasında hem orijinal kaynaklara hem de...
Boş torbayla at tutmaya çalışmak
Kaynak yetersizliği ve kaynakların sebep olduğu diğer sorunlarla uğraşırken tarihçiler de galiba okçu süvari gibiler, hızla yaklaşıp atacaklarını...
Pelekanon, göçebe usulü savaşın sonu muydu?
Osmanlılar, vur kaç taktikleriyle sadece çağdaşları olan Bizanslıları değil günümüzün bazı tarihçilerini de aldatmayı başarmış görünüyor.Darıca...
İmparator ve vakanüvis
10- 11 Haziran 1329 tarihinde Orhan Bey ve III. Andronikos arasında yapılan Pelekanon / Eskihisar savaşı tarihçiler arasında hâlâ tartışmalara...
Can pazarında Pazarlu Bey
Osman Bey’in Bapheus / Koyunhisar Savaşı varsa, Orhan Bey’in de Pelekanon / Eskihisar Savaşı vardır. Birincisi nasıl Osman Bey’in Doğu Roma...
Bir başka Osmanlı hanedanı
Erken Osmanlı kroniklerinde anlatılan hiçbir şey tesadüfî olmadığı için ve bahusus modern tarihçiler bu kaynaklarda anlatılanları yorumlayarak...
Bir miras bölmeyiş hikâyesi
Toprak, bey ailesi arasında paylaşılacak bir mal olarak görülmesine rağmen, beylik topraklarının bölünmesini Âşıkpaşazâde’ye göre Alâeddin...
Bu Alâeddin de derviş oldu diyeler
Erken Osmanlı kaynakları Osman Bey’in oğlu Alâeddin’in beylik üzerindeki tüm haklarından ve beylik işlerinden feragat ettiğini söylüyor.Erken...
Alimin hoşgörüsü dervişin fikri
Osmanlı tarih yazarları arasında Babaîler konusunda bir fikir birliği bulunmamaktaydı.Babaîler isyanı gibi Selçukluları temelinden sarsmış...
Selçuklu, Babaîleri Hâricîler olarak görmüştü
Selçuklu tarihçisi İbn Bibi’ye göre, yenilen Babaîlerin kadın ve çocukları köle olarak orduya dağıtılmıştı.Oyalanmaksızın konuya girelim....
Babaînin makbul olanı
Osmanlı devletinde Babaîlere ve diğerlerine ancak dünyevî güç peşinde olmadıklarında bir yer vardı.Salt, Şeyh Edebâli ve Osmanlı hanedanı...
Vefai şeyhi Ahi Hasan ile tanışalım
Kroniklerde Edebâli’nin yeğeni olarak gösterilen Ahi Hasan aynı zamanda bir Vefâî Babaî şeyhiydi.Osmanlı kroniklerinin en erkeni olan Ahmedî’nin...
Edebâli menkıbelerinden geriye ne kalır?
Edebâli’nin Osmanlı beyliğindeki konumu ve oynadığı rol hakkında Osmanlı kaynaklarından bağımsız bir kaynak bulunmamaktadır.Muhakkak ki...
Şeyh Edebali Orhan Bey’in dedesi değildi
Arşiv belgeleri, Âşıkpaşazâde’nin Osman Gazi ve Şeyh Edebâli ilişkisi üzerine aktardığı rivayetleri doğrulamıyor.Kronik yazarı Âşıkpaşazâde’nin,...
Edebâli, Orhan Bey döneminde hayatta mıydı?
Merhum Halil İnalcık, Âşıkpaşazâde tarihinin, başta arşiv belgeleri olmak üzere diğer kaynaklar ışığında eleştirel bir şekilde değerlendirilmesi...
Erken Osmanlı tarihinin bacanak meselesi
Âşıkpaşazâde’yi esas alacak olursak, Edebâli’nin doğumundan, kronikçimizin, onun oğlu Mahmud Paşa’ya erişerek menâkıb aktarması tarihi...
Kroniklerin sessizliği
Osmanlı kroniklerinde Edebâli’nin tarikat mensubiyeti üzerine hiçbir kayıt yoktur. Asıl şaşırtıcı olansa Edebâli’nin oğluna yetişen Âşıkpaşazâde’nin...
Cengiz Han kimin kuluymuş
Elvan Çelebi’nin Menâkıbu’l-Kudsiye adlı eseri, Selçukluların bütün meşruiyetlerini kaybettiği ve Moğolların da Babaîlerin yönlendirmesiyle...
