Konumuz doğalgaz. Biz doğalgazı Rusya başta olmak üzere İran ve Azerbaycan’dan ithal ediyoruz.
EPDK Ocak 2020 bülteninden bazı bilgiler aktaralım:
5.989 milyon sm3 doğalgaz ithal ediliyor ama bunun 3.859 milyon sm3 kısmı boru hatlarından geliyor. Karşılaştırma için söyleyelim: 2017 ocak ayında yine 5.914 milyon sm3 doğalgaz ithalatı yapılmış ve boru hatlarından 4.209 milyon sm3 gelmiş.
Biz son bir yıldır LNG (sıvılaştırılmış gaz) ithalatına ağırlık veriyor, boru hatları ile gaz ithalatını sınırlıyoruz. LNG’yi ise Nijerya, Cezayir, ABD gibi ülkelerden alıyoruz.
Şimdi gaz ithalatımıza ülke bazında bakalım:
Rusya Federasyonu’ndan 2.210 milyon sm3 ithalat ile toplam ithalatın yüzde 37’si alınmış. Geçen yıl 1.837 milyon sm3 ithalat ile yüzde 32 pay alıyordu. Oysa 2017 yılı ocak ayı ithalatında Rusya’nın payı yüzde 48’lerde seyrediyordu.
Aslında tek cümlede uzatmadan söyleyelim: Rusya’dan doğalgaz ithalatını kısmaya çalıştığımız anlaşılıyor. Hatta Türk Akım boru hattı açılmasına rağmen Rusya Federasyonu’ndan gaz alımda direniyoruz. Bu yıl Rusya’nın payı artış göstermiş ama hala eski oranın gerisinde.
Bu ilk tespit.
***
Doğalgaz birimlerinde çok farklı veriler var. Mesela Hazine ve Maliye Bakanlığı sitesinde Avrupa Doğalgaz fiyatı $/mmbtu olarak yer alıyor.
2018 yılında 7,7 dolar olan fiyat 2019 yılında 4,8 dolara düşmüş. Kış aylarında yükselen fiyat yaz aylarında düşüyor. Mesela 2019 ocak-şubat aylarında 7,3-6,0 dolar olan fiyatlar temmuz-ağustos aylarında 3,6-3,7 dolara gerilemiş.
Bu yıl ocak ayında ise 3,6 dolar olan fiyat şubat ayında da 2,9 dolara gerilemiş. Veya şöyle izah edelim: 2019 yılı ilk 2 ayında 6,65 dolar olan gaz fiyatı 2020 yılı ilk 2 ayında 3,25 dolara gerilemiş.
Önceki gün itibarı ile bu fiyat 2,5 dolardı.
Bu ne demek oluyor? Doğalgaz fiyatı Avrupa’da yüzde 60’ın üzerinde düşüş yaşamıştır. Bir Avrupalı 100 euro fatura öderken, şimdi aynı miktar doğalgaza 40 euronun altında fiyat ödüyor.
***
Gelelim ülkemize.
Avrupa’da ocak-şubat aylarında 80-90 dolar arasında seyreden 1000 metreküp doğalgazı biz 250 dolar civarında bir fiyattan Rusya ve İran’dan satın alıyoruz.
Hatta önceki gün 70 dolara dahi yaklaşan Avrupa gaz fiyatı (bin m3) bize hala 250 doların üzerinden satılıyor. O nedenle biz şu anda vatandaşımıza indirim yapamıyoruz.
Bunun ana nedeni şu: Biz doğalgazı petrol ve türev ürünlerin fiyat değişimlerinin gecikmeli yansıması ile ithal ediyoruz. Almanya ve Avrupa ise serbest piyasasındaki fiyata göre Rusya’dan gaz ithal ediyor.
Şöyle izah edelim:
Rusya Avrupa’ya doğalgazı 70-80 dolar üzerinden satarken Aynı Rusya bize aynı doğalgazı 250 dolar üzerinden satıyor.
(İran daha yüksek, Azerbaycan ise çok az düşük fiyattan)
***
Bizde durum ne olacak? Doğalgaz fiyatlarında bu zor günlerde bir indirim yapılamaz mı?
Aslında indirim için alanımız var.
Bu yılın ilk çeyreğinde 250 doların üzerinde fiyattan ithalatımız var. Ama petrol ve türev ürünlerin fiyat düşüşü sayesinde yılın son çeyreğinde bizim de doğalgaz ithalat fiyatımız 150 dolar seviyelerine düşecektir.
Yani bizim ithalat fiyatımız TL bazında şu anda 1,55 lira ederken, yılın son çeyreğinde dolar/TL 6,5 olsa bile 1,0 liranın altına gerileyecek.
O nedenle şimdiden yüzde 20 civarı indirim yapılabilir. Yıl sonunda düşecek fiyatı (TL bazında yüzde 35-40 arası) şimdiden daha düşük bir indirimle vatandaşa yansıtabiliriz. Yılın ikinci yarısında başlayıp yılın son döneminde yüzde 50’ye varacak ithalat fiyatındaki düşüşü böylece daha düşük oranda ama şimdiden vatandaşımıza yansıtabiliriz.
***
Şimdi son noktaya gelelim. Boru hatları döşenirken 25 yıllık kontratlar yapılıyor.
Türk Akım’ı üzerinden bir fiyat kontratı henüz duymadık. Batı Akım kontratları zaten 2021’de bitiyor. Mavi Akım ise 2026’larda bitiyor.
Kısaca Rusya’ya “artık yeter” dememiz gerekiyor.
Bize de gazı Avrupa fiyatlarından satmalısın dememiz gerekiyor. Bu işi sıkı takip edelim. Rusya bizden aldığı yüksek fiyatlı para ile Suriye’de, Libya’da bize operasyon çekiyor... En azından kendimize çekilen operasyonun parasını biz ödemeyelim.
Yeter!
