Ilımlı durgunluk işsizliğin artması ve zayıf firmaların batmasıyla sonuçlanan iktisadi bir süreçtir.

Eğer IKEA ve benzeri firma satışlarının akıbeti iyi anlaşılırsa, resesyon ihtimali ve ekonomide genel gidişat daha iyi kavranabilir.

IKEA ürettirdiği ürünleri 500’e yakın mağaza ve web sitelerinde satıyor. 2021 takvim yılında, küresel çapta yaklaşık olarak 42 milyar Euro ciro yapmış. Ürünlerinin %70’ini Avrupa’da, %18’ini Amerika’da ve %12’sini de Asya kıtasında satmış.

Sattığı ürünleri başta Çin ve Vietnam olmak üzere, Hindistan, Polonya, İtalya, İsveç ve Türkiye gibi onlarca ülkede ürettiriyor.

IKEA ile ilgili söyleyeceklerimiz, rakipleri Amazon, Tesco, Otto, Ashley Furniture, Home Depot Wallmart, Wayfair, Sears vs. gibi belli başlı bütün firmaları da belli ölçülerde kapsar çünkü neredeyse her firma benzer maceralar yaşıyor.

Covid-19 salgını esnasında yaşanan lojistik sıkıntılar, IKEA’nın, Çin ve Uzakdoğu’da ürettirdiği ürünleri Avrupa ve Amerika pazarlarına zamanında nakledememesine veya çok pahalıya nakletmesine yol açtı.

Salgın hafifleyince, satışlar da olağanüstü miktarda arttığı için, IKEA bazı ürünlerde yok sattı.

Bu yüzden yaptığı ilk iş, bazı mamul mal depo kapasitelerini %100’e varan ölçülerde büyütmek oldu. Yetinmedi; stoklamak gerekse bile tedarikçilerine büyük miktarlarda sipariş verdi.

Şu anda IKEA’nın bazı depolarında, hiç alım yapmadan 6 aylık satışa yetecek kadar mamul mal olabilir.

Rakip ve benzeş firmaların da IKEA’yla benzer politikalar güttüğü sır değil.

IKEA’nın tüm küreye yayılmış binlerce tedarikçisi de aynı şeyi yaptı: Malsız kalmamak ve fiyat artışlarından korunmak için depolarını hammaddelerle doldurdular. Bu tedarikçilerin de, tıpkı IKEA gibi, depolarında, altı aylık siparişe yetecek kadar mal olabilir.

IKEA mağazalarında temelde dört hammaddeyle üretilen ürünler satılıyor: Ahşap, metal, tekstil ve plastik; ilaveten aydınlatma, kırtasiye, seramik vs. gibi tamamlayıcı ürünler.

Soru: Acaba bu hammaddelerin fiyatları, IKEA ve benzeri firmaların yüksek siparişleri yüzünden astronomik seviyelere çıkmış olabilir mi?

Cevap: Evet. Bu siparişlerin fiyat artışlarındaki payı yüksektir.

Soru: Peki, IKEA tedarikçilerinin depoları hammadde doluysa ve çok az yeni hammadde satın alınacaksa; hammadde fiyatları yakında düşer mi?

Cevap: Kesinlikle. Tıpkı yükseldiği gibi düşüyor ve düşecek.

“Mayıs ayında tedarikçilere verdiği siparişleri %10 civarında azaltan IKEA ve benzeri şirketler, Haziranda siparişlerini %20 azalttı ve Temmuzda, önümüzdeki üç ay için siparişlerini, yarı yarıya kıstılar...”

Oranlar her firma için aynı olmayabilir fakat bu bilgi, kesin bir bilgi.

Son bir ayda, tüm dünyada hammadde fiyatlarındaki düşüşün temelinde bu olgu yatıyor.

IKEA’nın eşyalarla donatmayı umduğu yeni konut inşaatları da çok azaldı çünkü bütün dünyada hem mortgage faizleri hem de konut fiyatları çok yükseldi.

IKEA’nın sattığı eşyaların hammaddesi olan çelik, alüminyum, bakır, pamuk, kereste, polimer ve kimyasallarda fiyatlar düşüyor ve düşmeye devam edecek.

Dünya piyasalarında, son bir ayda fiyatlar, buğdayda %38, mısırda %30 ve soyada %25 düştü ve düşmeye devam edecek.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali nedeniyle doğalgaz, kömür ve petrolün fiyatları yeterince düşmedi fakat fiyatları düşürecek arayışları devam ediyor.

Batılı ülkeler, hammadde fiyatlarından başlayarak eşya fiyatlarını düşürmeye mahkûmlar aksi takdirde iki acımasız düşman kapılarında bekliyor, büyük düşman enflasyon ve küçük düşman, enerji tedarikçisi Rusya.

Çip yokluğunu bahane ederek, halkı otomobil kuyruğunda bekleten ve daha az ürün satarak daha çok para kazanan otomotiv sektöründe de, durgunluk olacağı ve fiyatların düşeceği kesindir.

Özet: Gelişmiş ülkeler, işsizliğin artmasını, verilmiş bazı kredilerin batmasını hatta bazı işyerlerinin kapanmasını, bilerek, isteyerek, planlayarak ve gönüllü olarak göze alıyorlar; yani bir bakıma kendi ekonomilerini taammüden durgunluğa sürüklüyorlar.

Yani Avrupa ve Amerika’da resesyon (ılımlı durgunluk) kesin olarak başladı ve en az iki çeyrek sürecek.

Dünyadaki bu ılımlı durgunluk Türkiye’yi nasıl ve ne kadar sarsacak, irdeleyeceğiz.