Türkiye istihdamı teşvik için en az 18 adet teşvik programı uyguluyor.
Acaba uygulamasaydı ne olur sorusunun muhtemel cevapları aklıma gelince, iyi ki yapıyor diyorum. İstihdamı artırmak için ilave teşvik önerileri varsa, bu öneriler mutlak dikkate alınmalıdır.
TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumunun yayınladığı, “mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış işgücü istatistikleri”ne göre 2017 yılsonunda Türkiye’de 28.873.000 kişi çalışıyormuş. Bu rakam iki yıl ve bunca teşvikten sonra 2019 yılı sonunda 28.203.000 kişiye düşmüş. Yani istihdam edilenlerin sayısı son iki yılda 670.000 kişi azalmış.
2017 yılsonunda 3.183.000 işsiz varmış. İki yıl sonra, resmi rakamlara göre işsiz sayısı 4.267.000 kişiye yükselmiş. Bu rakam tabi ki gerçekçi değil çünkü son on yılın işgücü istatistiklerine göre, her yıl ortalama 940.000 ilave kişi işgücü piyasalarına giriyor. Bu rakamları dikkate alırsak işsiz sayısının 5.500.000 kişiyi aştığı söylenebilir.
TÜİK bu ilave işsizleri “çalışmak istemiyor” veya “iş aramıyor” gibi başlıklar altında gösterip işsizlik oranını düşük çıkarınca, soru işaretleri oluşuyor.
Bana sorarsanız, iş aramayan veya çalışmak istemeyen kişilerin sorunları, iş arayıp bulamayan kişilerin sorunlarından daha zorludur.
Başta cumhurbaşkanı olmak üzere ekonomi yönetiminin önüne bozulmayı daha az gösteren veriler koymak sorunları çözmüyor. Belki de sorunları oldukları vahamette Cumhurbaşkanının önüne koymak daha doğru olabilir. Alınan tedbirlerin işe yaramadığını görürse belki daha radikal tedbirler alır. Coronavirüs konusunda gösterilen şeffaflığın her alanda gösterilmesi başta hükümet olmak üzere herkesin yararınadır.
CARİ AÇIK ARTMAMALI
Ama artıyor ve artacakmış gibi duruyor.
2018’de patlayan krizden sonra bizi çapalayan en önemli parametrelerden biri de cari fazla verebilecek bir ekonomik yapımızın olduğunun anlaşılmasıydı. 2019 yılında %2 civarında gerçekleşen ihracat artışını küçümsememek lazım; ithalatımız %10 düşmesine rağmen, dünya çapında düşen fiyatlardan dolayı, aslında miktar bazında ihracatımız tahminen %15 civarında arttı. Bana sorarsanız müthiş bir başarı. Çünkü pek çok ekonomist arkadaş ithalatımız armadan ihracatımızın artamayacağı kanaatindeydi.
Maalesef TCMB’nin açıkladığı ocak ayı cari işlemler dengesi rakamlarına göre bu trend devam ettirilemedi. Her ne kadar tahmin edilen 2,5 milyar dolar cari açık yerine 1,8 milyar dolar gibi daha az bir cari açık oluştuysa da trend tersine döndü. Yani cari fazla dönemi bitti ve cari açık dönemi başladı. Şubat ayında da dış ticaret açığı arttığı için cari açığın daha da artacağı kesin. Belki petrol fiyatlarındaki düşüş car açığa yardımcı olabilir, fakat fazla bel bağlamamak lazım, her an anlaşabilirler.
Bu gelişmeler, borçlanmayla ilgili istiap haddini doldurmuş ve çok pahalıya borçlanan bir ülke için hiç de hayra alamet gelişmeler değil.
YABANCILAR ÇIKIYOR
Niçin çıkıyorlar diye sordum. Niçin çıkmasınlar ki cevabı aldım.
2019’da yabancılar 3.120 milyon dolarlık DİBS, yani Devlet İç Borçlanma Senedi satmışlar ve 420 milyon dolarlık hisse senedi alımı yapmışlardı. Böylece 2019 yılında yabancıların menkul kıymetleri, toplamda 2.700 milyon dolar azalmıştı.
Bu yılın ilk iki ayında yabancılar hem 1.040 milyon dolarlık hisse senedi hem de 2.328 milyon dolar DİBS’i sattılar. Böylece yılın ilk iki ayında yabancıların menkul kıymetleri toplam 3.368 milyon dolar azaldı. Yabancılar Türk Lirası varlıklarını satarak çıkıyorlar. Hiç kimse de onlara gitmeyin diyemiyor çünkü kalmalarını gerektirecek bir veri ve beklenti kalmadı.
Acaba Türk Lirası varlıklarını satıp döviz cinsi Türk varlıklar mı satın alıyorlar? Hayır.
CDS ORANLARI DA AYNI ŞEYİ SÖYLÜYOR
Yabancılar Türkiye’ye yatırım yapmaya karar verince, gidip kendilerini sigortalar. Bunun için ödedikleri sigorta primine CDS deniliyor. Şimdi bu prim 400’ü geçti. Yani yabancılar Türkiye’ye beş yıl vade için getirdikleri her yüz dolar için yıllık dört dolar sigorta primi ödüyorlar.
Böyle gitmez. Çünkü olması gereken fakat olamayan, olamayacakmış gibi görünüyor.
