Trump’ın tüm dünyaya yaptığı gümrük tehditlerinin arkasında, ithal ikamesi (daha önce ithal edilen ürünlerin yurt içinde üretilmesi) politikası yatıyor. İthal ikamesi sanayileşmesi yöntemi 1950’li yıllarda bir kısım Asya ülkeleri ve Latin Amerika’da başvurulan bir reçeteydi. Ancak reçeteyi kullanan ülkeler kalıcı bir ekonomik durgunluk ve zaman zaman iflaslar yaşadı. Hükümetler verimli olmayan sanayiyi korumak için teşvikler vermek zorunda kaldı. İhracat rakamları ve buna bağlı olarak döviz gelirleri de düştü.

Buna karşın ekonomilerini ihracata dayandıran ülkeler ise zenginleşti. Zamanla ekonomistler ithal ikamesi fikrinden uzaklaştı ve buna bağlı olarak hükümetler de bu yöntemi terk etti. Trump’ın bu yöntemle ne denli başarı elde edebileceği ise tartışma konusu

Hafta başında Amerikan borsaları S & P 500 yüzde 2,7, Nasdaq yüzde 4 ve Dow Jones yaklaşık yüzde 2 değer kaybetti. Yatırımcıların hisse senetlerinden uzaklaşmasının nedeni Trump’ın 2 Nisan’da açıklayacağını beyan ettiği gümrük vergileri dolayısıyla piyasalarda oluşan belirsizlik. İlk başkanlığında borsadaki hareketlenmelere hemen reaksiyon gösteren Trump’ın yeni dönemde borsadaki düşüşleri göze alarak gümrük silahını daha uzun süreli kullanmak niyetinde olduğu tahmin ediliyor.

***

Trump’ın Amerika’nın mevcut gümrük oranlarından mağdur olduğu tezine dayandırdığı yeni mütekabiliyet (reciprocal) politikaları sadece AB, Kanada ve Meksika’nın değil dünya ticaretinin yüzde 40’ını yapan Asya’da da korku ve endişe ile izleniyor. 2 Nisan’da Trump’ın gazabına uğramak istemeyen ülkeler şimdiden tavizler vererek, büyük dalgadan en az hasarla çıkma peşinde.

Trump’ın ‘’Çin’den daha beter’’ dediği Vietnam’ın ABD’ye olan ihraç fazlası 123 milyar dolar. Vietnam bu zamana kadar güvenlik gerekçesi ile şiddetle karşı çıktığı Elon Musk’ın Starlink uydularına bir anda onay vermek zorunda kaldı. ABD’ye karşı 46 milyar dolar ihracat fazlası olan Hindistan ise elleri kelepçeli bir şekilde Amerikan askeri uçakları ile ABD’den sınır dışı edilen 100 vatandaşının maruz kaldığı muameleyi bir milli mesele haline getirmedi ve ABD’nin yasal, normal bir adımı olarak değerlendirdi.

ABD’ye 25 milyar dolar ihracat fazlası olan Malezya’nın başbakanı Enver İbrahim de İsrail’e karşı sert açıklamalarına, Trump’ın gazabına uğramamak için biraz ara vermiş gözüküyor

***

Yeni Zelanda’nın, Londra Büyükelçisini Trump’ın tarih bilinci olmadığı yönündeki beyanları dolayısıyla görevinden alması tek başına Asya’daki Trump korkusunun önemli örneklerinden birisi. Bir diğer ilginç örnek ise Avustralya’da yaşandı. Avustralya resmi televizyon kanalı ABC’de, Avustralya’nın gümrük cezalarını düşürmek için mücadele ettiği bir dönemde, Trump hakkında ödün verilmemesi gereken bir tiran diyen eski başbakan Malcolm Trunbull’un açıklamaları için ‘’akılsızca’’ ifadesi kullanıldı.

Asya ülkelerinin Trump’a karşı gösterdiği bu “biat jestleri’’ şimdilik işe yaramamış gözüküyor. Salı günü itibarıyla Sidney, Tokyo, Hong Kong, Singapur ve Mumbai borsalarında normalin çok üzerinde değer kayıpları yaşandı. En büyük düşüş yaşayan ülke ise Tayvan.

Borsaların bu kırılgan yapısı Asya ülkelerinin Trump tehdidine karşı korunmasız olduğunu gösteriyor. Trump Asya ülkelerinden talep ettiği her şeyi alabilecek bir konumdayken bu imkanının muhtemelen sonuna kadar kullanacak.

Asya’da yaşayan bu kırılganlık ülkedeki yabancı yatırımcıları da tedirgin ediyor. Pandemi döneminde Çin’de sorun yaşayan yatırımcılar, yatırımların ikinci bir ülkeye kaydırarak bu sorunu aşmaya çalışmıştı. Çin artı bir olarak tanınan bu yöntem da artık işe yaramayacak. Trump’ın gümrük vergilerinin hangi ülkelerde ne tür bir etki yapacağı bilinmediği için Çin artı 2 ya da üç, hatta Çin artı X formülleri konuşuluyor.

***

Başarıya ulaşmasında global ekonominin de büyük payı olan Asya artık bir Trump bilinmezliği ile karşı karşıya. Başta Çin olmak üzere gelecek yeni gümrük vergileri, bu vergilerin yol açabileceği siyasi kırılmalar, işbirlikleri vs. piyasalarda büyük tedirginlik yaşatıyor.

Hiçbir siyasi lider an itibarıyla Trump’ı karşısına almak istemiyor istemiyor. Öte yandan çok kutuplu dünyada Trump’ın sebep olacağı dalgalanmalar da sınırsız değil. Esas soru bu dalgalanmalardan en çok kimin zarar göreceği.