Türk Dil Kurumu’nun “duygudaşlık” olarak tanımladığı “empati”, başkasının duygusunu ve davranışların arkasındaki motivasyonu anlama yeteneğidir.
Empati, insanlar arasındaki sağlıklı ilişkilerin temel taşlarından biridir. Özellikle iş yaşamında, empatik yaklaşımın ilişkileri nasıl dönüştürdüğünü gösteren pek çok araştırma bulunmaktadır.
CEO’ların %55’i kendilerini empatik lider olarak tanımlarken, bu oran çalışanlarda %28’e, insan kaynakları profesyonellerinde ise %22’ye düşüyor (1). Bu fark, algı ile gerçeklik arasındaki boşluğu gösteriyor.
Duygusal zekâsı yüksek yöneticilerin empati becerileri de yüksek oluyor. Ancak, uzmanlar, duygusal zekâsı çok yüksek olmasa da insanların uygulanacak teknikler ve davranış egzersizleri ile empati yeteneklerini geliştirebileceklerini ifade ediyorlar.
Empati yeteneğini geliştirmek için uzmanların tavsiyelerinden bazılarını aşağıda özetleyelim.
Kendi duygularınızı tanıyın
Kendi duygularınızın farkına varmak ve tanımak başkalarının duygularını anlamanıza da önemli katkı sağlar.
Duygularınız üzerine zaman zaman düşünmek, (bir süre de olsa) bu amaçla günlük tutmak farkındalığınızı artırır.
Sizin üzüldüğünüz olayların başkalarını da üzebileceğini, sizin sevindiğiniz olayların da başkalarını sevindirebileceğini kabul ederek kendinize yön verebilirsiniz.
İyilik yapın
Tanıdığınız birilerine küçük veya büyük (nitelikli vakit ayırmak, moral vermek, bir işini üstlenmek, bir borcunu ödemek gibi) anlamlı bir iyilik yapın.
İyilik yapmak kendinizi iyi hissetmenizi sağlayacağı gibi, muhatabınızın duygularını daha derinden hissetmenize yardımcı olur.”
Anlamlı yaşam hikayelerini okuyun veya dinleyin
Özellikle karakter derinliği olan romanlar, hikayeler, filmler ve belgeseller başkalarının iç dünyasını anlamanıza doğal katkı sunarlar.
İzledikleriniz veya okuduklarınız üzerine düşünün: “Bu kişi ne yaşıyor ne hissediyor olabilir?”
Empatinin tanımını yapın
Sizin ve ekibiniz için empatinin ne olduğunu, ilişkilerinize ne değer kattığını tanımlayın.
Tanımlarınızı, gerçeği olduğu gibi söylemek, dikkatle ve odaklanarak dinlemek, farklı bakış açılarını saygıyla dikkate almak, karmaşıklığı kucaklamak gibi somut davranış kalıplarıyla örneklendirin.
Empati, performans standartları ve hesap verebilirlik arasındaki ilişkiyi tanımlayın.
Empati tanımını ekibinizle birlikte yaptığınızda birbirinize karşı empati sözü verin.
Dinleyen biri olun
Dinlemek hem verilen hem de alınan bir hediyedir. İnsanlara gerçekten görüldüklerini ve duyulduklarını hissettirir.
Dinleyemiyorsak, empati kurmamız da mümkün değildir.
Bu konuda, “İyi bir dinleyici olabilme” başlıklı yazımıza bakabilirsiniz.
Muhatabınıza yeterli zaman ve alan sunun
Muhatabınızın kendi gerçekliğini güvenle ifade edebileceği bir zaman ve alan sunun. Dinleyen kişi olarak o alanı siz değil, karşı taraf doldurmalı. Kendi hikayelerinizle o alanı doldurmayın.
Olaylara farklı açılarından bakın
Olaylara sadece kendi bakış açınızdan değil, karşınızdakinin gözünden de bakmayı deneyin.
Empati “aynı şeyi hissetmek” değil, “karşıdakinin ne hissettiğini anlamaya” çalışmaktır.
Kendinize “Bu kişi neden böyle hissediyor olabilir?” sorusunu sorun
Farklı bakış açılarıyla bağlantı kurarak bilgi toplayın. Farklı bakış açılarını anlamaya çalışmak, birinin duygularına bizzat kapılmadan, onun gerçeğini kavramamıza yardımcı olur.
Sorunu üstlenmek yerine destek ortamı oluşturun
Birisi zorlanıyorsa, hemen devreye girip sorunu çözmek isteyebiliriz. Bu tepkiyi yardımsever bir insani davranış olarak görürüz.
Oysa olması gereken sorunu bizim doğrudan çözmemiz değil, sorunu çözmesi için muhatabımıza yardımcı olmamızdır. Muhatabımıza sorun çözme yolunu gösterirsek, benzer sorunlarla karşılaştığında sorunlarla baş etme yeteneğini güçlendirmiş oluruz.
…
Empati yeteneğini geliştirmeye yönelik bazı uzman tavsiyelerini yukarıda özetledik. Şüphesiz bunların dışında farklı faydalı tavsiyeler de olacaktır.
Empati geliştirmek mümkündür, ancak bu süreç önce içten bir niyetle başlar. Öncelikle kendimize şu soruyu sormalıyız: “Empati yeteneğimi gerçekten geliştirmek istiyor muyum?” Bu soruya samimi bir “evet” cevabı veriyorsak, kişiliğimize uygun yöntemlerle bu beceriyi pekâlâ geliştirebiliriz. Unutmayalım: Empati yalnızca başkaları için değil, kendimiz için de daha zengin, daha anlamlı ilişkilerin kapısını aralar.
(1) Palena Neale. Liderlikte Empati Şart. Peki Bu Beceri Nasıl Geliştirilir? HBR Türkiye, 26.05.2025.
