Kıyafetin sosyal önemi, Nasreddin Hoca’nın “ye kürküm ye” fıkrasıyla toplumsal hafızamıza kazınmış durumda. Günlük kıyafetiyle gittiği davette itibar görmeyen Hoca, kürkünü giydikten sonra itibar görünce, kürküne yemek yedirmeye çalışarak hepimizin zaman zaman düştüğü hatayı mizahi üslubuyla afişe etmişti.
Kıyafet günlük yaşantımızın ayrılmaz parçası. Özellikle çalışıyorsak, o gün ne giyeceğimizi düşünmek günlük rutinlerimizden.
Kıyafetin fiziki, psikolojik ve sosyal yönleri var.
Kıyafetlerimiz fiziki şartlara uyum sağlamamızı temin eder. Kışın soğuğundan, baharın yağmurundan, yazın sıcağından korunmak için farklı kıyafetleri tercih ederiz.
Kıyafetimiz bir ölçüde bizim kişiliğimizi ve tercihlerimizi ifade eder. Titiz bir insanla, rahat birinin giyim tercihleri farklıdır.
Nihayet içinde yaşadığımız kültürün, aidiyet hissettiğimiz sosyal grupların ve çalıştığımız işyerinin kıyafetlerimizde etkisi vardır.
Etkileşim çift taraflıdır. Çevremizden etkilendiğimiz gibi çevremiz de bizim giyim kuşamımıza göre bizimle ilgili bazı algılar edinir.
ABD’de kıyafetlerle, etik (dürüstlük ve güven) algılar arasında bir ilişki olup olmadığı araştırıldı. Resmi giyim, rahat iş kıyafetleri ve serbest (rahat, spor) giyim tarzları ile algıların nasıl bir ilişki içinde olduğu incelendi. Resmi giyinen çalışanlara ilişkin etik algıların, rahat giyinenlere göre daha yüksek olduğu görüldü. Resmi tarz ile rahat iş tarzı (business casual) arasında bir fark bulunmadı. Araştırma resmi giyim veya rahat iş giyiminin serbest giyime nazaran üçüncü kişiler nezdinde daha pozitif algı bıraktığını gösterdi (1).
Kişisel deneyimlerimizde de kıyafetlerin, insanların profesyonelliklerini, güvenilirliklerini ve etik değerlere bağlılıklarını ifade etmede önemli bir rol oynadığını bizzat gözlemliyoruz.
Kıyafet ne ifade eder?
Kıyafetlerin biçimi ve rengi toplumda aşağıdaki algıların oluşmasına vesile olur.
İlk izlenim: Müşteriler, bir işletmeye ilk kez girdiklerinde çalışanların kıyafetlerine bakarak (bilinçsizce) bir yargıya varabilirler. Bir hukuk bürosunda çalışan avukatın ciddi ve profesyonel kıyafetler giymesi, müvekkillerin kendilerini daha güvende hissetmesini sağlar. Buna karşılık fazla rahat veya özensiz giyinen çalışanların bulunduğu işyerine gelen müşteriler işletme hakkında olumsuz bir izlenim edinirler.
Güven, disiplin, profesyonellik: Resmi veya düzenli iş kıyafetleri giyenler daha güvenilir ve disiplinli olarak algılanırlar. Düzensiz veya aşırı rahat kıyafetler güvensizlik algısına yol açabilir.
Saygı ve ciddiyet: Çalışanların işe uygun giyinmesi, işe ve iş arkadaşlarına saygı duyduklarını gösterir. Kıyafetler sadece bireyin kendini ifade etmez, aynı zamanda kuruma ve müşterilere duyulan saygıyı işaret eder.
Etik: Yukarıda da açıkladığımız gibi, bir kurumun belirlediği kıyafet kuralları, kurumun etik standartları ve beklentileri hakkında bir algıya yol açar. Finans ve hukuk gibi sektörlerde daha resmi kıyafetler tercih edilirken, inovatif sektörlerde daha rahat kıyafetler etik algısını güçlendirir.
Özen: Düzenli giyinmiş bir çalışanın işine özen göstereceği düşünülürken, dağınık veya düzensiz giyinmiş bir çalışanın işine özen göstermediği varsayılır.
Müşteri deneyimi ve konforu: Sağlık sektöründe beyaz önlük gibi hijyen ve güveni temsil eden kıyafetler, hastaların kendini daha rahat hissetmesine yardımcı olur. Buna karşılık lüks bir butikte çalışanların şık ve modaya uygun kıyafetler giymesi, müşterinin alışveriş deneyimini iyileştirebilir.
Kurumsal algı, marka: İş kıyafetleri, şirketin marka kimliğini ve değerlerini yansıtır. Lüks bir otelde çalışanların şık ve özenli giyinmesi, otelin prestijli olduğu algısını güçlendirir. Spor giyim markalarında çalışanların dinamik ve rahat kıyafetler giymesi, markanın enerjik kimliğiyle uyum sağlar.
“Business casual” ve “smart casual” tarzları
Son zamanlarda “business casual” ve “smart casual” kavramlarını sıkça duyuyoruz.
Business casual; daha az resmi olan, ancak profesyonel ve ticari bir izlenim veren giyim tarzıdır. Resmi tarzdan ayrılan özelliği, kıyafetlerin içinde rahat edilmesidir.
Smart casual, gösterişli, gayrı resmi ve rahat kıyafetleri ifade eder. Rahat ve şık giyim tarzı olarak tanımlanabilen smart casual, oldukça yaygınlaşmaktadır. Ancak, “kıyafet ne ifade eder” başlığında açıkladığımız gibi, bu giyim tarzının kullanılmasında dikkatli olunmalıdır. Bu tarzın, bazı sektörlerde ve alanlarda makul görünse de sektörlerin çoğunda, özellikle müşterilerle yüz yüze gelinen alanlarda riskli olduğu kabul edilir.
…
Kıyafetler bizim kişiliğimiz hakkında bir fikir verdiği gibi, çalıştığımız kurum hakkında da farklı algılara yol açar.
Doğru denilecek ve tercih edilecek bir kıyafet tarzından söz edilemez.
Resmi veya rahat iş kıyafeti giyilmesi gereken bir yerde çok rahat ve düzensiz kıyafetler giyilemeyeceği gibi, rahat ve spor kıyafetlerin giyilmesi gereken yerlerde de resmi tarzın tercih edilmesi yanlıştır.
Zamana, sosyal ortama, sektöre, kuruma göre en uygun giyim tarzı tercih edilmelidir.
(1) Journal of Business Ethics (2024) 189:149–175
https://doi.org/10.1007/s10551-023-05347-7
