Bilgisayarların veri işleme kapasiteleri arttıkça, yapay zekâ (YZ) uygulamaları hızla yaygınlaşıyor.

Fotoğraf ve videolarda yüz, plaka ya da nesneleri tanıyan, sesi yazıya, yazıyı sese çeviren, sosyal medyadaki etkileşimlerimizden duygu analizi yaparak neden daha çok hoşlanacağımızı belirleyip önümüze getiren, arama yaptığımızda tam olarak ne aradığımızı tahmin edip isabetli sonuçlar veren, hatta mesaj yazarken yazmaya niyetlendiğimiz kelimeyi tahmin edip tamamlayan uygulamalar hep YZ uygulamaları.

Artık herkesin hayatında önemli değişikliklere yol açmaya başlayan bu “sihir misali” teknoloji, insanların bazıları tarafından büyük heyecanla karşılanırken bazılarını da derin şüpheler ve endişelere sevk ediyor.

YZ teknolojilerinin mahiyetini pek de kavrayamayan kişilerin bire bin katarak uydurdukları fütüristik bilim kurgu hikayeleri ve spekülasyonlar, insanları korkutuyor.

Bu yazıda YZ ile ilgili olarak sıkça sorulan sorulara teknik jargondan mümkün olduğunca kaçınarak “anlaşılır” cevaplar vermeye çalışacağım.

YZ gerçekten bir insan gibi düşünmeyi öğrenip özgün metinler, resimler, besteler üretebilir mi?

Aslında YZ konusunda en çok heyecan yaratan nokta burası. YZ internetten devşirilmiş verileri basitçe kopyalamıyor. Onları işleyerek benzer metinleri, resimleri üretmeyi “öğreniyor”. Dolayısıyla YZ tarafından üretilen içerikler özgün. Mesela intihal tespiti için kullanılan programlar YZ tarafından üretilen içeriklerde bir problem bulamayacaktır. YZ’nin ürettiği bir fıkra ya da hikayeyi birebir internette arayıp bulmak mümkün değil.

Ama neticede ruhsuz/duygusuz bir makine, insanın ürettiği nitelikte sanatsal içerikler üretemez değil mi?

Makine öğrenmesi insan öğrenmesini taklit ediyor. Sanat da bir yönüyle “öğrenilen” bir şey. YZ tıpkı kendi sahasında daha önce üretilmiş eserler üzerinde çalışarak yetişen bir ressam, besteci ya da hikayeci gibi mevcut eserlerle besleniyor. Üstelik bunu kendi başına ve insanlardan çok daha kısa sürede yapıyor. Bir eserin YZ tarafından mı, insan tarafından mı yapıldığını ayırt etmek giderek zorlaşıyor.

Madem YZ kendi başına hızla öğrenebiliyor, bir noktada kendi kendine bilinç de kazanabilir mi? İnsanlık için bir tehdit haline gelebilir mi?

İnsanoğlu, kabaca “kendi varlığının farkında olmak” anlamına gelen “bilincin” mahiyetini çözebilmiş değil. Bilinçli bir varlık olmak, hür irade ve ahlak anlayışı sahibi olmakla anlam kazanıyor. YZ, insanları taklit ederek, ihtiyaçlarından, arzularından, kararlarından, fikirlerinden, korkularından ve haklarından bahsettiği bir çıktı üretebilir. Ama bunları üretebilmesi elbette bilinç sahibi olduğu anlamına gelmez. YZ hür irade sahibi olamaz.

Öte yandan şunu da belirtmemiz gerekir ki, bilinçli bir varlık taklidi yapan YZ ile gerçekten bilinçli bir varlık arasındaki farkı anlamakta güçlük çekebiliriz.

YZ bizleri işsiz mi bırakacak?

Hem evet, hem hayır. YZ teknolojisinin kısa bir süre içinde birçok meslek sahibini işinden edeceği bir gerçek; ama belki de yok ettiğinden fazla yeni meslekler oluşturacak. Ayrıca YZ’nin sağlayacağı verimlilik artışı, refahı da arttıracağından, dikkate ve tekrara dayanan, yorucu, usandırıcı işlerden kurtulup çok daha az mesai harcayarak bugünkü refah seviyemizi muhafaza edebileceğiz. Üstelik daha yaratıcı olabileceğimiz, daha keyifli işlere yönlenebileceğiz.

YZ ile para kazanılır mı?

Elbette! Yeni teknolojilerin ilk uygulayıcıları her zaman iyi paralar kazanır. Üç günde yaptığı grafik tasarımı YZ yardımıyla bir saatte halleden grafik sanatçısı, bir haftada yazacağı kodu bir günde tamamlayan yazılımcı, haftalar sürecek anket çalışmasını analizleriyle birlikte birkaç günde yapabilen araştırmacı, piyasadaki YZ’den habersiz rakipleri karşısında büyük bir avantaj sağlayacaktır.

YZ konusunda alınacak en doğru tavır, YZ araçlarını kullanmayı bir an önce öğrenmek gibi görünüyor.

Unutmayalım: YZ insanın insan için ürettiği makas gibi, tüfek gibi, vinç gibi faydalı bir araç. Onu kötüye kullananlar olabilir ama o kendiliğinden bir kötülük üretme