Çin’in Doğu Türkistan’da yıllardır sürdürdüğü sistematik işkenceye karşı oluşan insanlığın ortak hassasiyeti, küresel firmaları boykota sürükledi. Bölgedeki fabrikalara yönelik ‘Her 5 tekstil ürününden biri Uygurların insanlıkdışı şartlarda çalıştırıldığı fabrikalarda üretiliyor’ raporu sonrası Adidas’tan Lacoste’a dünya devi markalar ‘Bu zulme ortak olamayız’ deyip Çinli tedarikçilerle ilişkilerini keseceklerini duyurdu.
Çin’de bulunan fabrikalarda Fila, Zara, Sony, Mercedes, Jack&Jones gibi onlarca dev marka için üretim yapılıyor. Dünya giyim sanayiinde kullanılan pamuğun beşte biri ise Doğu Türkistan’da üretiliyor.
83 MARKA İÇİN ÇALIŞTIRILAN 80 BİN MODERN KÖLE
Avustralya merkezli düşünce kuruluşu ASPI’nin raporunda, Uygurların Çin’deki devlet destekli fabrikalarda zorla çalıştırıldığı belirtildi. Zulüm fabrikalarının Apple’dan, BMW’ye, Sony’den Puma’ya kadar 83 küresel marka için üretim yaptığı ifade edildi. 80 bin ‘modern kölenin’ 9 eyaletteki 27 fabrikaya gönderildiği kaydedildi. Çarpıcı raporun ardından 36 ülkeden 200 örgüt firmalara ‘O fabrikalarla iş birliğine son verin’ çağrısı yaptı.
AP VEKİLİNDEN ‘SÖMÜRÜYE SON’ KAMPANYASI
Uluslararası Kölelik Karşıtı Örgütü Yöneticisi Chloe Cranson “Dünya genelinde üretilen her 5 tekstil ürününden biri Uygurların zorla çalıştırıldığı fabrikalarda imal ediliyor” dedi. Avrupa Parlamentosu milletvekili Raphaël Glucksmann da ‘Uygur işgücü sömürüsüne son’ kampanyası başlattı. İnsanlık çağrılarının ardından Adidas Çinli tedarikçilerle ilişkisini keseceğini açıkladı. Onu Lacoste, Nike, Calvin Klein ve Tommy Hilfiger izledi.
UYGURLARI ZORLA ÇALIŞTIRAN ÇİNLİ TEDARİKÇİLERE KÜRESEL BOYKOT
Uygurları beyin yıkama kamplarında tutmakla yetinmeyen ve onları modern köleler olarak fabrikalarında zorla çalıştıran Çin’e karşı küresel duyarlılık artıyor. 36 ülkeden 190 kuruluşun “Uygurların zorla çalıştırıldığı fabrikalarla iş birliğine son verin” çağrısı sonrası Pekin’e karşı küresel markaların boykotu yayılıyor. Çinli tedarikçilerle işbirliğine son veren Adidas’ı Lacoste izlerken Nike da tedarikçisine yasak getirdi. Birçok büyük firma 12 ay içinde bölgeyle ilişkisini keseceğini duyurdu.
Dünyanın ikinci büyük ekonomisi olması nedeniyle birçok ülkeyle bağlantılarını kullanarak Doğu Türkistan’da tarihin en büyük asimilasyon kampanyasında tepkileri bastıran Çin’e karşı küresel çapta sivil toplum kuruluşlarının başlattığı duyarlılık ses getirdi. 36 ülkeden 200’e yakın örgüt, geçen hafta ünlü markalara, Doğu Türkistan’da Uygur Türklerinin zorla çalıştırıldığı fabrikalarla ve tedarikçilerle iş birliğine son vermeleri çağrısında bulunmuştu. Kampanya, Mart ayının başında Avustralya merkezli düşünce kuruluşu ASPI’nin yayımladığı bir rapora dayanıyor. Rapor, 2017 ile 2019 yılları arasında on binlerce Uygur’un Çin genelinde devlet destekli fabrikalarda zorla çalıştırıldığını ortaya koyuyor. Rapora göre, söz konusu fabrikalar, 83 küresel markanın bu ülkedeki tedarik merkezleriydi.
Aslında modern köle olan ‘işçiler’, Çin Komünist Partisi (ÇKP) hükümetinin ‘mesleki eğitim merkezi’ olarak tanımladığı toplama kamplarındaki kişiler arasından seçiliyordu. Hükümet belgelerinden ve yerel medyada yer alan haberlerden yola çıkılarak hazırlanan rapora göre çoğu Doğu Türkistan’ın Hotan ve Kaşgar kentlerinden getirilen 80 bin ‘işçi’, Çin genelinde 9 eyaletteki 27 fabrikaya gönderildi. Rapor, Doğu Türkistanlıların, Apple, BMW, Gap, Huawei, Nike, Samsung, Sony Volkswagen, Mercedes-Benz, Lacoste, Adidas, Abercrombie & Fitch, Calvin Klein, Carter’s, Cerruti 1881, Fila, Gap, H&M, Jack & Jones, L.L.Bean, Nike, The North Face, Ralph Lauren, Puma, Skechers, Tommy Hilfiger, Uniqlo, Victoria’s Secret, Zara ve Zegna gibi otomotivden teknoloji ve tekstil sektöründe faaliyet gösteren küresel firmaların tedarik zincirlerinde çalıştırıldıklarını gözler önüne serdi.
BEŞ ÜRÜNDEN BİRİ ORADA ÜRETİLİYOR
Bölgedeki zorla çalıştırma sisteminin, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana etnik ve dini bir azınlığın maruz kaldığı en büyük insan hakları ihlali olduğu vurgulanan açıklamada, önde gelen moda ve teknoloji markalarının bölgede işlenen insan hakları ihlallerinde suç ortağı olduğunun altı çizildi. Örgütler, eylem planı kapsamında tanınmış markalara “Gelecek 12 ay içerisinde Doğu Türkistan menşeli diğer tüm kaynaklara da son verin” çağrısında bulundu. Uluslararası Kölelik Karşıtı Örgütü Yöneticisi Chloe Cranson, dünya genelinde üretilen her beş tekstil ürününden birinin Uygurların zorla çalıştırıldığı fabrikalarda imal edildiğini bildirdi. İşçi Hakları Konsorsiyumu Direktörü Scott Nova da, Doğu Türkistan’da üretilen neredeyse tüm ürünlerde zorunlu iş gücü kullandığını dile getirdi.
Söz konusu çağrılar, Avrupa Parlamentosu Milletvekili Raphaël Glucksmann tarafından geçen hafta başlatılan ‘Uygur işgücü sömürüsüne son’ kampanyanın sonrasında geldi. Bu çağrı, Uygurların yıllardan beri maruz kaldığı zulme artık dünyanın gözünü kapayamayacağı bir kampanyayı başlattı. Gelişmeyi gören Adidas, 17 Mart’ta Uygurların zorla çalıştırıldığı Çinli tedarikçilerle ilgisini keseceğini açıkladı. Onu 27 Mart’ta Lacoste izledi. Ardından Nike da yaptığı araştırma sonucu Çinli tedarikçisiyle ilişkisine son verdi. Calvin Klein ve Tommy Hilfiger gibi ünlü gruplar da 12 ay içinde bu bölge ile bütün ilişkisini keseceğini açıkladı. Tekstil ve giyim devlerinin kararında inkar edilemeyecek bulgular rol oynadı. Çünkü dünyada giyim sanayisinde kullanılan pamuğun beşte biri Doğu Türkistan’da üretiliyor. Dünyanın önde gelen birçok markası da bu pamuğu veya bölgede üretilen başka malzemeleri kullanıyor.
